De Vlaamsche Gids. Jaargang 21

[p. 229]

Vlaamsche Letteren

In Vlaanderen zijn nog maar betrekkelijk weinig boeken verschenen over de verschrikkingen van het slagveld. Of er na ‘Im Westen nichts Neues’ van Erich Maria Remarque, dat nu wel iedere Vlaming zal gelezen hebben - dan toch in de Nederlandsche vertaling - nog een schrijnender boek over de oorlogsgruwelen zal geschreven worden, valt te betwijfelen. J.G. Schoup heeft het echter aangedurfd om zijn boek In Vlaanderen heb ik gedood (279 blz.) bij W.L. & J. Brusse te Rotterdam te laten verschijnen na het wereldsucces van Remarque. Zijn boek geeft in bijzonderheden het aandeel weer van het regiment der grenadiers in de eerste weken van den oorlog in 1914. Na het boek gelezen te hebben weet men dat het er niet alleen aan het Westelijk front warm is toegegaan, maar dat ook nabij de forten van Antwerpen in open veld verwoed gevochten werd, zoo verwoed zelfs dat Schoef (de schrijver?)... deserteert en het zich in Nederland gemakkelijk maakt voor den ganschen duur van den oorlog. Schrijver is een overtuigd anti-militarist en de voornaamste verdienste van zijn boek is wel den lezer een afschuw te hebben doen krijgen van alle oorlogsgeweld. Op dat punt zijn we het eens: oorlog is het menschdom onwaardig. Jammer toch dat schrijver zich laat verleiden om zijn boek te besluiten met een drietal hoofdstukken die buiten het eigenlijke kader van het werk vallen en waarin hij lucht geeft aan persoonlijken wrevel en een politieke overtuiging naar voren brengt.

Voor de Noord-Nederlanders volgt achteraan in het boek een verklaring van Vlaamsche en vreemde uitdrukkingen. Die lijst is onvolledig. Er komen nog heel wat andere dingen in het boek voor die voor een Hollander onbegrijpelijk zijn, maar waarvoor men het niet aangedurfd heeft een verklaring in fatsoenlijk Nederlandsch te geven... zonder onfatsoenlijk te worden. Dit weze alleen aangestipt om aan te toonen dat in het boek van Schoup krasse dingen gezegd worden.

Op taalkundig gebied is het boek niet heelemaal vlekkeloos en de stijl is wat stroef. Men voelt duidelijk dat de Heer Schoup een uitgebreid materiaal aan gebeurtenissen te verwerken had. Het te-veel heeft aan het verhaal geschaad en het was een eerste

[p. 230]

vereischte een zorgvuldige schifting der gebeurtenissen te houden en slechts die dingen naar voren te brengen die van werkelijk belang waren voor den gang van het verhaal en het nagestreefde doel. Wij nemen het schrijver bovendien niet kwalijk dat hij den invloed van Remarque's boek niet heelemaal heeft kunnen weren, maar we kunnen niet begrijpen dat een ‘piot’ in beschonken toestand letterlijk de bekende figuur van Pitje Vogel van Felix Timmermans napraat. In 1914 moest Pitje Vogel namelijk nog geboren worden...

De groote Vlaamsche schrijver Cyriel Buysse is heen. Hij heeft ons een schat van letterkundige producten nagelaten die velen nog eens zullen herlezen om enkele uren van zuiver genot te smaken. Het nagelaten werk van Buysse is zeer verscheiden en biedt ons een ontzaglijke wereld aan gebeurtenissen met een meesterlijke pen uitgebeeld; ik schreef bijna ‘beschreven’, maar dat is het juiste woord niet. Buysse heeft alleen dan beschrijvingen gegeven, waar ze moeilijk te vermijden waren. Hij hield van het directe woord en ging steeds recht op het doel af.

‘Zijn werk is een spiegel van Vlaanderen, een spiegel die terzelfdertijd een aanklacht en een verheerlijking is,’ zegt Herman van Puymbrouck in zijn boek Cyriel Buysse en zijn Land, met 6 buitentekstplaten en fascimile van een handschrift (114 blz., 30 fr.), verschenen bij V. Resseler, Prinsstraat 20, Antwerpen.

Wie zijn weg wil vinden in de vele boeken van Buysse moet het werkje van Herman van Puymbrouck aandachtig doorlezen. Hoewel schrijver zich ontpopt als een vurig bewonderaar van Buysse, weet hij toch, zonder te veel lucht te geven aan zijn geestdrift, ons zakelijk en met een klaar besef van de waarde van de werken van Buysse, langs al de romans en novellen te leiden en met het ware doorzicht van een kenner op de draagkracht van elk boek te wijzen. De evolutie die Buysse als schrijver doormaakte, wordt door Herman van Puymbrouck met een zeldzame duidelijkheid naar voren gebracht. Noteeren wij terloops dat schrijver een zuivere taal gebruikt.

