De Vlaamsche Gids. Jaargang 23

[p. 351]

De moeilijke Weg

Ze liep langzaam voort, door de stikkende drukte van de stad. Een uitdrukking van smartelijke energie lag over haar gelaat. Maanden reeds hoopte ze een engagement te krijgen. Ze had talent, ze kon spelen. Hoe zeker was ze van zich zelf: om het publiek, in welk groot theater ook, waardig te kunnen zijn en omdat ze haar waarde kende, trachtte ze de lange kwelling in het maken van carrière ongeschonden door te komen. Ze wou door haar talent komen, daar waar zoovelen eerst gelukken na oneindige moeilijkheden, ontgoochelingen en laagheden. Haar hartstocht was tooneelspelen, niets kon opwegen tegen het genot dat de kunst haar gaf. Alleen wilde en kon ze den prijs er voor niet met haar lichaam betalen.

Ze zou eens naar Devonsky gaan; naar ze gehoord had, plaatste hij artisten.

Toen ze binnentrad in de wachtzaal, die vol menschen was, verstomde het gesprek even. Allen keken haar nieuwsgierig en opdringerig aan. Alhoewel ze het liefst had willen wegvluchten, zette ze zich toch neder in een hoekje, in de schaduw, en trachtte zich een ongedwongen houding te geven. Ze luisterde naar het karakteristiek en eigenaardig taaltje van de meest ironische en tegelijk gedupeerde, de meest leugenachtige en tegelijk meest oprechte menschen.

Een dame had het aldoor over haar succes, anderen over hun liefdegeschiedenissen, reizen, programma's, fiasco's.

Er waren oude en jonge vrouwen, fijn en armoedig gekleede, mannen van elk genre en leeftijd, allen met de hoopvolle verwachting op het gelaat, misschien werk te krijgen.

Van tijd tot tijd werd de deur geopend en ging iemand vol hoop naar binnen, om soms teleurgesteld met een pijnlijken trek op het gelaat weer buiten te komen.

[p. 352]

Eindelijk werd ze door Devonsky ontvangen.

Hij is een nogal sympathieke man, met ondoordringbaar gelaat.

Hij biedt haar een stoel aan en vraagt:

‘Hoe is uw naam?’

Jascha, een klinkende naam. Van Russische nationaliteit.

Hij kijkt haar aan.

Mooi! Elegant! Jong!

Zij gaf hem haar kranten, waarin een verslag over haar eerste optreden stond.

‘Uitmuntend! Maar ongelukkiglijk komt U te laat in het seizoen.’

Hij kijkt haar doordringend aan.

‘Als U vanavond met me zoudt willen soupeeren, zal dit veel vooruitgang voor U beteekenen, dan zou ik U niet uit het oog verliezen, waar ik, als het anders is, U allicht vergeten zal.’

Hij sloeg haar familiaar op de knieën.

‘Ik zal U dan graag aanbevelen en spoedig een goed engagement voor U vinden, ook al bent U nog maar een beginnelinge.’

Jascha stond op. Zijn vulgariteit vernietigde weer de straal van hoop die even in haar opgeflikkerd was.

Zij antwoordde met matte stem:

‘Ik zou liever van tijd tot tijd terugkomen, als het mij toegelaten is.’

Hij werd plots de beredeneerende zakenman.

‘Goed, kind! zooals U wilt, maar denk er eens over, er wachten zóóvelen en vrienden gaan altijd voor.’

Zonder dat ze wist hoe, stond ze weer buiten. Het regende! In het gewoel van de menigte, die onverschillig langs haar heen liep, bekroop haar een gevoel van eenzaamheid; onbewust liep ze voort, de natheid, die door hare kleederen drong, niet voelende.

Toen ze thuis kwam, werd haar een brief overhandigd. Een blos van opwinding kleurde haar wangen, bij het lezen van den naam Ozeray, den grooten directeur. Zij had hem verscheidene malen ontmoet op artistieke feesten, en dikwijls lange gesprekken met hem gevoerd. Hij was even in de dertig. De eenige man, die haar tot hiertoe een gevoel van genegenheid had ingeboezemd. Ze

[p. 353]

bewonderde zijn groote, rechte figuur, den strengen onverbiddelijken trek op zijn gelaat. Dikwijls had het haar toegeschenen dat zij ook iets méér voor hem beteekende. En nu die brief, waarin hij haar vertelde dat hij terug was van zijn reis en haar wilde spreken! De gedachte kwam in haar op, dat hij misschien een plaats voor haar had, haar zou helpen.

En dien nacht sliep ze voor het eerst weder rustig, sedert vele maanden.

* * *

Den anderen morgen ontwaakte Jascha, met een loom gevoel van moedeloosheid, maar deze stemming veranderde in vreugde, bij de gedachte aan het weerzien van Ozeray.

Ze kleedde zich met zorg, met een gevoel van vrouwelijke coquetterie; ze zag zich zelf in den spiegel, een bleek afgemat gezicht met droeve wanhopige oogen.

