De Vlaamsche Gids. Jaargang 26

[p. 200]

Toespraak door Minister van State Fr. Van Cauwelaert namens de Koninklijke Vlaamsche Academie

Met den dood van Prof. Dr. M. Sabbe is een van de fijnzinnigste, edelste en meest begaafde persoonlijkheden heengegaan, welke Vlaanderen sedert een eeuw gekend heeft.

Pas na dit verscheiden zal de Vlaamsche gemeenschap ten volle beseffen welke plaats Dr. M. Sabbe bekleedde in het kultureel leven van Vlaanderen. Hij was in de volle beteekenis van het woord een man van hooge kultuur; schepper van schoonheid en delver naar de schatten van ons geestelijk erf, leeraar van de jeugd en een der beste geestelijke leiders van zijn volk.

Het is van een zeldzame waarde wanneer we, de nagedachtenis van een man van beteekenis herdenkend, den mensch en zijn arbeid met gelijke woorden kunnen prijzen. Bij Dr. M. Sabbe komen de adel van zijn persoonlijkheid en de adel van zijn werk uit eenzelfde kern. Hij heeft in zijn leven en zijn activiteit die hooge, voorname en innemende eenheid gerealiseerd, die de humanisten prezen, met wie hij zulk een vertrouwd en geestelijk verkeer had.

Het is geen wonder dat de zoon van Dr. Julius Sabbe geworden is een strijder voor de wedergeboorte van Vlaanderen. En ik spreek zeker naar het hart van den edelen doode die ons thans verliet, wanneer ik in dezelfde rouwhulde de nagedachtenis van den vader in dank herdenk.

Maar Dr. M. Sabbe ontving van huize uit - naast de overtuiging van zijn vader - nog eene andere gave, die ons zeer dierbaar is: in het geloof van zijn moeder heeft hij steeds de diepere ziel erkend van het Vlaamsche volk; en het is zeker geen geringe lof dat Dr. J. Persijn na het verschijnen van dat beminnelijk boekje

[p. t.o. 200]

Maurits Sabbe. Brons van Willy Kreitz.
Cliché uit Lode Monteyne: De Sabbe's.
uitgave: V. Resseler, Antwerpen.

[p. 201]

‘Een Mei van Vroomheid’ verklaren kon, dat geen katholiek in Vlaanderen een vromer Mei had kunnen schrijven.

Dr. M. Sabbe was minnaar en schepper van schoonheid en hij had een beminnelijke levenswijsheid verworven, die het leven aanvaardt in dank. Hij heeft getracht zijn dagen te plukken naar het woord van Horatius en zijn leven te richten naar het beginsel van Marcus Aurelius, ‘den hoogeren geest ongerept en ongekrenkt te bewaren, hem te doen zegepralen over lusten en lasten, hem niets oppervlakkigs te laten doen, niets leugenachtigs of geveinsd, hem onafhankelijk te houden van eens anders doen en laten.’ Vervolgens al hetgeen ons overkomt en toebedeeld wordt te aanvaarden als iets dat zijn oorsprong heeft uit denzelfden God, uit wien ook de geest in ons is voortgevloeid.

Bezield door dien geest, is Dr. M. Sabbe geweest de ideale conservator van het Plantijnsche huis. Niet echter zonder meer een nauwgezet bewaker van doode kostbaarheden uit voorbijen tijd. Het Plantijnsche huis is, onder zijn hoede en met zijn geest bezield, weer iets levend geworden in onze geestelijke traditie en een tehuis, waarheen we telkens met trots onze buitenlandsche gasten en genoodigden voerden.

In en om het Plantijnsche huis heeft hij geheel het kultureel leven der Zuiderlijke Nederlanden in de 17^e eeuw doen herleven. Zijn arbeid op dit nog zoo weinig ontgonnen terrein is van groote en duurzame waarde. En wij betreuren dat hij niet meer in staat is geweest om zijn sedert jaren gekoesterden droom te realiseeren, die was: een litterair en levend en synthetisch beeld te geven van het heele huiselijke en geestelijke leven van en om de drie Balthazars.