Wij durven hier wel even aanstippen dat met den dag onze verbazing stijgt over het betrekkelijk klein aantal Vlaamsche schrijvers, die zuiver Nederlandsch kunnen schrijven. Wij weten wel dat de taal slechts een middel is om zijn gedachten te uiten en dat, al schrijft men nog zoo'n sierlijke taal, men ten slotte ook iets moet te zeggen hebben, alvorens aanspraak te kunnen maken op den naam van ‘auteur’; niettemin is het een feit dat men zich bij het lezen van sommige Vlaamsche werken zoo ergert aan de verregaande slordigheid op taalgebied van wege den schrijver,

[p. 231]

dat het genot over den diepen geest van het boek er veel bij inboet.

Om deze reden was ons de lezing van Pepeltje, een roman van Robert Van Passen (154 blz., gen. 1.90 fl., geb. 2.75 fl.) en uitgegeven door de N.V. Hollandia-Drukkerij te Baarn in Nederland, een dubbel genot. In een zangerige, rijke taal, tevens teer en buitengewoon schilderachtig, wordt ons het leven verteld van Pepeltje, een leuk, opgeruimd meisje, dat zooals vele andere jonge meisjes, het leven blijgeestig te gemoet ziet en er heel wat van verwacht. Jammer genoeg komt het al te spoedig in botsing met den onverbiddelijken en harteloozen greep van de wereld... en gaat er aan ten onder. De geschiedenis is gewoon, maar ontroerend in zijn eenvoud. Zoovele Pepeitjes, zoovele jonge levens, dansen zinderend van jong levensgenot in de trillende zonnestralen, zonder zorgen, zonder kommer, alleen maar blij-genietend van de levenspret, als echte zonnekinderen. Spijtig genoeg komt hieraan spoedig een einde. Zij zijn niet opgewassen tegen de ruwe windstooten van het leven... Een Pepeltje leeft niet lang!

Robert Van Passen is een fijngevooisde kunstenaar.

Bij de uitgeverij Excelsior te Brugge verscheen de roman De zilveren Ster, door Jackson Gregory, vertaald door J.G.H. v.d. Bovenkamp Jr. Hoewel het werk vrij lijvig is (300 blz.), blijft de aandacht van den lezer gespannen tot het einde. Wie van flinke ontspanningslectuur houdt, moet zich het boek aanschaffen.

De Standaard-Boekhandel te Antwerpen liet een werk van F.W. Förster verschijnen, onder den titel Schuld en Boete, psychologische en paedagogische grondproblemen der misdadigheid en der jeugdverzorging. Het werk (175 blz., gen., 28 fr.) werd in het Nederlandsch bewerkt door L. De Schepper en met een inleiding voorzien door Dr. Frans de Hovre. Het boek bevat merkwaardige uiteenzettingen over den misdadiger en de strafmethode; wij moeten echter voorbehoud maken voor sommige stellingen, waarover wij er een andere meening op nahouden. Wij beschikken hier niet over de plaats om dit gezegde te staven, dat zal men wel begrijpen, maar ons dunkt dat de middelen, opgesomd in Schuld en Boete, ter voorkoming van de misdaad, niet heelemaal de juiste zijn; of liever, aan sommige middelen werd te veel belang gehecht, terwijl andere minder belangrijk geacht of zelfs heelemaal niet aangehaald worden.

Bij dezelfde uitgeversfirma verscheen een Duitsche Spraakkunst door Dr. J. van Gorp (gen. 12 fr.), die klaar en duidelijk is en in het onderwijs stellig een succes te gemoet gaat, en een

[p. 232]

Geschiedenis van de Middeleeuwen door C. Leclère en F. Camerlinckx (gen. 18 fr.), die de schijnbaar ingewikkelde gebeurtenissen van de Middeleeuwen uitvoerig en toch eenvoudig voorstelt. Drie duidelijk geteekende kaarten en fraaie clichés verluchten het boek.

Mastentoppen, door Jozef Simons (Uitg. Sint Norbertusboekhandel, Tongerloo, 284 blz., gen. 25 fr., geb. 35 fr.), of ‘Pijnappels uit de Antwerpsche Kempen’ - zoo luidt de ondertitel - beleven nu hun derden druk, die vermeerderd werd met verhalen uit de uitverkochte bundels De Danstent, In hooger Sferen, De Strooptocht en De Zeven Hoofdzonden.

Wij nemen grif aan dat de boeken van Jozef Simons herdrukt worden. Simons is een geboren verteller en zijn verhalen, zonder pretentie en gemoedelijk neergeschreven, gaan recht naar het hart van ons volk, dat op een traan en een lach verlekkerd is. Simons vertelt gemakkelijk, verbazend gemakkelijk en met een voortdurenden lach op de lippen. In zijn vertellingen staat men aanhoudend voor plezierige verrassingen.

