De Vlaamsche Gids. Jaargang 24

[p. 253]

Een Preek in de Straat

I

De stad: een wéreldstad.

En de kern er van ligt als een hart gewikkeld in het grauw der buitenwijken. Een gouden hart is het en onder de nieuwe Lente-luchten en de nieuwe zon baden de torens en koepels met hun onwèrkelijke versieringen, als wondere sprookjesgebouwen.

Een hart is het van klatergoud en valschen schijn; want al tooit de mensch het uiterlijk van zijn scheppingen en zich zelven nog zoo mooi, zijn innerlijke is vaal en grauw, zwanger aan zooveel zonden, beladen met al de ellendigheden, die een verbrokkelende maatschappij sticht, ondanks hem en dank zij hem, helaas.

Het omhulsel daarentegen is de weerspiegeling van het innerlijke van de menschen die er huizen. Het zijn huizenblokken grauw, nuchter en wrang, waarop nog niet zooveel uren geleden de laatste April-grillen aansloegen, dol en razend, als wilden ze heel hun koortsigen hartstocht koelen op die stomme steenen en ruiten.

Nu zijn de natuurelementen uitgeraasd, de jachtende wolkgevaarten weggedreven. De hemel toont zich smetteloos blauw en de zon schijnt onaangeroerd. Toch blijft alles overtogen met een weemoedigen sluier, een doorleefde lusteloosheid, die verwondering baart.

Verwondering! En het is slechts de uitdrukking van de ziel, die er inwendiglijk roert. De menschen die er huizen zitten vol van alle mogelijke levensellenden, zijn zat van mismoedigheid, omdat het leven toch zoo moeilijk is, nu de krisis er zooveel drukt met den stempel der werkloosheid, terwijl de rest zich nièt langer verheugen kan in een taak, die brood brengt en kleeding en spaarduiten.

Hun weemoed is des te grooter, omdat ze, jaren geleden al, zich in de wereld der gelukzaligen dachten; terwijl ze nu weer zoo dicht neergesmakt liggen bij de sombere goor-aarde van de armen, de armoedzaaiers.

[p. 254]

De menschen die er rondslenteren zijn ondervoede werkloozen, zwartgallige zielen, meelijwekkende mènschen. De lijven, met de verweekte armen vastgeplakt tegen de uitgrafelde frakken, de kragen om de bloote kelen, de mutsen ingedrukt over de ingevallen, baardige gezichten. Zij zijn een beeld van futloosheid, leegheid en ze kunnen slechts morren, eindeloos jammeren over de krisis en de onrechtvaardigheid der menschelijke samenleving.

De kinderen die langs de voetpaden spelen hebben bleeke, schuwe gezichten en veel van hun kinderlijke naïveteit en vreugde is verzwonden, doordat, onbewust, de behoeftigheid aan hun onschuldige, teere lijvekens vreet en hun levensblijheid omwikkelt in een steeds nauwer-omsluitenden band.

En de vrouwen? Die slaan met elkander geen rake kletspraatjes. Die hebben het veel te moeilijk om degelijk het luttele inkomen te gebruiken. Ze kunnen slechts tobben over de miserie in hun gezin; een vagen schijn van vreugde gevoelen als het een ander slèchter gaat en nijdig zijn als het een ander even béter gaat.

Zoo is het leven van deze menschen en van de dingen overal omfloerst door een stage troosteloosheid, die als een ontreddering alles breekt, dat schoon, waar en goed zou kunnen zijn. Dat is de fout van de krisis, zeggen de menschen. Dat is de fout van de krisis, mèènde ook ik...

II

Vandaag wandel ik door een van die wijken en ik schouw en ik peins. Het is wonderlijk zacht weer en voor een mensch, als ik er een ben, is het vreedzaam en vroolijk. Op de straat slenteren bleeke menschen, met ziekelijke gezichten en hun oogen weerspiegelen de leegheid van hun innerlijke. Toch is er zooveel dat hun geboden wordt en waarvan ze kunnen genieten, zonder dat ze het doen. Daar is, boven de straat uit, als een eindeloos diep gat, het blauw van den hemel, met aan den eenen kant, net in het midden geplaatst, den gelen cirkel van een koesterende zon. Daar zijn aan weerszijden, voor de huizekens, de opbloeiende hofkens, met hun jong groen en hun kleurgewaaier van de eerste bloemen. Daar is de kalmte; want hier stoort geen gedaver en getingel van trams, geen geraas van auto's, geen geratel van karren en geen eindeloos gestamp van drentelende menschen. Het is er stil.

