De Vlaamsche Gids. Jaargang 20

[p. 490]

Genève en Lausaunne
De Voorbeelden van Oslo en Ouchy

Naar het nieuwe volkenrecht

Genève en Lausanne hebben groote verwachtingen opgewekt, want met dezelfde spanning verwacht men thans vrede en zekerheid als in de laatste oorlogsjaren.

Wie echter de ontwikkeling nagaat van de beweging voor vrede en volkenrecht zal getuigen, hoe ontzaglijk de taak is, die te vervullen valt, en hoeveel hinderpalen er nog dienen uit den weg geruimd, alvorens er van een werkelijk gewaarborgd volkenrecht zal spraak zijn.

Genève en Lausanne zijn slechts mijlpalen op de lange baan, die naar den vrede leidt; het geldt hier trouwens de ontwikkeling van een nieuw recht, het volkenrecht, dat de verhouding onder de staten moet regelen, en het ware verkeerd te denken, dat eenige zware beproevingen gevolgd door konferenties daartoe volstaan.

Overigens, werd het burgerlijk recht, dat nochtans een veel minder omvangrijk terrein bestrijkt, in eenige jaren tijds vastgelegd? Ondergaat het geen voortdurende evolutie en aanpassing? Kan men hetzelfde niet getuigen van het strafrecht, het handelsrecht en het zeevaartrecht? Wie had gedacht, toen het eerste schip de golven kliefde, dat er eens een geheel van wetten zou ontstaan, waaraan gansch de zeevaart in alle werelddeelen zou onderworpen zijn? Het eene recht ontwikkelt zich sneller dan het andere; men denke slechts aan den vooruitgang van het arbeidsrecht, zooals het zich in de naoorlogsche jaren bevestigd heeft.

Wat de betrekkingen onder staten betreft, is gansch de vraag te weten, of geweld dan wel overleg en verstandhouding zullen heerschen. Die vraag is sedert eeuwen gesteld; men tracht haar thans eindelijk te beantwoorden.

[p. 491]

Vroegere pogingen

De twee grootste pogingen voor vrede en volkenrecht, die deze tijden hebben gekenteekend, waren de Haagsche vredes-konferenties van 1899 en 1907.

Zij leden schipbreuk, omdat de staten het niet konden eens worden om het verplichte scheidsgerecht te aanvaarden.

Wie aandachtig de verslagen leest over de vredeskonferentie van 1907, zal er als een voorspelling in vinden van 1914.

De staten moesten zelf kunnen oordeelen over de gevallen, die zij aan een internationaal scheidsgerecht zouden onderwerpen. Het was onmogelijk tot een beperking van de bewapeningen over te gaan, omdat op grond van de deskundige verslagen, er daarvoor geen maatstaf kon gevonden worden. Zou Genève thans veel meer opgeleverd hebben, indien men de kommissies van deskundigen had laten begaan?

Het vestigen van een nieuw, gewaarborgd volkenrecht is een taak, waarvoor vele hinderpalen moeten uit den weg geruimd worden. Daarmee dient rekening gehouden, en een pacifist mag geen droomer zijn, die meent, dat het voldoende is te zeggen ‘vrede op aarde’, opdat er vrede heersche.

Wie echter de ramp van 1914-1918 beseft met al haar gevolgen, die de beschaving tot in haar grondslagen blijven bedreigen, moet het als een gewetensplicht beschouwen voor een volkenrecht te ijveren, dat de oorlogen uitschakelt. En men zal het als een dubbelen plicht beschouwen, wanneer men tot een klein land behoort. De inval van 1914 in België was immers slechts mogelijk, omdat er toen nog geen werkelijk gewaarborgd volkenrecht bestond.

Het volkenrecht en de onafhankelijkheid van Belgie

Men mag zelfs getuigen, dat de volkomen onafhankelijkheid van ons land als een toetssteen was voor de geboorte van het nieuwe volkenrecht.

Er wordt over den vrede van Versailles veel kwaad gezegd, en inderdaad was deze vrede maar zeer onvoldoende voorbereid.

[p. 492]

Toen er over vrede gesproken werd, dan antwoordde Clemenceau, zooals de Jouvenel er nog onlangs aan herinnerde: ‘Ik voer oorlog.’

De oorlogsdoeleinden waren machtiger dan de vredesdoeleinden, met het gevolg, dat ondanks de veertien punten van Wilson, de geallieerde en geassocieerde regeeringen zelf veel moeite hadden om het tijdens de vredesonderhandelingen eens te blijven.

Zoo duurde het ook tot in 1921, alvorens te Londen bepaald werd, wat Duitschland zou te betalen hebben. Thans verkondigt Lloyd George, en hij wijdde er zelfs een boek aan (‘The Truth about Reparations and War-Debts’),⁽¹⁾ dat het veel te veel was; hijzelf verschool zich echter destijds zeer voorzichtig achter de cijfers van deskundigen.

