De Vlaamsche Gids. Jaargang 25

[p. 137]

Onderwijs en Opvoeding

Door het Bestuur der Vlaamsche Opvoedkundige Vereeniging werd een onderzoek ingesteld naar wat onze kinderen lezen. Men verzocht de inspecteurs, schoolhoofden, onderwijzers en onderwijzeressen van Vlaamsch België een vragenlijst ‘kordaat en onopgesmukt, naar waarheid’ te beantwoorden.

De vragenlijst omvatte vijf rubrieken: a) klasseleesboeken; b) school- of klassebibliotheken; c) prijsboeken; d) gemeentelijke bibliotheken; e) eigen lektuur der kinderen.

246 antwoorden kwamen toe uit 136 verschillende gemeenten.

In de brochure: Wat onze kinderen lezen (De Sikkel, Antwerpen), die de geboden gegevens bespreekt, vond Hendrik Van Tichelen ruim gelegenheid om interessante beschouwingen en rake opmerkingen te maken. Hij heeft dit gedaan met kieschheid, maar tevens met de noodige onafhankelijkheid, die vereischt is voor deze zaak van enorm en dringend belang.

Bij de behandeling van het schoolleesboek mogen sommige auteurs Hendrik Van Tichelen dankbaar zijn, omdat deze zijn besluiten met veel omzichtigheid getrokken en in zeer zachte termen gesteld heeft. Wel wordt er gewezen op de leesboekenschrijvende inspecteurs met de niet nader toe te lichten gevolgen en wat Van Tichelen hier over sommige van onze Vlaamsche leesboeken-reeksen schrijft zegt minder dan wat er tusschen de regels te lezen valt.

We hebben in Vlaanderen bepaald gebrek aan objectieve kritiek vooral wat onze schoolboeken betreft. Bij de beoordeeling geldt dikwijls in de eerste plaats de positie van den auteur, de mogelijke vriendschapsbetrekkingen van hemzelf of van zijn uitgever en naar die relaties wordt de kritiek geschreven. Die manier van handelen is voorzeker onze schoolboeken-markt niet ten goede gekomen.

Het relaas over de school- en klassebibliotheken maakt werkelijk wanhopig, want Van Tichelen brengt de cijfers, die op het eerste zicht niet zoo slecht schijnen, tot hun juiste waarde terug. We onderschrijven gaarne zijn oordeel over de fameuze reeks-uitgaven: ‘Zulke brochuurtjes kweeken niet den gezonden leeslust en het aandachtig lezen aan, maar leiden de kinderen rechtstreeks

[p. 138]

tot veellezerij en oppervlakkigheid, die alle aandacht en alle werkelijk genieten dooden moeten.’ (p. 29).

Wat ons, aan de hand van de ingezonden antwoorden, geleerd wordt over de prijsboeken geeft erg te denken. Al vermoedt men wel dat de toestand op dit gebied niet schitterend is in onze Vlaamsche scholen, toch doet het pijn, dat zoo scherp door de koude cijfers bevestigd te zien: ‘Ellendig!’ besluit Van Tichelen.

Nopens de eigen lectuur der kinderen werden de volgende vragen gesteld: a) Trachten de kinderen uit eigen middelen hun leeslust te bevredigen? b) Lezen ze bladen (eventueel kinderbladen)? c) Lezen ze boeken en dewelke? d) Waar halen zij ze?

Men zal in dit deel niet nalaten te lezen wat over het bekende ‘Zonneland’ zeer te recht geschreven wordt en waaruit we knippen: ‘De geestelijke leiders kunnen zich wellicht bevredigd achten om de godsdienstige scholing, die uitgaat van hun “Zonneland”, maar van de opleiding der kinderen inzake eenvoudige taal en schoonheid blijken ze ofwel nauwelijks de allereerste begrippen machtig te zijn... ofwel zich maar bitter weinig aan te trekken.’ (p. 86).

Het opbouwend deel in deze brochure is zeker niet het minst waardevolle, daar het practisch-bruikbaar materiaal biedt.

Ik heb deze brochure uitvoeriger willen behandelen, omdat er toch eindelijk in ons land eens ernstig zou moeten aan gedacht worden op het gebied der lectuur ons volk te louteren. De plaats door het goede boek, zoo bij de jeugd als bij de volwassenen ingenomen, is beschamend klein. Een werk als dat van Van Tichelen vestigt er nogmaals de aandacht op en gebiedt ons allen aan de verbetering van den gewraakten toestand mee te werken.

Door Frans Bresseleers werd een Rijmpjesboek verzameld. met teekeningen van Elza Severin. (Uitg. Van In & Co, Lier, 1936).

Het is bedoeld als een leesboek voor de leerlingen van het tweede leerjaar. Het moet volgens den steller gebruikt worden naast de leesmethode van Leo Michielsen. De duivel hale ons, maar als die leesmethode nog de kenmerken heeft, waarop in de ‘Verantwoording’ van dit Rijmpjesboek gewezen wordt, dan moet ze gauw naar het oudheidkundig museum overgebracht worden!

De steller schijnt het niet te kunnen nalaten terloops den leerplicht er even van langs te geven! Spijtig!

De methode die Bresseleers aangeeft moeten we toch citeeren: ‘De leerkracht leest elk vers één enkele maal voor, traag maar levendig, laat de kinderen lezen en herlezen, naschrijven, “schoon” schrijven, uit het geheugen schrijven, om het best voordragen.’ We dachten, dat we in 1936 reeds verder met onze leesmethodiek gevorderd waren.

