De Vlaamsche Gids. Jaargang 22

[p. 49]

De Jeugd en de Politiek

Hoe staat de tegenwoordige jeugd, 't is te zeggen, onze jonge tijdgenooten in den overgang tusschen het kind- en het volwassenzijn, tegenover de politiek?

Een eerste vraag dringt zich op: Zal de jeugd uiteraard belang stellen in de politiek?

Politiek is de kunst en de techniek van het gebruik der macht, tevens de kunst de macht in handen te krijgen om aan de openbare levensorde een vorm te geven volgens onze gedachten of onze belangen. Eindelijk is politiek het streven of het helpen streven naar die macht.

De jeugd is de tijd dat de groeiende mensch zich losmaakt van het gezin om zich in te schakelen in de samenleving. De belangstelling van den jongeling, nochtans zeer in aanspraak genomen door het nieuwe dat er in hemzelf omgaat, richt zich ook naar de omgeving, naar de maatschappij, naar de cultuurwaarden, naar het streven en het strijden in de groote gemeenschap. De pubesceerende ziel tracht naar levensruimte. Het sociaal instinct wordt wakker. De kampneigingen vinden geen bevrediging meer in het spel en in de strevingen van de kleine omgeving. Er komt solidariteitsgevoel met de wereld van de volwassenen en een verlangen om mee de maatschappelijke verantwoordelijkheden te dragen. Waar spraak is van kamp en strijd, wil de pubescent er bij zijn. Naar het politiek terrein gaat onvermijdelijk zijn blik en zijn actieverlangen. Dat is vooral waar in tijden of in landen waarin de politieke driften geweldig opslaan en de partijen en de maatschappelijke lagen tegen elkander indrijven. In kalme periodes zal de belangstelling voor de politiek, voor wetgeving en sociaal streven niet naar boven komen, maar in tijden van verkiezingen of beroering zich uiten in onbeheerschte manifestaties. Studenten zijn dan een element van onrust in het gemeenschapsleven. In Duitschland levert de jeugd een aanzienlijk contingent aan de brallende en strijdlustige straatlegers.

[p. 50]

Van de politiek als kunst of techniek of bestuursopvatting is er bij jongelieden natuurlijk geen spraak, wel van deelneming aan een streven naar of een strijden voor de macht.

Welke politieke vormen zullen bij de jeugd aanhangers vinden? De psychologie van de puberteitsperiode zal op die vraag een antwoord geven.

De jonge mensch moet zich gereed maken om op zichzelf te kunnen rekenen. Hij moet dus zijn eigen krachten en mogelijkheden leeren kennen, hij moet bewust worden van zichzelf. Hij kijkt in zich en ontdekt zijn ziel. Dat is een ontzaglijk moment. Uit zelfbetrachting ontstaat zelfschatting, allicht zelfoverschatting. En dat wordt een eng subjectivisme. Alles wordt beschouwd uit den eigen spitsen hoek. Bij velen is er neiging tot een hooghartig individualisme, spruitend uit den trots om het ontdekken van het diepe ik en het volstrekte gebrek aan menschenkennis. De eigen persoonlijkheid wordt beschouwd als iets aparts. De jonge individualist voelt zich - zooniet beter - dan toch volstrekt anders dan anderen. Dat ‘anders zijn’ wordt trouwens beschouwd als een verdienste. Vandaar de afkeer van de traditie en van den kuddegeest. Er zijn wel uitzonderingen: practische, behendige, cerebraal aangelegde ‘jonge grijsaards’, of ook wel genieters zonder gemoedsleven en zonder ideaal. Die zullen steeds conservatieve remmen blijven. Het sterke persoonlijkheidsgevoel van de jeugd verklaart ook haar oppositie tegen de niet begrijpende volwassenen, de afstooting tusschen 't nieuwe geslacht en 't vroegere; verklaart de aarzelende, zooniet weigerende houding van de jongeren om de gedachten, de meeningen van ouderen aan te nemen, en tevens het feit dat ze zich zoo lastig kunnen schikken in het bovenindividueele van staatsidee en staatswil. Het is dan ook niet te verwonderen, dat in onzen tijd, nu in de meeste landen de jonge menschen al vroeg een rol gaan spelen in de openbare zaken, de politiek zich onmogelijk kan bewegen in de richting van verstarde traditie en rechtlijnig conservatisme. De jeugd tracht naar het nieuwe en, ofschoon de levenservaring al spoedig dwingt tot meer realiteitszin en bezadigdheid en meer aansluiting bij het bestaande, toch zal er genoeg van de jeugdige gedachtenstrekkingen in verderen leeftijd meegedragen worden om de komende politieke doelrichtingen en methodes te beïnvloeden. Bij het streven naar het nieuwe is het hoofdoel afbreken; opbouwen is voor later zorg.

