De Vlaamsche Gids. Jaargang 21

[p. 373]

Vlaamsche Letteren

De striemende Zweep, door Dr. Oswald Everaert (St. Norbertusboekhandel, Tongerloo - 175 blz. - 18 fr.) werd opgedragen aan ‘de duizenden die niet sneuvelden op het eereveld, wier namen niet gebeiteld staan in hardsteen, wier schoon leven nochtans schuldeloos geofferd werd aan het oorlogsmonster.’

We hadden heel wat verwachtingen toen we het boek begonnen te lezen, doch waren maar matig voldaan, toen we het dicht deden. Het verhaal is een gewilde opstapeling van rampen en heeft een weinig waarschijnlijk verloop. Het slot, waar een vrouw een waanzinnige met een bijl het hoofd klieft, op het oogenblik dat de gek haar kind met een scheermes den hals wil oversnijden, behoort in de kolommen van een op sensatie beluste krant en zal zeker de lezers doen huiveren, maar we zouden moeilijker een huiveringwekkender tooneel kunnen neerschrijven voor een volksroman in afleveringen, met als premie bij de laatste aflevering een mooi geschenk naar keuze. Laat Dr. Oswald Everaert, die ten slotte toch een goed verteller is, ons meer verheffend werk schenken.

Van Stijn Streuvels verschenen: Drie Russische Novellen (Uitgeverij Regenboog - Antwerpen, 179 blz., gen. 18 fr., geb. 30 fr.).

De Zwarte Arabier door Michail Prischwin, is het verhaal van een reis in de troostelooze Middel-Aziatische steppen van het Wolga-gebied, waar de tijd schijnt stil te staan.

...‘Ik heb een Moskowsch dagblad bewaard, en ik reken den tijd van af den dag mijner afreis uit Moskow, den 27 Juli. Daar waar ik den tweeden dag aankwam, was het dagblad nog nieuw; den 28sten werd dit nummer door een ieder als het nieuwste gekocht. Na twee dagen, na drie dagen, na acht, na veertien dagen was het nummer nog altijd nieuw, en allen lazen met belangstelling mijn uit Moskow medegebracht dagblad.’

De Koekoek door S. Ssergejew-Zensky.

Enkele Russische officieren, verzopen en liederlijke wezens, zijn ingekwartierd in een onder water geloopen, militair kamp. Zij trachten de verveling van de troostelooze regendagen te verjagen

[p. 374]

met drinken en kaarten. Maar ook dat wordt men beu... Daar wordt het gruwelijke ‘koekoek-spel’ in elkaar gezet. Alle licht gaat uit. Een officier in een hoek roept koekoek en springt weg. De anderen schieten met scherp naar den hoek waar de stem te hooren is. Ieder officier krijgt zijn beurt als koekoek... Het onvermijdelijke gebeurt. De dronken kerels worden dieren en een der officieren schiet een koekoek in het onderlijf. Het schot is doodelijk. De dader loopt door den troosteloozen regennacht, op zoek naar een dokter... Zal hulp echter nog baten?

Malva door Maxim Gorky.

De bewaker van een landtong, die zijn vrouw en het geboortedorp verlaten heeft, wacht nu op zijn geliefde, een weelderige, vurige, jonge vrouw. Elken Zondag komt zij den geliefde opzoeken om hem te liefkoozen... of geliefkoosd te worden. Dan komt de zoon van den bewaker met de boodschap van moeder dat thuis de nood aan den man komt. De zoon wordt al dadelijk het hoofd op hol gebracht door de vurige schoone. Er ontstaat strijd tusschen vader en zoon... en natuurlijk gaat een derde met het fijne brokje loopen.

Het Nederlandsch van Streuvels voor deze novellen is verzorgd en in Russischen stijl gehouden. Ik houd echter meer van het oorspronkelijke werk van Streuvels. Het boek is mooi uitgegeven en werd gedrukt bij J. Van Mierlo-Proost te Turnhout, die zooals gewoonlijk den lezer verzorgd werk aanbiedt.

Bij de drukkerij Lanno te Tielt verscheen de negende druk van De Vlaschaard van Stijn Streuvels (357 blz., gen. 20 fr., geb. 34 fr.)

Deze druk is een Jubileum-uitgave: De Vlaschaard werd inderdaad in 1907 door Streuvels geschreven, dus vijf-en-twintig jaar geleden. De jaren hebben aan de frischheid en de stevigheid van het boek niet geschaad. Het blijft een van de beste werken in onze Vlaamsche letterkunde.