De Penge, door René Daniels (Uitg. Sint Norbertusboekhandel, Tongerloo, 142 blz., gen. 12 fr., geb. 18 fr.), is het boek van den gezonden lach en den tintelenden humor. Wij hebben er werkelijk plezier aan beleefd en het verhaal in één adem uitgelezen. Evenals De Witte van Ernest Claes, zal De Penge zeer zeker spoedig populair worden. En het zal verdiend zijn! René Daniels heeft zonder eenige pretentie de guitenstreken van De(n) Penge, den straatrakker, neergeschreven in een vlotten en plezierigen verhaaltrant. Hier en daar wordt men zelfs getroffen door den frisschen stijl:

...‘Hij werkte een tijdje met geweldig lepelgezwaai zijn soep overhoop en blies er met een tootmond diepe gaatjes in, maar seffens alweer begon hij met kleine beetjes te proeven, want het water dreef hem in den mond en voor iemand anders zijn telloor had leeggelepeld had de Penge de zijne opnieuw gevuld; frikadellekens en erwtjes, ge zaagt ze bescheielijk schuiven achter zijn gespannen keelspieren. Appelspijs met bruin gestoofd kieken, 't liep er binnen lijk het water door een regenbuis en 't vet dreef hem in twee straaltjes langs zijn kin.’

Een paar vragen echter:

Waarom moet evenals bij Frans Verschoren, in zijn boek ‘Jeugd’, die klassiek-geworden ‘dol’ door het schoollokaal zeuren?

Waarom moet de Penge, als hij 's morgens met zijn ouders naar de kerk gaat, enkele stappen achterblijven, zijn vuist ballen

[p. 233]

en zijn tong uitsteken naar Sooike Zips, zijn grootsten vijand?... De Witte deed precies hetzelfde te Sichem, toen hij met zijn vader van Diest kwam en een straatbengel hem uitlachte om de vieze pet op zijn hoofd.

Toont het hoofdstuk ‘Het Steenen Bruggeske’ en al het gebeuren er rond, niet te veel gelijkenis met het verhaal van ‘O.L. Vrouw der Visschen’ uit ‘Het Keerseken in den Lanteern’ van Felix Timmermans?

In Het Volksleven in het Straatlied, door R. Vankenhove en Adh. Lepage (Uitg. Volksdrukkerij, Gent, 367 blz., 15 fr.), zijn alle Gentsche straatliedjes verzameld - met tekst en muziek - en worden ze door de schrijvers verklaard en ontleed. Sommige zijn de meening toegedaan dat het straatlied niet in aanmerking kan komen voor de studie van de folklore, maar wij denken met professor P. De Keyser, die het voorwoord schreef, het tegenovergestelde.

Het ontzaglijke werk van de heeren Vankenhove en Lepage heeft een niet te onderschatten folkloristische waarde en al mogen sommige liedjes, zoo maar uit den volksmond opgeteekend, ruw en onbeschaafd in preutsche ooren klinken, wij zijn niettemin een flink documentatiewerk rijker geworden. Alleen daarom reeds moeten wij de beide schrijvers dankbaar zijn.

Paul Verbruggen liet Gedichten verschijnen (Uitg. De Sikkel, Antwerpen, 30 blz., 16 fr.).

...‘Zoek de zonkant, kind. Vul uw oogen met het licht dat klaar en koel in 't vroege voorjaar schuw nog om de parklaan draalt. En groei als uit uw eigen, zon.’

Als proza is dit nog zoo kwaad niet, hoewel de laatste zin vrij onduidelijk wordt. Maar Paul Verbruggen maakt van deze drie zinnetjes het volgende gedicht:

Zoek
de zonkant
kind.

Vul
uw oogen
met het licht
dat klaar en koel
in 't vroege voorjaar
schuw nog om de parklaan
draalt.

En groei
als uit uw eigen,
Zon.

[p. 234]

Fort comme la mort (waarom deze Fransche titel?) lijkt me het best geslaagd als rijmloos gedicht, maar Paradise lost (nu weer een Engelsche titel) en Exode zijn vrij onduidelijk.

In Dierensport geeft C. Astaes (Uitg. Excelsior, Zandstraat 13, Sint-Andries, Brugge, 32 blz.) verhalen voor kinderen, waarin de sport aangepast wordt bij het leven der dieren.

Van de vier verhaaltjes zijn Bokspartij, Een wedloop in den nacht en Vliegenier worden, varianten op bekende fabels van Lafontaine. Het laatste vertelsel: Rattendans, lijkt me oorspronkelijk te zijn, maar is tevens het minst geslaagd als kinderverhaal.

Een gemoedelijk vraagje: Gelooft schrijver dat de kinderen woorden begrijpen als eerselen, ravelen, gebietst, blekken, subbelen, lutsebalieren, slutse, hutst, enz.? Het gaat er toch om een begrijpelijk verhaaltje te schrijven voor de kinderen en niet om te styleeren? Ook heb ik bezwaar tegen het gebruik van dialect als ‘schemelen’ en Zuidnederlandsch als ‘koers’ (voor wedstrijd). Laten wij de kinderen zuiver Nederlandsch leeren. Zij hebben er alles bij te winnen.

FRANS DIRICKX.