[p. 139]

Voorwaar, had Bresseleers zijn paar bladzijden ter verantwoording weggelaten en ons doodgewoon een rijmpjesboek gegeven, dan konden we het gerust als dusdanig aanbevelen, vooral ook wegens de lang niet kwade illustraties van Elza Severin.

Het gebeurt een Vlaming dikwijls, dat hij twijfelt aan de juiste uitspraak van een Fransch woord of woordverbinding; - 't gebeurt hem vaker, dat hij niet twijfelt... en het toch verkeerd voor heeft. Wij wijzen daarom op Diction française, petit cours d'initiation, door Hélène Hagond, twee deelen. (Uitg. Office de Publicité, Brussel, 1933 en 1935).

Voor wie deze beide boeken bij de hand heeft, verdwijnt alle twijfel: daar vindt hij duidelijk en volledig aangegeven hoe het zijn moet.

Het zijn de beste werkjes ons bekend op dat gebied en hun succes kan geen verwondering baren.

In den Prijskamp, uitgeschreven door het Provinciebestuur van Antwerpen voor het opstellen van een Nederlandsch Taalboek ten dienste van de leerlingen der dagvakscholen voor jongens, werd Onze eigen Taal bekroond, lees- en leerboek voor het Technisch Onderwijs, door Aug. Van Hoof, drie deelen. (Uitg. Van In en Co, Lier).

In deze boeken wordt elke leesles gevolgd door een reeks toepassingen, die zoowat het heele taalgebied bestrijken willen. Daarin zit echter een gevaar: verspreide kennis, geen systematiseering. Van de voorgestelde plans tot het uitwerken van de opstellen houden we bitter weinig. Enkele onderwerpen die beroep zouden doen op het gevoel en op de fantasie waren zeker welkom; die snaren mogen toch nog trillen in onze technische scholen.

Daarom hadden we die reeks boeken liever als loutere leesboeken gezien, want de stof der lessen is werkelijk zeer goed gekozen voor de betreffende leerlingen.

Het gebeurt niet vaak, dat voor de kinderen van de lagere school een geschiedeniswerk geschreven wordt in een taal die voor hen bevattelijk is, zonder triviaal of gebrekkig te worden. De Geschiedenis van België, door J. Van Bever & Rob. Lombaerts, (drukker-uitgever Aug. Lombaerts, Kruisstraat 15, Boom) is hierop een uitzondering. De teekeningen van Lombaerts zijn iets minder gelukkig: men heeft te veel op één bladzijde samengedrongen en daardoor zal het kind er niet veel van thuisbrengen.

Naast dit hoofdwerk bezorgden de schrijvers in een reeks afzonderlijke boekjes de locale geschiedenis van de steden Lier, Mechelen, Leuven en de Rupelstreek. Naast het algemeen werk

[p. 140]

en vooral in verband met het nieuwe leerplan vormen deze boekjes een welgekomen nieuwigheid.

Een degelijk boekje om het mechanisme van het dubbel-boekhouden aan oningewijden op eenvoudige en heldere manier te verklaren is Dubbel Boekhouden, Verklaring van het Mechanisme, gevolgd door 50 herhalingsvragen en een maand verrichtingen, door Gaston Lebrun, bewerkt door R. Kemps. (Uitg. ‘De Sikkel’, Antwerpen, prijs: 12 fr.).

Bondige taal. Goede oefeningen. Een reserve nochtans: waarom wordt ‘Kapitaal’ hier niet langer aangezien als een passief van de onderneming tegenover den ondernemer?

Van den Vlaamschen Schoolgids, maandblad voor opvoeding en onderwijs, onder algemeene leiding van L. Slock, verscheen n^r 2. (Uitg. De Sikkel, Antwerpen).

Het tweevoudig doel, door dit maandblad nagestreefd, wordt nog eens nader omschreven: ‘eene of zelfs meerdere methodes van onderzoek en uitbating in het licht stellen, waaruit een ieder datgene kan kiezen, wat hem het best geschikt blijkt tot het verwerkelijken van zijn eigen opvattingen, of wat het nauwst aansluit bij zijn eigen geesteshouding en bij zijn persoonlijkheid; documentatie en wetenschappelijk geijkte leerstof verzamelen, waaruit eveneens elk belangstellende gepaste leerstof voor zijn klasse kan putten.’

L. Slock vangt in dit nummer aan met een studie ‘Over Activiteit op School,’ terwijl Fons Van Hoof een theoretisch artikel geeft, getiteld: ‘Hef: Milieu is ingewikkeld.’ L. De Wachter schrijft over ‘Het Grote-Stadsmilieu’, een zeer actueel onderwerp. De scholen uit het kustgebied zullen bijzonder gediend zijn door de bijdrage van R. Verheyen over ‘De Levensgemeenschap van het Strand’. De studie over ‘De Zandtafel’, door ons zelf en ‘De Papierarbeid’, door J. Bollen, worden voortgezet. De rubrieken ‘Tijdschriften en Boekbesprekingen’ en ‘Van hier en elders’ sluiten dit hoogst belangwekkend nummer. Als los bijvoegsel weer een tabel voor weerkundige waarnemingen. Ten zeerste aanbevolen.

P. MELIS.