De Vlaamsche Gids. Jaargang 24

[p. 420]

Skandinaafsche Kroniek

Gudmundur Kamban.

In onze Skandinaafsche kroniek van Maart hadden we het o.a. over het eerste deel van Kamban's roman over de IJslandsche bisschopplaats Skalholt. Het tweede deel heeft als ondertitel Mala domestica (Huiselijk Leed; vert. Dr. Annie Posthumus. W. De Haan, Utrecht, ing. f 2,50; geb. f 3,50).

Dit deel vangt aan met de geboorte van Ragnheidur's kind. Dit geval grijpt Bryjolfur Sveinsson geweldig aan: hij is als een heerscher, die plotseling van zijn macht beroofd is. Zwaar is de straf, welke hij beiden oplegt. Dadi Haldorsson wordt door zijn vader het huis uitgejaagd. Zijn naam mag niet meer in het bijzijn van den bisschop genoemd worden. Bryjolfur Sveinsson, die toegevend is voor anderen, kan alleen zijn dochter, die hij liefheeft, moeilijk vergeven. De ergste straf, welke hij op haar toepast, is dat haar kind haar ontnomen wordt. Nog een jaar duurt deze strijd van wil tegen wil, een strijd waaronder ook Bryjolfur Sveinsson lijdt, daar aan de vaderlijke strengheid vaderlijke liefde ten grondslag ligt. Ragnheidur sterft op 21 jarigen ouderdom. Na haar dood bereikt meester Bryjolfur een schrijven van den koning, waarbij Ragnheidur in haar eer hersteld wordt. Zij rust nu in haar graf met een van smet gezuiverden naam. Zoo is zij ook blijven voortleven in de gedachtenis van het IJslandsche volk.

Gudmundur Kamban studeerde in Kopenhagen. Nadat hij als tooneelschrijver met ‘Hadda Padda’ o.a. (1914) de aandacht op zich gevestigd had, begon hij romans te schrijven. In ‘Het slapende Huis’ heeft hij met ernst het vraagstuk der echtscheiding behandeld.

Van hem verscheen eveneens een tooneelspel ‘Op Skalholt’ (Steen Hasselbachs Forlag). In het inleidend woord vertelt Kamban ons, dat dit werk niet mag beschouwd worden als een dramatiseering van zijn roman ‘Op Skalholt’, waar we reeds in menige bladzijde konden vaststellen dat Kamban een geboren tooneelschrijver is. Het behoort tot de kunst van Gudmundur Kamban - ook in zijn roman - om zijn hoofdpersonen derwijze te isoleeren, dat zij het natuurlijk middelpunt in het tooneelspel blijven. De vele bijpersonen zijn in zekeren graad overbodig. De repliek

[p. 421]

is meesterlijk en hierin worden het leed en de angst versterkt door de winterschemering en de duistere atmosfeer der Domkerk.

Albert Viksten.

Schildert Albert Viksten ons in zijn merkwaardig boek ‘Hout’ een bedrijf dat hier in ons land onbekend is, nl. het boschbedrijf, zoo brengt hij ons in zijn nieuw boek Berenjagers en Robbenvangers (vert. Henk van Laar. Amsterdam, De Arbeiderspers, ing. f 2,25; geb. f 2,90) in een voor ons nog onbekender deel van de wereldmaatschappij, nl. het ruwe zeeleven tijdens een tocht in de Noordelijke IJszee.

Van uit Tromsö is de schrijver met een kleine motorkotter vertrokken naar de IJszee, om daar, in de verschrikkelijke troosteloosheid van de ijswoestijn, gedurende een viertal maanden een avontuurlijk leven te leiden en om met de camera jacht te maken op grof wild. Zijn reisgenooten zijn origineele typen, ruwe schippers, die gelooven aan geestverschijningen en waarschuwende teekens, die spuwen en vloeken, maar de streek waar zij te strijden hebben tegen storm en ijs en waar de zelfbewuste mensch verschrompelt tot een stofje in de oneindigheid, duldt geen mannen met milde gevoelens. Op niets ontziende wijze vieren zij daar ware triomfen in de kunst van dooden: afgrijselijke massamoorden zijn het soms. Merkwaardige bladzijden vindt men in de hoofdstukken ‘Robbenslag op de Noordoosttong’ en ‘Een avontuur in den Nevel’. Enkele mannen zijn in een sloep van het schip weggeroeid. Zij hebben een goede vangst gedaan, doch zij worden opeens door de troostelooze grauwheid van den nevel overvallen. Na vele uren van angst en vrees komt de redding. De hoofdfiguur uit het boek is de schipper, een volkomen belichaming dier ruwe IJszeetypen. Doch zijn deze mannen wel zoo hard en gevoelloos als zij zich voordoen? Heel interessant zijn ook de bladzijden gewijd aan het eierenzoeken op de vogelbergen van Nova-Zembla.

Een boeiend, keurig uitgegeven en rijk geïllustreerd boek, al vallen, jammer genoeg, door hunne onscherpte sommige foto's niet altijd mee.

Nathan Söderblom.

Dit is de titel van een biographie, door Tor Andrae aan een der merkwaardigste mannen van Zweden gewijd. (Zutphen, N.V.G.J.A. Ruys' Uitg. Mij., ing. f 2,90; geb. f 3,90).

