De Vlaamsche Gids. Jaargang 25

[p. 156]

Antje

Ik zou er je veel kunnen over vertellen, dagbladen vol zou ik er kunnen over schrijven, maar dat durf ik niet. Ik ben bang Antje te kwetsen met mijn pen, omdat ik haar nooit zal kunnen voorstellen zooals ze het verdient. Maar iets moet je er toch over weten, al is het nog zoo onbenullig.

Ze was niet schoon, ze was leelijk. Maar eens was ze schoon geweest. Dat was tot haar twaalfde jaar; de buren noemden haar toen ‘Antje’ en tikten op haar wang. De buren... ook onder die menschen loopen er schuil, die bezeten zijn met een kwaden geest; één was er die dronk en die vocht, die vloekte en die... brandde.

Dit laatste was het ergste wel. Hij bracht het vuur in het huis waar Antje sliep. Het huis brandde, menschen schreeuwden, er was geruisch van water, geknikknak van vlammen en het ineenstorten van muren. Menschen werden er gered, menschen bleven er dood en menschen... Arm Antje! Ze hebben haar naar een witte cel in een hospitaal gedragen. Wie herkende Antje nog toen ze door de breede tuinpoort terug de stad inliep? Ik zie ze daar nog gaan met een purper-gebrande vlek op haar gezicht, als een klets van een hand. Neen, de buren tikten niet meer tegen haar wang; ze glimlachten droevig en zegden: ‘Dag Antje’, maar ze liepen vlug verder, omdat die brute korst op haar gelaat ze griezelen deed. Toen kwam die onrust in Antje, onrust die haar nooit meer verlaten zou. Ze kreeg schrik van de menschen en schrik van het leven.

Sta me nu toe, Antje toe te spreken, precies of ze voor me stond. Er is iets goeds in het spreken, wanneer je weet dat er iemand bang, maar innig naar je te luisteren zit...

Antje, ik weet, wanneer je nog leven moest, dat je de hand zoudt verheffen en met je onzekere doffe stem zoudt zeggen: ‘Nee, zwijg asjeblieft, het is waarlijk de moeite niet waard,’ Zoo

[p. 157]

was je immers altijd en overal. Maar ik zeg je: Het is wel de moeite waard.

Ik zie je daar gaan, Antje, blij als een muziekinstrument, toen Dries je van je werk kwam halen. Ik weet hoe je heel den tijd de hand boven je wang hield en hoe je rood werd tot in de wortels van je haar, als je hem zei: Dries, hoe kan je van me houden; ik, die zoo leelijk ben? Ik zie Dries je nog gekwetst op de handen slaan en ik weet niet de keeren, dat hij zijn lippen drukte op je wang. Ik herinner me al de blijdschap van je vrijage en je trouw en al het goede en het schoone dat er in die verhouding was. Maar hij is te jong gestorven, Antje; anders was je een gelukkig mensch geweest. Hij is gegaan... Hoeveel malen heb je geknield op het poovere bidplankje voor zijn graf? Hoeveel keeren heb je je laatste weekgeld-stukjes bijeengezocht, om Dries een verschen ruiker te brengen? Je had een kindje, Antje, een rozig kindje dat zijn kleine handjes opstak naar je gelaat, als streelde God zelf over je wang. Je hebt het met een profetisch gebaar boven je hoofd getild gelijk een nieuw sakrament. Je hebt gehongerd en gedorst, je hebt geleefd, Antje, als een buigend riet, dat onbarmhartig door den wind wordt heen en weer geschud. Ken je nog de dagen, dat je ging door de straten, dat iedere steen drukte doorheen je voet op je rusteloos hart?...

Maar je bent ook moedig geweest, Antje; je hebt gezongen en gezegd: ‘Dank je, Lieve Vrouwke, dat ik ook een beetje lijden mag.’ Je bent naar de fabriek gegaan. Je hebt acht uren lang, en dag na dag een kleine manivelle overgehaald. Je hebt gewerkt en gewroet, en de nieuwe buren zegden: ‘Spijtig dat ze zoo leelijk is, want ze is goed!’ En toen dat andere...

De kwade ziekte, welke Dries had gevat, kwam plots in het kleine lijfje van je kind. Neen, het huilde zelfs niet meer, en het streelde niet je wang waarop je tranen vielen. Hoe dikwijls heb je het bekeken in de geel geworden oogen, en hoeveel keeren heb je je hand gelegd op het hartje dat niet meer kloppen wou? Ik zie je daar nog staan, toen ze voorzichtig je doode kindje uit je armen namen en het neerlegden in de kleine kist. Neen, je armen zakten niet; misschien wist je niet eens dat je niets meer in je armen droeg. Je stond er alleen maar zoo precies of je niet meer van deze

[p. 158]

wereld was. Hoe was de avond die nederkwam over die leelijkeharde dag? Hebben ze geen muziek gemaakt in het kleine café dat onder je kamer lag? Zong er geen dronken stem van ‘Vivat het leven’ en ‘Kom, laten wij gelukkig zijn?’ Ben je toen niet zwaar van de enge trappen gestort? Ja, Antje, ze vertelden me ook dat je dien dronkelap met het hoofd tegen het orgel sloeg. Er viel bloed over zijn gezicht en over zijn vest. Menschen sprongen naar je toe; neen, meer weet je niet...

Je bent beboet geweest en de rechter, die het zegde, voegde eraan toe: ‘Je mag van geluk spreken.’ Ik zie nog je moeë glimlach en hoor nog je antwoord: ‘Dat is wel zoo.’ De getuigen kende je niet eens, maar ze veronderstelden dat je een heel erg brutaal mensch moest zijn. Kwestie van die leelijke wang. Het uitzicht der dingen, Antje, dat in ons hoofd de gedachten misvormt.

Je bent een beetje schokkend naar je kamer gegaan. En weer begon het werk aan de manivelle. Maar de manivelle in je borst ging veel moeilijker dan de manivelle in je hand. En opnieuw staken de buren de hoofden bij mekaar en zegden: ‘Die heeft een gat in d'r hoofd.’ Misschien wel, maar ze zegden het op een toon of het iets zeer geestigs was.

Zoo ging je twee jaar nog, Antje, en de menschen liepen voor je uit den weg, alsof jijzelf al die leelijkheid verhelpen kondt.

En dan het laatste. De dood die met je medelijden kreeg.

Je wandelde over de straat, traag en serieus. Ik hoor nog het knarsend remmen en zie nog het wanhopig draaien der autowielen tegen je lichaam. Rook je niet den geur van de pneus, die als het ware opsprongen tegen je beenen? Er kwam veel volk en een politieagent. Ze legden een deken over je lichaam en over je wang. Meer was er niet. Maar nu, Antje, nu ken je de beteekenis van àl je verdriet, en wij... och, als we je nog eenmaal ontmoeten konden, dan zouden wij zacht de armen rond je slaan en stilletjes zeggen: ‘Antje... Antje..’

LODE CANTENS.