[p. 51]

Een aanwinst voor de rijpende zielestructuur zijn de gevoelens van fierheid en eer, waarmede gepaard gaat het verlangen om begrepen, vooral om erkend, om voor vol aangezien te worden. Al te dikwijls wordt geen rekening gehouden met die biologisch en psychologisch noodzakelijke strekking. Daar in de ziel van de pubescenten ook een heel bijzondere gevoeligheid ontstaat, verwekt de houding van de opvoeders en van al degenen die invloed moeten uitoefenen op de geestesvorming van de jongelieden een onvermijdelijke reactie, een vervreemding die alle paedagogisch ingrijpen doelloos maakt. De jeugd wil zich doen gelden, en waar het oudere geslacht een afwijzende houding aanneemt, daar zet zij zich schrap en reageert door tegenwerking en opstandigheid. Dat zulke gemoedsgesteldheid en zulke houding allicht vormgevend zijn voor haar politiek gevoel en haar politieke wilsuitingen ligt voor de hand. Het is heel lastig de jongelieden van tegenwoordig, die trouwens doordrenkt zijn van den democratischen geest van den tijd en van het verlangen naar ontvoogding en autonomie, het is heel lastig die jongelieden den weg te doen opgaan die de voorzichtige wijsheid van de meer bedaagden hun zou voorhouden. De jeugd is biologisch gezien reeds revolutionnair of extremistisch aangelegd en de onbehendige opvoeding van de ouderen, die de kunst niet verstaan van de teugels eenigszins te vieren en ze toch in handen te houden, is zeker niet geschikt om de revolutionnaire strekkingen af te leiden.

Dat vrij natuurlijke opstandsgevoel gaat hand aan hand met de neiging om te loochenen en af te breken.

Het revolutionnaire of extremistische stellingnemen steunt echter ook op andere gronden in de rijpende zielestructuur. In de eerste plaats op de eigenaardige strekking van den jeugdigen geest. Die strekking gaat in twee schijnbaar tegengestelde richtingen, namelijk eensdeels in die van het gevoel, sterk beïnvloed door de verbeelding, anderdeels in die van een stijve logica, die zich evenwel niet kan onttrekken aan de stuwing van de affecten. Men heeft mogen zeggen, dat een adolescent soms minder redelijk is dan een kind van 12 jaar, maar dat hij veel meer redeneert is zeker. Het redeneeren is een van de aanwinsten van den puberteitsleeftijd. De jeugd is zeker niet lichtgeloovig meer. Jonge redeneerders zijn gelukkig het logisch verband der feiten te ontdekken, ze willen teruggaan naar de principes en den weg zien van de oorzaken naar de gevolgen. Hit rechtlijnige elementen bouwen ze

[p. 52]

systemen op, zonder te willen inzien hoe weinig die met de werkelijkheid gemeens hebben; ze weten niet, hoe die werkelijkheid bestaat uit ingewikkelde synthesen van dooreenloopende en vaak tegengestelde krachten. Vandaar dat de eenvoudigste, meest directe politiek voor hen de aantrekkelijkste is. Vandaar hun voorliefde voor pasklare actieformules, die theoretisch rechtstreeks op het doel afgaan. Er moeten eerst ontgoochelingen komen om hun te leeren links en rechts te kijken. Van middenweg in de politiek zal er bij hen uiteraard dus geen spraak zijn. Zij kennen het procédé van de halve tonen niet. Hun oordeel is volstrekt, zonder verzachtende omstandigheden, zonder onpartijdig onderzoek.

In hun fierheid over de ontdekkingen in zichzelf, in leven en cultuur hebben ze den indruk alsof zij de vinders, de scheppers zijn van de waarheid, de aanbrengers of althans de verdedigers van het nieuwe. Met al hun liefde voor waarheid en recht, zoeken zij eigenlijk niet de waarheid en het recht, maar het bewijs van wat in hun idee waar is en rechtvaardig.

Jeugdige politiekers hebben de illusie dat politieke meeningen en strekkingen moeten overwinnen door logische bewijsvoeringen; ze zien nog niet in, dat het krachten zijn, feitelijk programmatisch gesystematiseerde vormen van het kampinstinct.

Een belangrijk moment bij het bepalen van de richting, die jeugdige politiekstrekkingen onvermijdelijk moeten uitgaan, is het feit dat de rijpende ziel essentieel romantisch is aangelegd. Want hoe sterk ook de neiging is van jongelieden tot intellectualisme, hoezeer ook de tegenwoordige cultuurstroomingen er op uit zijn alle sentimentaliteit uit de zielestructuur te weren, de romantiek zal in de pubesceerende ziel steeds opnieuw opbloeien. Romantiek inderdaad is wereldbeschouwing door de fantasie en het gevoel heen, afkeer van de realiteit, verlangen en droom, geestdrift en vrijheidsbehoefte, individualisme en opstandsgeest. Daarmede zijn blijkbaar reeds genoemd eenige van de meest kenteekenende trekken van de jeugd. Onvermijdelijk moeten die romantische aanleg en neiging en de gansch andere stemming van de omgeving gedurig tegen elkander inwerken. Die spanning kan niet anders dan onrust verwekken in de jonge ziel, welke onrust mede vormgevend moet zijn voor haar politiek gevoel. In schijn vaak cynisch en opstandig, kunnen de jongelieden hun geest laten wegvluchten in nevelige droomen vol zachtheid en verteedering. Dan gaat hun

