De Vlaamsche Gids. Jaargang 23

[p. 367]

Fransche Letteren

In den zomer van 1934 verscheen A l'Ombre des Sapins (Renaissance du Livre, Brussel), het laatste boek van Edm. Glesener. Onze eerste indruk was, dat hij den pas ontvallen ouderen confrater Hubert Krains genaderd was, voor wat betreft het onderwerp, wel te verstaan, en zonder iets van zich zelf prijs te geven. In die novellen van ruwe Waalsche boeren, die precies zoo harteloos kunnen doen en zijn als de onze, vinden wij al de akelige somberheid van een Krains terug, maar wellicht met meer natuurlijke kracht; de trage, zware bewegingen zijn ondanks alles iets veerkrachtigers en ook de akeligheid schijnt niet zoo hopeloos. Met dat al hebben wij in deze vijf sterke vertellingen Edmond Glesener op zijn best.

Robert Poulet wordt een van onze meest gewaardeerde romanschrijvers, die zelfs in Frankrijk opgang maakt: Les Ténèbres (Denoël & Steele) is inderdaad een duister, boeiend boek, dat wel eens aan Poe doet denken, een werk waarin het ‘surrealisme’ raakt aan de geheimste en eigenaardigste emoties.

Georges Duhamel heeft zijn Chronique des Pasquier voortgezet met een derde deel: Vue de la terre promise (Mercure de France). De ‘clan’ schijnt uiteen te gaan vallen. De individueele neigingen doen zich gelden en blijken onvereenigbaar te zijn. Het boek is vol innerlijke en uiterlijke gebeurtenissen, alle van het grootste belang. Duhamel voert zijn verhaal op een sympathieken, gemeenzamen toon, met lyrische goedhartigheid, teederheid en gematigdheid, en van het geheel gaat een wonderbare bekoring uit. ‘Vue de la terre promise’ zal wel eens blijken een van zijn beste boeken te worden.

De laatste werken van de gebroeders Jérôme en Jean Tharaud zijn bijna uitsluitend aan de politiek van den dag gewijd, zoo ook Vienne la Rouge (Plon). Zij dienen hier echter vermeld, omdat al wat de Tharauds schrijven zoo literair is in opzicht van taal, stijlcompositie en reportage, zoo literair, dat het onrechtvaardig ware er over te zwijgen. Doch meer kan er hier niet over gezegd worden, dan dat het, in literair en objectief opzicht, een model is van reportage.

[p. 368]

Mme Lucie Delarue-Mardrus, de gelukkige en boeiende schrijfster van Le Pain blanc, Graine au vent en zooveel andere romans, heeft een reis in Amerika gedaan en daar, natuurlijk, stof voor een boek gevonden. En wij vinden in Passions américaines (J. Ferenczi) weer die haar zeer eigen zuivere, eenvoudige observatiekunst, die ons onverzettelijk doet gelooven in haar eerder sympathieke typen van Boston vooral.

Ziehier een débutant van groot talent: de heer Yves Florenne heeft met Le Hameau de la Solitude (Mercure de France) een boek geleverd, dat vooral goed geschreven is. Dat blijkt uit zijn vertellen van de mythe, die een tragischen achtergrond aan dezen roman geeft. Overigens is het een zeer boeiend, aangrijpend verhaal, met al zijn mysterie, en als de personages nog wat veel spreken door den mond van den schrijver, dan kan die lichte vlek al de schoonheden van dit eerste werk niet besmeuren.

Een pakkend boek is de roman Une seule Chair (Edit. Correa) van Madeleine Paz, waarin vooral blijkt hoe idioot en beest de genoegens van de rijken zijn, terwijl, in tegenstelling, de lage genietingen van de armen dikwijls heroïsche en helsche vizioenen opleveren, die ten minste den toezienden kunstenaar, hoewel niet den armen genieter, ontroeren en boeien kunnen. Mevr. Paz is ontegensprekelijk een schrijfster met temperament.