Toen ze voor zijn huis kwam, wachtte ze even en haar hand beefde wanneer ze er toe kwam, op de bel te drukken. Een dienstmeisje deed open en bij het hooren van haar naam werd ze dadelijk naar zijn spreekkamer geleid. Ozeray zat aan zijn schrijftafel. Bij haar binnentreden richtte hij zich even op.

‘Dag Jascha; ik mag toch Jascha zeggen, nietwaar? Neem plaats.’

Zij liet zich in een diepen, gemakkelijken clubfauteuil zinken en staarde in gedachten voor zich uit. Toen zij haar oogen opsloeg, ontmoette zij den blik van Ozeray, die haar bestudeerend aankeek. Zij voelde het bloed naar haar hoofd stijgen en trachtte wanhopig haar beheersching te houden.

Haar zenuwachtigheid voelend, rees hij overeind en kwam bij haar zitten.

‘Vertel U mij eens, wat hebt U gedaan in die maanden terwijl ik op reis was?’

Ze begint hem opgewonden te vertellen over haar studiën, zorgvuldig haar vergeefsche pogingen om een contract te krijgen en het leed dat ze daarbij ondervonden had verzwijgende.

Maar hij hoort niet wat ze zegt, ziet slechts een uitdrukkingsvol gelaat, met prachtige donkere oogen, het wazige koperkleurige

[p. 354]

haar, (welk een genot moet het geven er met de hand in te woelen), en het slanke lichaam, den ronden vorm harer jonge borst. Hij onderbreekt haar plotseling, bijna teeder.

‘Dus U zoudt in het theater willen optreden?’

Het bloed stijgt haar naar de wangen; een ongewoon licht flikkert op in haar oogen bij het uitspreken van haar lang verwachten wensch.

Hij neemt haar hand en dwingt haar hem aan te kijken.

‘Laten wij nu eens praten. Ik heb veel aan U gedacht. Het is iets ongelooflijks, iets wat mij nog nooit overkomen is.’

Zijn stem is diep geworden, bijna mooi. Zijn oogen hebben een harden glans; de begeerte geeft zijn anders zoo onverschillig gelaat een beweeglijkheid, zoo warm, een zoo sterke betoovering, dat men zijn macht met moeite kan weerstaan.

‘Luister. - U moet mij liefhebben, mijn vriendin worden, dan zal ik U beroemd maken. Voor U zal het de roem en fortuin zijn, voor mij een hoog geluk. Er is geen andere weg. Het is onvermijdelijk. Zeker is het, dat ik slechts iets voor U doen zal, om U te verdienen. U is te verstandig om deze waarheid niet te begrijpen.’

Zij voelt hoe hij zich meer naar haar overbuigt, voelt zijn hijgenden adem tegen haar gelaat, zij kan zich niet meer verweren. Haar hart klopt met langzame slagen. Het is alsof zij geen bloed meer in haar aderen heeft. Haar oogen zien niets meer. Plots springt ze overeind, wasbleek. Hij had een vermeteler poging gewaagd door zijn hand op haar borst te leggen. Deze daad was voldoende om de reactie in haar uit te lokken.

‘Neen! Nooit!’

Het klinkt in de stilte als de kreet van een gewond dier.

Doodsbleek gaat hij naar zijn schrijftafel terug. Zijn stem is plotseling ijzig koud geworden.

‘Het is goed; zooals U wilt, maar geen nooit; U komt terug.’

Hij leidt haar naar de deur.

‘Tot weerziens.’

En met een zachten klik valt de deur achter haar in 't slot.

* * *

[p. 355]

Na haar bezoek aan Ozeray bleef zij drie dagen op haar kamer opgesloten, om te huilen, uren achtereen naar hetzelfde te staren, aan alles te denken. Trachtend met een koelbloedige wreedheid alles wat in haar leeft: haar geloof, haar vertrouwen te dooden. Den derden avond gaat zij wandelen. Het is een koude lucht. Zij gaat langs stille straten. De enkele voorbijgangers teekenen zich een oogenblik helder af tegen den lichtglans der lantaarns. Een auto stopt nevens het gaanpad.

‘Waar gaat U heen?’

Zij keert zich om en blikt in het gelaat van Ozeray.

‘Kom mee bij mij een kop thee drinken.’

Als machinaal laat ze zich te zijnent voeren, en voor ze het besefte zaten ze samen in zijn salon.

Zij zitten zwijgend tegenover elkaar; slechts de muziek der radio verstoort de stilte. Nu speelt een viool, zacht, de slepende melodie van een tango.