Het Plantijnsche huis en Brugge, dat zijn de twee polen geweest om dewelke heel de warme belangstelling en liefde en activiteit van Dr. Sabbe heeft bewogen. Dat hij Brugge zoo lief heeft gehad is geen wonder. Elk schrijver haalt ten slotte het beste van zijn werk uit de schaal van zijn kinderjaren. Sabbe's oogen en zintuigen zijn ontloken op de mijmerende schoonheid van de stad aan het Minnewater; heel zijn literaire arbeid ademt in en uit dezelfde sfeer van verstilde, maar nog wezenlijke, levende en nalichtende glorie. Sabbe heeft zijn vaderstad niet uitgebeeld als

[p. 202]

een folkloristische eigenaardigheid, bruikbaar vooral voor toeristische doeleinden. Hij heeft Brugge gezien met de diepere vertrouwdheid en de liefde van een man, die als kind gespeeld heeft langs de rustige reien en gekanteelde gevels, en die weet dat achter de ramen en muren het oude leven nog immer voortbeweegt, dat menschen er geboren worden en harten minnen en verlangen en schreien en het einde aanvaarden of ondergaan. Brugge is levende schoonheid geworden in de poëtische sfeer van een gedempte muziek.

Er is iets dat heel het letterkundig werk van Dr. M. Sabbe overheerscht; er is een lucht waarin het ademt; dat is: de beminnelijke goedheid die het leven bindt en reden geeft. Elk werk van een schrijver - roman of betoog - is ten slotte een getuigenis van den schrijver. Elk werk dat onder Sabbe's handen geboren is, is een getuigenis van goedheid. Wanneer een van zijn personages zegt: ‘Hij die eerlijk trachtte naar meer vreugde onder de menschen mag met Horatius zeggen: ik sterf niet geheel, al bereikte hij ook de horizonten van zijn droomen niet,’ dan is het Dr. M. Sabbe die de levenswijsheid en den levensregel uitspreekt, die heel zijn leven en zijn werk hebben gericht. Goedheid overheerscht een Mei van Vroomheid; goedheid doorademt een werk als de Filosoof van 't Sashuis; goedheid speelt door de conflikten van dat bekoorlijke Bietje, goedheid is de kern zelf van een tooneelspel als Caritate.

Er is niet alleen die goedheid, er is de beminnelijke eerlijkheid van Dr. Sabbe.

Hij heeft steeds in anderen erkend en gewaardeerd wat er goeds was in hen of in hun werk; maar hij is in de eerste plaats eerlijk geweest tegenover zichzelf.

Hij heeft noch zijn overtuiging noch zijn talent geforceerd. Hij heeft zijn persoonlijkheid gaaf gehouden. Hij is niet blind geweest voor de stroomingen die het leven van zijn tijd bewogen, maar zij hebben de gaafheid van zijn persoonlijkheid en de specifieke eigenaardigheid van zijn werk niet geschaad.

Dr. M. Sabbe is een eerlijk humanist geweest van hooge gehalte.

Alhoewel meer uitsluitend arbeidzaam op het veld der letteren, nam Maurits Sabbe met geheel zijn wezen deel aan geheel den

[p. 203]

strijd van ons volk voor zijn geestelijke vernieuwing en zelfstandigheid. Zijn artikel in het laatst verschenen nummer van den ‘Vlaamschen Gids’ over de verwachte wetenschappelijke Vlaamsche Academie is de laatste getuigenis en zijn ontslag uit de ‘Académie de Belgique’ de fiere uiting van een waardig protest geweest, ten behoeve van de hoogste levensrechten van onze volksgemeenschap.

De eerste die de vruchten ontving van zijn rijke activiteit was de Koninklijke Vlaamsche Academie. Tal van lezingen heeft hij gehouden op de algemeene vergaderingen en in de commissies. Wij zullen daar zijn beminnelijke aanwezigheid en zijn voorbeeldige werkzaamheid zeer missen.

Maurits Sabbe laat in de Vlaamsche Academie, uit wier naam ik deze innige afscheidshulde uitspreek, niet alleen een groote leemte na; maar ook een ongeveinsde en diepgevoelde treurnis. Geen lid werd door zijn collega's met meer achting en vriendschap omringd, niemand is mededeelzamer geweest dan hij uit de mildheid van zijn eigen hart. Wij voelen ons door hem verwant met de zoo innig geliefde vrouw en kinderen, die hem thans beweenen. Wij betuigen hun met ontroering ons medeleed en buigen ons, in pijnlijk afscheid, diep voor den vereerden en onvergetelijken collega en vriend, die Dr. Maurits Sabbe voor ons geweest is.