Edouard Peisson gaf slag op slag twee romans uit bij Grasset: Gens de Mer en Une Femme. In beide vertoont hij zijn zeldzame hoedanigheden: bezorgdheid om het juiste woord te gebruiken (wat in het eerste boek eenigszins hinderlijk is wegens de scheepstermen), afschrik van het overtollige woord, en - daaruit voortvloeiend - soberheid van stijl. Dit geeft aan zijn verhalen een raakheid, die diepen indruk maakt en ze boven alle banaliteit verheft.

De goede dichter Tristan Dereine is ook zeer leesbaar als prozaïst: Le Poisson rouge (Grasset) zoo heet hij een verzameling korte, vinnige essais vol gracie en luim, mengsel van spel en eruditie. Men zou alles kunnen citeeren uit dat keurige, pittige boekje.

Men heeft heel wat omslag gemaakt rond het boek Clochemerle (Rieder) van G. Chevallier, dat men aanbevool als zijnde het plezierigste en luimigste boek, dat in de laatste jaren in Frankrijk geschreven werd. Clochemerle is niets meer of beter dan een vuil, vies ding, waarmee zelfs een volslagen amoraal zich niet zou amuseeren kunnen. De Franschen weten niet wat ondienst ze hun literatuur en hun land bewijzen met dergelijke boeken aan te bevelen.

La Vieille et ses trois van G. de Voisins (Grasset) is een

[p. 369]

roman vol geest en ontroering, fantazie en waarheid, op een verrukkelijke manier verteld. En nochtans is de geschiedenis niet verkwikkelijk van die menschlievende weduwe, die drie ‘natuurlijke’ kinderen aanneemt en aldus allerlei onverwachte en ongewenschte dingen beleeft. De schrijver bezit een buitengewone kracht van terughouden en evokeeren, dus van stemming te scheppen, en dat redt het boek van banaliteit.

Gaston Chérau heeft met Sa Destinée (Albin Michel) een man gegeven, die vervoerend is als een avonturenroman, doch door de uitdieping van de psychologie van den held oneindig meer is dan dat, meer dan een gewone roman: werkelijk groot werk, vol adel en menschelijkheid. Chérau, die een van de enkele meesters van den Franschen roman is, verdient door dit boek populair te worden.

Sedert meer dan dertig jaar geeft de Mercure de France een verzameling uit, die nu en dan nog aangevuld wordt; het is die van ‘Les Plus Belles Pages’. Het laatste deel is een bloemlezing uit de geschriften van den Prins de Ligne, saamgebracht door Ch.A. Cantacuzène. Men heeft den indruk, dat de keuze gedaan werd met veel zorg en een volmaakte kennis van den schrijver. Indien we verzen weglaten, die de verzamelaar noodig geoordeeld heeft mede te deelen, staan we hier voor een keus prachtige prozastukken, waaronder Fragments de l'Histoire de ma Vie wel de merkwaardigste zijn.

De eerste literaire studies van Edouard Pilon las ik meer dan dertig jaar geleden en ik was toen bekoord door de teederheid, frischheid, de droomerij en de fijne nuances, welke die ernstige bladzijden zoo lezenswaard en boeiend maakten. Hij schijnt nog geheel dezelfde in zijn laatste boek Dans le Buisson des Livres (A. Messein), waar hij nogmaals grijpt in den onuitputbaren schat van gedenkstukken uit zijn reeds lang literair leven.

Op het oogenblik van het ter perse gaan ontvangen wij het nieuwe boek van Mevr. Marie Gevers: Guldentop (Brussel, Durendal). Deze voortreffelijke schrijfster heeft ons nog geen desillusies gegeven en wij veronderstellen dus gaarne, dat Guldentop dezelfde zeldzame uitstekende kwaliteiten van stijl en taal, van stemming en vertelkunst bezit als haar andere verhalen La Comtesse des Digues en Madame Orpha, die haar reeds onder de besten van onze Belgische Fransche schrijvers plaatsten. Wij bevelen Guldentop dus in vertrouwen bij onze lezers aan, in afwachting dat wij dit verhaal in een volgende kroniek bespreken kunnen.

LEO VAN RIEL.