Hij staat op, neemt haar in zijn armen en zij beginnen langzaam te dansen. Hun lichaam vormt als het ware één harmonie. De dans is ten einde, maar hij laat haar niet los. Drukt haar plotseling dicht tegen zich aan, haar gelaat met gloeiende kussen bedekkend. Even laat zij hem begaan, dan instinctief rukt ze zich los en snelt naar de deur. Maar daar voelt ze zich bij de schouders gevat en valt, valt met hem op de sofa, hijgend achter adem. Zij kan niet meer denken, het bloed bonst haar in de slapen. Zij voelt een walging opkomen voor den man, dien zij onbewust had liefgehad. Instinctief tracht ze zich te verweren, maar tegelijkertijd voelt ze een soort van blinde nieuwsgierigheid, met een voorgevoel van genot dat zij nooit gekend heeft, dat haar tegen de borst stuit en haar tezelfdertijd belet zich te verzetten. Ze voelt zich wegzinken in de duistere uitgestrektheid van den wellust. De schaamte doet haar verglijden in een roes van hevig smachten. Ze hoort verwarde woorden van ontketenden hartstocht. Hem nog tegenhouden? Hoe zou ze het kunnen? Met trillende handen? Met smartelijke lippen? Met een moe hart?

En terwijl ze zich aan hem overgeeft, bevangt haar het gevoel van een wellustige dorstige, die drinken, drinken wil tot de verzadiging.

[p. 356]

's Morgens ontwaakt ze met een pijnlijk gevoel in haar hoofd. Wanneer ze haar oogen opslaat, ziet ze Ozeray reeds gekleed over haar heengebogen. Een plotseling weten van de plaats waar ze zich bevindt doet haar uit het bed springen, en snel gejaagd begint ze zich te kleeden. Hij laat haar stil begaan, tot ze gereed is en vraagt dan zachtjes:

‘Ga je al heen? Kom, laten we nog wat praten.’

Als door het hooren van zijn stem, begint ze plots zoo hevig te snikken, dat haar heele lichaam schokt.

‘O! Ozeray, waarom hebt je dat gedaan, waarom ben je zoo ver gegaan? Ik had je misschien kunnen liefhebben. Maar nu! Dit is het onherstelbare, alles is verloren. - Alles is vernield in mij. - Morgen zal ik me voor me zelf schamen. Heb je ooit het aangezicht van de wanhoop gezien? Hier is het mijne vol wanhoop.’

Vernederende tranen rollen langs haar wangen.

Hij neemt haar bij de schouders en schudt haar zachtjes heen en weer.

‘Luister, kijk mij aan.’

Ze ziet op naar zijn, nu lijkbleeke, gelaat met groote droeve oogen. Zijn mond trilt onder het spreken.

‘Ik heb den heelen nacht nagedacht. Ik weet nu dat ik je onbewust reeds lang liefheb, met een oneindige teederheid, die ik tot hiertoe nooit gekend heb. Ik heb mij een basis gevormd waarop wij ons leven zullen bouwen. Ik zal je tot mijn vrouw maken. Jij bent de eenige vrouw die mij verheffen kan, mij tot een edel man maken. Ik heb je lief zooals ik het leven liefheb. - Jascha! Vergeef mij! Kijk mij aan, in Godsnaam! Geloof me! Geloof me dan toch! Je bent mijn liefste voor altijd.’

Vaag dringen zijn woorden tot haar door.

Neen, ze kan het niet gelooven, en met matte stem antwoordt ze:

‘Het geeft niets, ik kan je niet gelooven. Alles is uit. - Wat wilt ge nog van mij? Nog meer liefde? Nog kussen? Hoever gaat ge in uw egoïsme? Wat geweest is, is geweest. Ik veroordeel U niet en vergeef U niet. Ik zal geen enkel gevoel van U meenemen. Ik heb mijn offer gebracht, jij bent vrij van elke sentimenteele verplichting. We kunnen allebei onzen weg vervolgen.’

[p. 357]

‘Stil! Ik laat je niet weggaan, je bent opgewonden. Je moet me vergeven, begrijpen. Ik was een man, die verteerd werd door een heftige passie; maar nu ben ik kalm en weet dat ik je zielslief heb, dat dit gevoel voor jou reeds lang in me sluimerde. Ik heb jou noodig. Ik ben moe van de eenzaamheid. Wij zullen alles vergeten. een nieuw leven beginnen, vol toewijding en liefde. Een horizon van nieuw geluk. Zie, Jascha, ik raak je niet aan, wanneer je nu heengaat zonder te zeggen dat je terugkomt. - Wat denk je dan dat het leven nog voor me beteekent? Heb je dan niet begrepen wat je dezen nacht voor me geweest bent? Een vrouw als jij kan haar heele leven lang maar één man toebehooren.’

Toen, als door een geheimzinnige macht bewogen, knielde Jascha neder en begon te weenen, alsof haar hart brak. Alles wat ze maanden opgekropt had, kwam nu los: woede, vernedering, eenzaamheid, geforceerde wilskracht. - Liefde! Wie weet?

Langzamerhand bedaarde zij.

En toen, als in een droom, vouwde ze haar handen en begon te bidden:

‘O God! Laat me vrede vinden! Bevrijd mij van het verlangen naar roem. Bind mij aan eenvoudige vrouwelijke plichten. Laat mij geluk vinden in een rustig huis. Beloon mij met de liefde die Gij mij gegeven hebt, opdat ik haar in mij kan voelen: als reinheid; als vreugde en vrede. Voor eeuwig.’

ALINE.