Op 12 Juli 1931 stierf in Zweden Nathan Söderblom. Zelden verscheen er na een overlijden zulk een massa artikels in tijdschriften en dagbladen. Men was eenstemmig in den lof en elk had iets

[p. 422]

goeds en iets moois te vertellen. Zoo iemand is niet uit gewoon hout gesneden. Söderblom bracht het tot een internationale beroemdheid als werkelijke geestelijke leider en middelpunt van het protestantisme. Zijn grootheid bestond vooral in zijn dagelijksch werk, in de ononderbroken werking op de gevoelens en den wil der menschen, welke de gedachten van menigeen in nieuwe banen leidde, aan deze gevoelens een nieuwe waarde gaf en aan den wil een nieuw doel. De werkelijke waarde en de draagkracht van zijn ideeën verlangen echter een afstand om een inzicht te verkrijgen in de belangrijkheid er van. Toch is de vertaling van het boek van Tor Andrae ons om meer dan één reden welkom, al hadden we graag gehad dat deze vertaling meer verzorgd ware geweest.

In het boek van Andrae, dat vooral om de eerste hoofdstukken moet gewaardeerd worden, ligt de bijzondere verdienste in het feit, dat het ons een klaren blik geeft in Söderblom's innerlijke ontwikkeling tijdens zijn jeugdjaren. Hoe hij degene werd als mensch, als geleerde, als kerkvorst? Daarom heeft Tor Andrae - zooals hij ons in zijn inleidend woord mededeelt - voornamelijk zijn aandacht gewijd aan de factoren, welke zijn persoonlijkheid vormden in zijn geboorteplaats, zijn tehuis en zijn familie, in zijn studententijd en tijdens zijn leerjaren in Parijs, welke, gedeeltelijk berusten op aanteekeningen na een gesprek met aartsbisschop Söderblom. Met Gustaaf-Adolf en Karel XII behoort Söderblom tot deze figuren, die zich niet binnen de grenzen van hun land lieten opsluiten, maar die beheerscht werden door een machtigen drang om een wereldwijden invloed uit te oefenen. Van hem schreef men te recht dat zijn intelligentie als de bliksem was en zijn reusachtig letterkundig werk voor hem als een zonnig spel.

Nathan Söderblom werd geboren den 15n. Januari 1866. Zijn vader was een begaafd, maar eigenaardig man, die het zijn kinderen tijdens hun jeugd niet gemakkelijk maakte. Op uitvoerige wijze schetst de schrijver ons dezen man, omdat er tusschen vader en zoon een in vele opzichten verrassende gelijkenis bestaat. In 1883 trok Söderblom naar de Universiteit te Uppsala. Het sociale vraagstuk had hem reeds van in zijn jeugdjaren te pakken en tijdens zijn studentenjaren vertegenwoordigde hij de Zweedsche studenten in Amerika. Deze reis was voor hem van groote beteekenis, daar zij in hem de oecumeensche belangstelling deed ontwaken. Twijfel, onzekerheid en mijmeren leidden tot innerlijke onrust. Miskenning viel hem ook ten deel en door vele vromen werd hij een dwaalgeest en een profeet van het ongeloof genoemd. Na in Parijs dominee geweest te zijn, werd hij professor aan de Universiteit te Uppsala. Later vinden we hem terug in Leipzig, waar hij zijn benoeming tot aartsbisschop van Zweden vernam.

[p. 423]

Söderblom is een man geweest die veel werd bewonderd, maar ook op heftige wijze werd bestreden. Daarom hebben zijn bewonderaars ook steeds getracht te verklaren waarom hij een groot man was. Talrijke standaardwerken verschenen, welke deze persoonlijkheid uit verschillende standpunten belicht hebben. Vele boeken bevatten persoonlijke indrukken en herinneringen. We noemen o.a. de voornaamste: ‘Nathan Söderblom in memoriam’ (Stockholm), onder redactie van Nils Karlström en met een inleidend woord van Einar Billing. Beknopt, maar zeer populair is het werk van Olle Nystedt: ‘Nathan Söderblom’ (Stockholm); Eivind Berggrav: Geni og Karakter (Oslo, Aschehoug); ‘Till minnet av ärkebiskop Söderblom (Stockholm). Het boek van Amos Anderson: Nathan Söderblom in Finland 1927 (Helsingfors, Söderström & Co.) geeft ons een gedetailleerde beschrijving van Söderblom's reis in Finland op het oogenblik dat tegen hem een hevige strijd geleverd werd, waaronder hij in stilte leed. Een kijkje in het letterkundig werk van dezen man geeft ons zijn vrouw Anna Söderblom in ‘Een jaar’ - woorden voor elken dag (Stockholm).

Nog een woordje over het oorspronkelijke werk zelf van Tor Andrae. Dit werd door Lindblad in Uppsala uitgegeven en het bevat 123 illustraties. In de Nederlandsche vertaling hebben we er nog geen half dozijn. We betreuren het dat al deze foto's hierin niet opgenomen werden. Het boek, dat overigens een kennismaking waard is, had er veel bij gewonnen.

PIET SCHEPENS.