[p. 255]

Misschien wel een droefgeestige, een grimmige stilte; maar het is er goed om te dolen en om te denken...

Plots treft een stemgemurmel mijn oor en ik keer me om, nieuwsgierig om te vernemen wie zoo'n zonderlinge intonatie in den klank van zijn woorden legt. Ik ontwaar tot mijn verwondering een man, een oud man in werkpak. Hij is héél alleen, rijzig van gestalte en bruin gebrand door zon en noesten arbeid. Heel waarschijnlijk loopt hij luidop te morren over de vertwijfeling die hem slaat, in den hopeloozen toestand dien de werkloosheid hem gebracht heeft.

Zoo is de eerste gedachte die door mijn geest vaart en ik wil dan ook verder, als ik weer die zachte, doch ernstige stem achter me hoor en de beteekenis vat van den zin.

- ...Evenals Jezus tot den dood des kruises veroordeeld werd,... evenzoo zijn wij gedoemd te vergaan; maar wij dragen zelf de schuld, door onze eigen zonden...

Onwillekeurig vertraag ik mijn gang.

De oude man achter mij geeft niets om de dingen die hem omringen, noch om de menschen die hem verwonderd en medelijdend aanstaren. Hij loopt langzaam, de oogen een poos op het boek geslagen dat hij in de handen houdt. Iedere maal als hij er een frappant gedeelte uit gelezen heeft, slaat hij de oogen op, staart recht voor zich uit en spreekt verder.

Verwonderd en nieuwsgierig blijf ik voor hem uitloopen, luisterend naar zijn woorden, die, onderbroken steeds door de korte poos dat hij leest, als een ernstige aanklacht tot de wereld gaan en tot de menschen.

- ...Jezus nam het kruis op de schouders... Even geduldig doen wij het. Maar het ellendige is, dat wij een kruis torsen, dat noch voor ons noch voor de komende geslachten verlossing brengt...

Weer is er stilte. Ik stel me dicht op tegen een haag en laat hem voorbijgaan. Nu pas valt me de edelheid op van zijn gelaat en onder den naar achtergeschoven hoed ontwaar ik een hoog, gerimpeld voorhoofd.

Een denker...

- ...Jezus valt voor de eerste maal... Hij zal nog meerdere malen nederzinken onder het zware kruis... De beulen! De menschheid ligt reeds twee eeuwen gebukt onder het gewicht van

[p. 256]

haar eigen zonden. Reeds ontelbare keeren ging ze er aan ten onder en toch vervalt ze steeds weer in de oude schuld.

De menschheid... Wat is ze redeloos en dom!...

De menschheid... Is ze misschien door ongeneeslijken waanzin aangetast?...

De rechterhand glijdt langzaam met het boek naar omlaag. De oogen staren weer in de verten. Hij zucht diep. Dan staat hij stil, wrijft met de linkerhand over de brillooze oogen en schrijdt weer verder en leest...

Ik staar hem na. De rijzige magere gestalte, met de hoekige schouders, verdwijnt om den hoek der straat. Ik schud het hoofd en keer op mijn schreden terug, naar het doel van mijn wandeling, hier.

III.

Sedert heeft de gedachte aan dezen zonderlingen mensch, die zoo heilige geschiedenis in verband bracht met het huidige bestaan van al die andere zonen van God, me niet meer losgelaten. Dagenlang heb ik getracht hem weer te ontmoeten. Maar ik heb hem niet meer teruggezien...

Gister vertelde iemand me op luchtigen toon de geschiedenis van een oud man, uit zijn buurt, dien men naar een oord voor krankzinnigen had gebracht, omdat hij den onzinnigsten praat uitkraamde....

Ik dacht met weemoed terug aan de wijze woorden van den denker en in mij groeide de overtuiging tot een axioma, dat de wereld een krankzinnigenoord is en de menschen lijden aan misdadigen waanzin.

- Jezus stierf aan het kruis...

Alzoo heeft de Zoon van God de wereld willen vrijkoopen van de zonde, de verdrukking, het onrecht, het onheil. En nu is de mensch nog misdadig genoeg, deze opoffering niet te waardeeren, de hoogste gave van Christus te misprijzen.

Daardoor is het dat de wereld het tranendal blijft, wat het eeuwen geleden was. Dat is niet de fout van de krisis. Daaraan heeft de mensch alleen schuld!

Dat leerden mij de wijze woorden van den man, dien de menschen voor krankzinnigheid hebben opgesloten...

FRANS VERDOODT.