De Vlaamsche Gids. Jaargang 22

[p. 222]

Vlaamsche Letteren.

Een verheugend verschijnsel is het optreden van den prozaschrijver Ary Sleeks, wiens kleine, gedeeltelijk auto-biografische roman ‘Van een Kristen zonder God’ (Uitgave: V. Resseler, Prinsstraat, 20, Antwerpen) een van de meest belangwekkende boeken van den laatsten tijd mag heeten. Daarin wordt verhaald de strijd van een jongen man - hij heet Thomas - die langzamerhand zijn kinderlijk geloof ziet te loor gaan. Sleeks heeft heel juist het beeld getroffen van den rationalist van dezen tijd, die, al ging ook zijn geloof onder in twijfel, toch van de christelijke levensziening doordrongen blijft. In dit verhaal, waarin de optredende personages allen scherp zijn geschetst, zijn de gedachten hoofdzaak. Het mag den auteur als zijn grootste verdienste worden aangerekend, dat hij, de evolutie van ideeën nagaand, steeds in zoo eng contact met het leven van eiken dag is gebleven.

Ary Sleeks is een auteur, op wiens kunnen we groote verwachtingen bouwen durven. Voor de veelzijdigheid van zijn talent getuigt het feit, dat zijn vorig boek: ‘Van een wondere Parochie’ een idylle was. Nu schreef hij een psychologischen roman met ideëelen ondergrond. Dergelijke afwisseling in de productie belet het verstarren van een talent.

Op deze plaats dient met bizondere ingenomenheid te worden gewezen op het opnieuw verschijnen van de volledige werken van Virginie Loveling. (Uitgeverij: De Sikkel, Kruishofstraat, te Antwerpen). Reeds kwamen een drietal van haar meest bekende verhalen van de pers: ‘Idonia’, ‘Het Hoofd van 't Huis’ en ‘Een dure Eed’.

Wie deze boeiende romans herleest, wordt getroffen door hun frischheid. Konden, in den tijd, toen de literatuur de kunst was van het mooie woord en het precieuse beeld, de boeken van Loveling als verouderd gelden, thans, nu een nieuwe generatie van vertellers de taal nog enkel beschouwt als een middel ter vertolking van beelden, gedachten en gevoelens, schijnen de verhalen van Loveling ons meer vertrouwd dan de opgesmukte en door lange beschrijvingen verzwaarde romans van menig ‘Van Nu en Strakser’. Bewonderenswaardig is vooral bij Virginie Loveling het vermogen om de menschen in volle levensechtheid voor het oog van den lezer op te roepen en op de roeringen van hun innerlijk

[p. 223]

het schelste licht te doen stralen. Het is een echte herrijzenis van een groot talent, die door de heruitgave van Virginie Loveling's verhalen bewerkt wordt ten bate van het heele Vlaamsche volk, dat meer dan ooit behoefte heeft aan lectuur.

Arthur Cornette heeft een belangrijk deel van zijn critische opstellen, waarvan vele verschenen in ‘De Gids’, het toonaangevende Hollandsche tijdschrift, waarin hij de Vlaamsche boeken bespreekt, gebundeld onder den titel ‘Periskoop’ (Uitgave: De Nederlandsche Boekhandel te Antwerpen). Hij behandelt in dit boek het werk van een menigte auteurs met zeer uiteenloopend talent en van zeer verscheiden temperament. Het formuleeren van een oordeel laat hij niet na. Het is echter niet zijn hoofddoel. Veel meer tracht hij het wezen van de behandelde auteurs te verklaren. Het sterkst treft hij, wanneer hij de eigenaardige atmosfeer van een werk karakteriseert en hierbij blijken geeft, niet enkel van zijn werkelijk ongemeen uitgebreide lectuur, doch vooral van de subtiliteit van zijn smaak. Arthur Cornette, het blijkt ten overvloede uit de verschillende beschouwingen van meer algemeen karakter, als de opstellen: Met Henry Brulard te Grenoble - een meesterstuk - ‘De Schelde in de literatuur’, e.a., is een van de meest verfijnde der Vlaamsche essayisten en, al is er van eenige bewuste preciositeit in zijn proza niet een spoor te ontdekken, een onzer keurigste stylisten.

In het wel lezenswaardige en nuttige boekje, dat Jan Schepens en Carmen Maerten gewijd hebben aan Julius Sabbe (Uitgeverij: Lectura te Antwerpen) missen we vooral volledigheid. Zoo verwaarloozen de auteurs het, den ontwikkelingsgang van Julius Sabbe's ideeën te schetsen, wat aan de hand van de talrijke artikels, die deze groote werker liet verschijnen in ‘De Halletoren’ en, later, in ‘De Brugsche Beiaard’, geen werk was, dat onoverkomelijke moeilijkheden opleverde. Het best nog hebben de schrijvers van deze studie, die in een leemte voorziet, den dichter Julius Sabbe behandeld en het verheugt ons dat zij dezen bezielden ciseleerder van verscheidene zeer mooie en krachtige sonnetten recht lieten wedervaren.

Van een zeer juist inzicht in het wezen van Julius Sabbe en van zijn grooten zoon Maurits, getuigt de vergelijking tusschen beider talent, die er in het boekje voorkomt en een van de merkwaardigste bladzijden er van uitmaakt. Hier hebben en Carmen Maerten en Jan Schepens blijken gegeven van het voorname gehalte van hun critisch talent.

Hoogst belangrijk is ook de studie, welke D^r Julius Pée gewijd heeft aan Mevrouw Courtmans (verkrijgbaar bij den schrijver te Lokeren). Daar deze bijdrage tot de kennis en de betere waardeering van een onzer schrijfsters uit den bloeitijd der Vlaamsche romantiek in dit tijdschrift verscheen, kunnen we ons onthouden

[p. 224]

van veel commentaar. Niet alleen heeft D^r Pée op merkwaardige wijze de werken van mevrouw Courtmans ontleed en ze beschouwd in verband met den tijd, waarin ze ontstonden. Hij heeft - en dit achten we zijn grootste verdienste - aan de hand van een stevige documentatie een zeer levendig beeld ontworpen van den tijd, waarin Mevr. Courtmans arbeidde. Het boek van D^r Pée is geworden tot een rijke bron van kennis, tot een kostbaar document. Zijn streng wetenschappelijk karakter doet geen afbreuk aan de aantrekkelijkheid van de feitenvoorstelling, die altijd boeiend en vaak kleurig heeten mag, zoodat men deze studie met klimmende belangstelling leest.

Van Jan Cleppe verscheen (bij ‘De Sikkel’, te Antwerpen) een bundeltje ‘Gênsche Prâot’: een verzameling van humoristische vertellingen, waarin het Gentsche volksgemoed zich op dikwijls drastische en altijd schilderachtige wijze uitspreekt. Niemand minder dan de gewezen Gentsche Hoogleeraar Jozef Vercoullie heeft deze verzameling van vertelseltjes ingeleid. Het is een prettig boekje, waarin zij, die de sappigheid van volksche gezegden en volksche voorstellingen waardeeren, hun gading vinden zullen.

LODE MONTEYNE.