De Vlaamsche Gids. Jaargang 21

[p. 225]

Leo Trotzki

L. Trotzki: Mijn Leven. - E. Querido. Amsterdam; 510 blz.

Weer brachten de bladen dagelijks zijn naam en zijn beeld en zwerft hij, Ahasverus gelijk, van land tot land. Hij is nu 53. Zijn geboortedatum valt op den dag der Octoberrevolutie. Negen jaren leefde hij in een afgelegen dorp. Acht jaren bezocht hij de middelbare school. Een jaar daarna werd hij gearresteerd. Tot universiteit dienden hem gevangenissen, verbanning en emigratie. In de czaristische gevangenissen zat hij vier jaren; in de czaristische verbanning bracht hij meer dan twee jaren door. Tweemaal vluchtte hij uit Siberië. Als emigrant leefde hij twaalf jaren in verschillende landen van Europa en Amerika, daarvan twee jaren voor de revolutie van 1905 en tien jaren nadat ze neergeslagen was.

Gedurende den oorlog werd hij in het Hohenzollernsche Duitschland bij verstek tot gevangenisstraf veroordeeld (1905); in 1916 uit Frankrijk naar Spanje uitgewezen, vanwaar hij, na zijn verblijf in de gevangenis te Madrid en een oponthoud van een maand onder politietoezicht te Cadiz. naar Amerika werd uitgewezen. Daar bereikte hem het bericht van de Februari-revolutie. Onderweg van New-York naar Rusland namen de Engelschen hem gevangen in Maart 1917 en hielden hem een maand vast in het concentratiekamp in Kanada. Hij nam deel aan de omwentelingen van 1905 en 1917, was voorzitter van de Petersburgsche Sowjet van afgevaardigden, eerst in 1905 en daarna in 1917.

Hij nam een actief deel aan de Octoberomwenteling en was lid der Sowjetregeering. In de hoedanigheid van Volkscommissaris voor Buitenlandsche Zaken voerde hij vredesonderhandelingen in Brest-Litowsk met de vertegenwoordigers van Duitschland, Oostenrijk-Hongarije, Turkije en Bulgarije. In de hoedanigheid van Volkscommissaris voor Oorlog en Marine wijdde hij vijf jaren aan de organisatie van het roode leger en den opbouw der roode vloot. Gedurende 1920 nam hij daarnaast nog de leiding van den wederopbouw van het ontwrichte spoorwegwezen.

De hoofdinhoud van zijn leven vormden zijn werk als schrijver en zijn partijwerkzaamheden. In 1923 begon de staatsboekhandel

[p. 226]

met de uitgifte van zijn werken. Er is tijd geweest om dertien deelen te doen verschijnen. De uitgave werd in 1927 stopgezet, toen de hetze tegen het Trotzkisme zeer bittere vormen had aangenomen.

In Januari 1928 zond de Sowjetregeering hem in de verbanning. Een jaar verbleef hij aan de Chineesche grens. In Februari 1929 werd hij uitgewezen naar Turkije en vestigde hij zich in Konstantinopel. Pogingen om elders in Europa een schuilplaats te vinden mislukten tot heden toe.

Ten tijde zijner eerste verbanning was het marxisme de definitieve basis zijner wereldbeschouwing geworden.

Het telegram van de capitulatie van de Duitsche sociaaldemokratie (1914) gaf hem een grooter schok dan de oorlogsverklaring. Hij geloofde niet, dat zij eenvoudig in het stof zou kruipen voor het nationale militarisme.

Zijn oordeel over Vandervelde en de Man?

In zijn jeugd trachtte de Man marxist te zijn en heeft hij Vandervelde bestreden. Gedurende den oorlog likwideerde hij politiek de dweperij uit zijn jeugd; na den oorlog deed hij dat theoretisch. Hij werd eenvoudig een agent van zijn regeering...

Wat Vandervelde betreft, die is in de leidende groepen der Internationale altijd een weinig beteekenende figuur geweest. Voorzitter werd hij slechts, omdat men noch een Duitscher noch een Franschman kon kiezen. Als theoreticus is Vandervelde compilator. Hij manoeuvreert tusschen de geestelijke stroomingen van het socialisme precies zooals de regeering van zijn land tusschen de groote mogendheden. Bij de Russische marxisten had zijn woord nooit gezag. Als spreker verheft hij zich nooit boven het middelmatige. In den oorlog verwisselde hij den post van voorzitter der Internationale met het ambt van koninklijken minister. In zijn Parijsche krant heeft Trotzki een onverzoenlijken strijd tegen hem gevoerd. Als antwoord daarop noodigde Vandervelde de Russische revolutionnairen uit, zich met het czarisme te verzoenen.