[p. 53]

verlangen naar lichtende maatschappelijke en menschelijke idealen, dan speelt hun fantasie met thema's die bronnen zijn van de meest verscheiden aandoeningen, van ontroerde bewondering tot heilige verontwaardiging. Die idealen zijn dikwijls ijdel of opgeblazen en weerstaan niet lang, zelfs niet aan de speldeprikken van 't leven. Wie zich op zeventien jaar een roes dronk aan begrippen als waarheid, vrijheid, recht, gelijkheid is misschien enkele jaren later de meest realistische utilitarist. Want het jeugdige idealisme is meermalen niet meer dan taalgekletter. Het blijft hangen aan den klank van de woorden of aan den buitenkant van de symbolen. En toch is het een verkeerde paedagogiek brutaal de hooge doelstrekkingen neer te halen. Een Fransch jeugdpsycholoog heeft gezegd: ‘La jeunesse, c'est la joie de pouvoir régier ses actions exclusivement sur la vue de 1'avenir et sur l'idéal.’ Laten wij niet te vroeg de verre lichten uitdooven. Op één gevaar dient echter gelet, en daar is de waakzaamheid van de opvoeders hoogst noodig: het te plotse overgaan van de theorie naar de daad die het ideale doeleinde moet naderbij rukken. De jeugd is niet aangewezen om op het politiek en maatschappelijk terrein actief op te treden. Er moet eerst heel wat weggeruimd worden: illusiën, engheid en vooringenomenheid, en heel wat kennis verkregen, o.m. van de moeilijkheden tusschen den wil en het bereiken.

Een romantische trek die de jeugd zeker bezit is de geestdrift. Geestdrift zou uit liefde moeten komen. Maar er is een geestdrift van den haat, en die is meestal een geweldiger prikkel dan die van de liefde, omdat de kamp meer tot het instinct spreekt dan altruïsme en ideaal. Het is niet lastig het enthusiasme bij de adolescenten op te jagen met hen, over de realiteit en de mogelijkheden heen, te wijzen op ideale wilsrichtingen, met te bouwen op hun neiging tot heldenvereering, met hun verbeelding en gevoel te treffen en hun strijdzucht te wekken door eenvoudige formules en slagwoorden. Zekere termen, als eer, recht, vrijheid, krijgen voor jonge menschen een geheimzinnige beteekenis, die de mogelijkheid dekt tot rijke emoties en heroïsche handelingen. Een politiek zonder mystiek zal geen nieuwe geslachten vormen.

Een van de tegenstrijdigheden in de rijpende ziel is degene die bestaat tusschen haar zin voor vrijheid en zelfstandigheid en haar vatbaarheid voor suggestie, haar neiging om zich heelemaal te geven aan ouderen, die de kunst verstaan jonge menschen tot

[p. 54]

zich te trekken. Wat jongelieden verlangen is: niet meer als kinderen beschouwd en behandeld te worden; hun eerzucht gaat naar coöperatie met volwassenen. Uiterst gevoelig zijn ze voor blijken van genegenheid en belangstelling, vooral vanwege degenen die een rol spelen of die ze kunnen bewonderen. Ze volgen gaarne leiders, maar dezulke die ze zelf kiezen. Hooghartige houding van politieke aanvoerders tegenover het jongere geslacht werft geen nieuwe partijlagen aan.

Het is de vraag niet of het wenschelijk zou zijn, dat de jeugd een voor de politiek gesloten tijd was. Het zou zeker in het verlangen van veel opvoeders liggen onze aankomende jongens en meisjes te vrijwaren van al de gejaagdheid en de bitterheid, die de politiek meebrengt. Maar in den maatschappelijken en cultureelen toestand waarin we leven is het een onbegonnen werk dat te beproeven. En 't is ook een nutteloos pogen met geweld de jeugd van de strekking naar de uitersten weg te houden. Wat opvoeders en leiders moeten doen is: trachten het vertrouwen van de jongelieden te winnen, met voorzichtige en verstandige suggestie leiden en de te geweldige gedachtenstroomingen kanaliseeren.

De jeugd is een bodem van vruchtbare mogelijkheden: in haar liggen de kiemen van nieuwe politieke geestesrichtingen. Het is echter niet goed. dat die kiemen te vroeg en te plots tot volledige ontwikkeling komen.

R. ADRIAENSEN.