De Jubileum-uitgave van De(n) Vlaschaard bevat het jongste portret van den auteur, benevens een autographische verklaring van Streuvels betreffende de schrijfwijze van het woord vlaschaard. Het boek werd in een handig formaat met een prettige en duidelijke letter gedrukt. Bovendien is de prijs laag gesteld. Drukker Lanno dient om deze uitgave gefeliciteerd.

Laten we den inhoud samenvatten van Vastenavond, door Theo Bogaerts. geïllustreerd door Floris Jespers (Uitgeverij Steenlandt, Liebaertlaan 65, Kortrijk, 199 blz.; gen. 35 fr.)

Een machtig bankier gaat over den kop. Zijn zoontje wordt in een weldadigheidsinrichting ondergebracht, verblijft er een tijdje

[p. 375]

en wordt door den vader, nadat diens zenuwen op dreef zijn gekomen, weer weggehaald en naar een dorp gebracht. De jongen heeft geen moeder meer en wordt door de dorpsjeugd en ook de ouderen gesard en beschimpt... omdat hij een stedeling is. Het ongeluk wil dat hij op Vastenavond geboren is, vandaar zijn naam: Vastenavond. Later wordt de jongen verliefd op Rita uit een dorpsherberg. Het meisje wordt door haar vader gedwongen in betrekking te gaan bij den baron, een kasteelheer en tevens burgemeester van de gemeente. Deze baron is natuurlijk een fuiver en een gewetenlooze schurk, die ook Rita zal trachten ten val te brengen, zooals hij dat met Rita's zuster gedaan heeft. De baron wordt vermoord. De vermoedens vallen op Vastenavond, die tot 10 jaar dwangarbeid veroordeeld wordt. Rita gaat in een klooster.

Nadat hij zijn straf uitgeboet heeft, komt Vastenavond in de groote havenstad terecht, waar hij vertroeteld wordt door een andere herbergmeid, die echter werkelijk van hem houdt. Vastenavond is nochtans niet gelukkig en op zekeren dag gaat hij als matroos scheep naar verre landen.

De roman van Theo Bogaerts behandelt dus een zeer romantisch gegeven, ‘à la Conscience,’ alleen het happy end ontbreekt.

We mogen echter dezen roman niet zonder meer ter zijde leggen, al is het alleen maar om de oorspronkelijke manier en den stijl waarmee Bogaerts zijn stof behandeld en uitgewerkt heeft. De taal is vinnig, scherp,... soms vlijmscherp. Men voelt op elke bladzijde den wrevel van den schrijver tegen de boeren, zoodat Bogaerts zich nu en dan laat verleiden tot sterke overdrijving. Reeds op de eerste bladzijde lezen we reeds met verbazing een zin als: ...‘Want het zijn lafaards, de boeren.’

Schrijver is zich van deze overdrijving wel bewust, want op bladzijde 169 schrijft hij woordelijk:

- ‘Misschien schijn ik onrechtvaardig met zoo over de boeren te spreken. Ik kan ze echter niet anders voorstellen dan zooals ik ze gezien heb. Mij hebben ze altijd pijn gedaan, zonder dat ik er aanleiding toe gaf; ik had vriend met ze willen zijn, wat ze niet gewild hebben door hun afkeer tegen allen die uit de stad zijn, Dat er waren die vader burgemeester wilden maken veranderde niets aan dezen karaktertrek: door hem wilden zij geld verdienen en voor geld zouden zij hun ziel verkoopen.’

Ik voeg hier alleen aan toe: vervang het woord boer door stedeling en stedeling door boer, en het vooropgestelde blijft een even groote waarheid.

Andere gedeelten in den roman getuigen van een groote opmerkingsgave en een raak weergevingsvermogen. Theo Bogaerts heeft ons een werk van hoogten en van laagten gegeven. Als hij

[p. 376]

zich zelf wil louteren en zijn taal wil zuiveren, dan begroeten wij eerlang in hem een schrijver met talent.

Maar woorden als: weekkoepon, paleersels, sonneries, timber (voor postzegel), presseerde, obsedeerde, trousseau, boniment zijn nog altijd geen zuiver Nederlandsch. Bogaerts moet ook aandacht schenken aan het gebruik van k in plaats van c. Ekos schrijven in plaats van echos, is totaal verkeerd. Hier en daar gebruikt Bogaerts ook de Kollewijn-spelling. Ik heb er niets tegen als het gansche boek in deze spelling geschreven wordt, maar dan het gansche boek door en niet enkele woorden.

Het spijt me te moeten verklaren dat de naïeve prentjes van Floris Jespers me hebben doen glimlachen.

FRANS DIRICKX.