Kerensky was en is een pocher. Hij was iemand, die door het toeval naar voren was gekomen, een gunsteling van het oogenblik. Elke nieuwe, sterke revolutiegolf, die onbedreven, nog niet tot oordeelen in staat zijnde massa's meesleept, heft onvermijdelijk zulke eendagshelden in de hoogte, die dadelijk verblind zijn door eigen glans. Kerensky verpersoonlijkte het toevallige en het wettelijke. Zijn beste redevoeringen waren maar bloemrijke politieke tinnegieterij. Trotzki verweert zich met heftige kracht tegen den ouden laster van Kerensky, die hem en Lenin agenten der Duitsche regeering noemt en heet deze beschuldiging belachelijk, erbarmelijk en laf. Overigens, niet Trotzki reisde met Lenin door Duitschland in den gepantserden wagon, maar Martow, de leider der mensche-

[p. 227]

wiki. Kerensky beroept zich op de gedenkschriften van Ludendorff. Maar hieruit blijkt éen ding: Ludendorff hoopte, dat de revolutie in Rusland het czaristische leger zou demoraliseeren - eerst de Februarirevolutie, dan de Octoberrevolutie. Een groep Russische revolutionnairen werd doorgang gegeven door Duitschland. Dat was van Ludendorff een avontuur, dat voortkwam uit de moeilijke militaire positie van Duitschland. Lenin maakte gebruik van de berekening van Ludendorff en maakte daarbij zijn eigen berekening. Ludendorff zei tot zich zelf: Lenin zal die patriotten ten val brengen, dan zal ik komen en Lenin en zijn vrienden worgen. Lenin zei tot zich zelf: Ik zal in Ludendorff's spoorwagen door Duitschland reizen en hem voor dien dienst op mijn manier betalen. Op 7 November 1917 hebben de bolschewiki de macht veroverd. Precies een jaar later hebben de revolutionnaire massa's van Duitschland onder den invloed der Russische omwenteling Ludendorff en zijn handlangers ten val gebracht.

In de dagen van Brest-Litowsk zat in een Duitsche gevangenis een man, die door de politici der sociaal-demokratie van waanzinnig utopisme, door de rechters der Hohenzollerns van landverraad werd beschuldigd. Deze tuchthuisboef (Karl Liebknecht) schreef: Het resultaat van Brest is niet nul, zelfs wanneer het tot een ruwen onderwerpingsvrede komt. Door de Russische gedelegeerden werd Brest tot een revolutionnaire tribune, die ver in het rond te hooren was. Die ontmaskerde de centrale machten en de Duitsche roofzucht, leugenachtigheid, sluwheid en huichelarij. Die heeft een vernietigend oordeel geveld over de Duitsche ‘meerderheids’-vredespolitiek, die niet alleen schijnheilig, maar nog meer cynisch is. Later zal blijken, welken oogst voor de huidige triomfators dit zaad zal afwerpen. Ze zullen er geen genoegen van beleven.

Trotzki's militaire werkzaamheid bezorgde hem veel vijanden. Van toen af vereenigden de ontevredenen zich rond Stalin, die van achter de schermen ingewikkelde intrigues tegen hem op touw zette, al had hij nooit ernstig werk geleverd. De voornaamste eigenschap van Stalin is luiheid, zei Boecharin, de tweede eigenschap een onverzoenlijke haat tegen allen, die meer weten of kunnen dan hij. Stalin zou in zijn archief het door hem voor de partij en het internationaal proletariaat verborgen gehouden testament van Lenin kunnen vinden, waarin over hem wordt gesproken als van een deloyaal, tot machtsmisbruik in staat zijnde mensch. Het is voldoende naast elkaar te leggen: de door Lenin aan Trotzki gegeven onbepaalde moreele volmacht en de door hem aan Stalin gegeven moreele afkeuring, om een duidelijke voorstelling te krijgen van Lenins verhouding tot Trotzki en Stalin. Deze is de meest op den voorgrond tredende middelmatigheid van de partij. De vervalschte documenten van de Fransche reactionnairen in het

[p. 228]

Dreyfus-proces zijn niets, vergeleken bij deze, gebruikt door Stalin om Trotzki neer te halen. Een groot deel van de scheppende werkzaamheid van den huidigen dictator was er steeds op gericht Lenin's vriend te doen saboteeren, hem voortdurend verbindingen met de vijanden der proletarische heerschappij aan te wrijven.

Op 20 Januari 1929 werd Lew Dawidowitsch (Trotzki) buiten de grenzen der U.S.S.R. uitgewezen wegens zijn ‘contra-revolutionnair werk.’ De gewezen Volkscommissaris noemt dit besluit misdadig, omdat het bewust onwaar hem beschuldigt van de voorbereiding van een gewapenden opstand tegen de sowjetmacht. In Duitschland, dat toen door sociaaldemokraten geregeerd werd, bleek geen asylrecht te bestaan. Dat beteekent, zegt Trotzki, dat Müller-Stresemann dezelfde ideeën voor gevaarlijk hielden, waartegen Stalin strijdt. Stalin diplomatiek, Thälman agitatorisch, eischten van de sociaaldemokratische regeering, hem niet toe te laten. Op den anderen vleugel eischten Chamberlain en Westarp, dat men hem het visum weigerde, in het belang der kapitalistische orde. Zoo beschermen de Duitsche socialisten hetzelfde wat de politiedienaren van de Hohenzollerns beschermden. De Fransche regeering beriep zich op het oude uitwijzingsbevel van Malvy. In Engeland bestaat, volgens den Labour-politieminister Clynes, het asylrecht, niet in het recht der verdrevenen aanspraak te maken op een asyl, maar in het recht van den staat dat te weigeren. De Labourregeering weigerde het visum, ondanks de protesten der liberalen...

Trotzki sluit met het woord van Proudhon: Het lot - ik steek er den draak mee; en wat de menschen aangaat, ze zijn te dom, te slaafsch dan dat ik een wrok jegens hen zou kunnen koesteren...

JOZEF PEETERS.