Maar, hoe dan ook, de inrichting van den Volkenbond werd door den vrede zelf voorzien. Dezen droom heeft president Wilson niet meegedragen in zijn graf. De Volkenbond is werkelijkheid geworden. Hij heeft reeds oorlogen voorkomen. Hij is en blijft de eenige hoop van al wie geen nieuwe menschenslachtingen wil.

Trouwens, wanneer van Duitsche zijde op het verdrag van Versailles kritiek wordt uitgeoefénd, dan rijzen de twee vragen: hoe zou de vrede er uitgezien hebben, indien Duitschland had gezegevierd, en waar is Duitschland thans beland om een atmosfeer van verstandhouding en werkelijken vrede te bevorderen?

(1) William Heinemann ltd., Londen.

Een gewetenskwestie

Wie voor den werkelijken vrede ijvert, moet met de toestanden rekening houden, zooals ze zijn en niet zooals hij ze wenscht

In oorlogstijd waren er zelfs pacifisten, die twijfelden, of het mogelijk zou zijn het internationaal vredeswerk voort te zetten.

Zoo werden in Mei 1926, ter gelegenheid van de verjaring der eerste vredeskonferentie, die in Mei 1899 bijeenkwam, door Nederlandsche pacifisten aan personen tot de verschillende oorlogvoerende en neutrale landen behoorend, de volgende

[p. 493]

vragen gesteld, die wij uit het Engelsch vertalen, daar alleen een Engelsche uitgave (‘Peace Conferences af ter the War?’)⁽²⁾ nog in ons bezit is:

1) Acht gij het wenschelijk en mogelijk, dat het werk van de Haagsche Konferentie na den oorlog zal voortgezet worden, om te verwezenlijken wat de tsaar in zijn manifest van 24 Augustus 1898 neerschreef: ‘door internationale besprekingen de meest doelmatige middelen zoeken om aan alle volkeren de voordeelen van een echten en duurzamen vrede te verzekeren en, vooral, een einde te stellen aan de progressieve uitbreiding van de tegenwoordige bewapeningen?’
2) Vindt gij het wenschelijk en mogelijk, dat in verband met de vredesonderhandelingen een wereldkonferentie zal gehouden worden, waarop de neutrale landen zouden vertegenwoordigd zijn, een derde Haagsche Konferentie, die de internationale instituten zal stichten om nieuwe oorlogen te vermijden (periodieke Haagsche Konferenties, Internationaal Gerechtshof) en die sommige oorzaken van den tegenwoordigen oorlog zal doen verdwijnen (door verdragen te sluiten betreffende de open deur in de koloniën, de beperking van de bewapeningen, de vrijheid van de zeeën, de afschaffing van geheime verdragen)?
3) Acht gij het wenschelijk en mogelijk, dat op deze derde Haagsche Konferentie een verdrag zou gesloten worden om de naleving van het volkenrecht te verzekeren, door gemeenschappelijke militaire of ekonomische maatregelen tegenover den Staat, die de wet overtreedt en den vrede stoort?

Overtuigd, dat de onafhankelijkheid van ons land met de zegepraal van het nieuwe volkenrecht als het ware vergroeid was, hebben wij destijds de drie hierboven vermelde vragen beantwoord als volgt:

1) De mogelijkheid om het werk van de Haagsche Konferentie op een vruchtbare wijze voort te zetten, zal vooral afhangen van den vrede, die dezen oorlog beëindigen zal.
De bewindvoerders van de in den oorlog betrokken landen, die de misdaad begaan een politiek van annexaties voor te staan; diegenen, die den militairen oorlog door een handelsoorlog willen voortzetten, doen afbreuk aan de algemeene belangen van de menschheid en werken nieuwe geschillen in de hand, die alle pogingen zullen doen stranden om het volkenrecht op duurzamen grondslag te vestigen.
Ondanks het imperialistische streven van zekere luidruchtige minderheden, die alleen aan hun eigen belangen denken, kan men zeggen, dat deze oorlog dagelijks den wensch naar een duurzamen vrede onder de volkeren doet aangroeien. Deze ontwaking van het geweten onder breede massa's in de verschillende landen kan als de beste waarborg voor de eindzegepraal van het volkenrecht aangezien worden.

(2) A.W. Sythoff's uitgevers-maatschappij, Leiden.

[p. 494]

2) Het is stellig wenschelijk, dat een derde vredeskonferentie ook zou bijgewoond worden door staten, die aan den oorlog geen deel namen. Hun aanwezigheid zou er toe bijdragen de mogendheden te beletten, twee groepen te vormen, overeenstemmend met degene, die ten gevolge van den oorlog zijn ontstaan.
De overwinning van het grondbeginsel der open deur in de koloniën, de beperking van de bewapeningen, de vrijheid van de zeeën en de afschaffing van geheime verdragen, zijn gebiedend noodzakelijk voor een gezonde ontwikkeling van de naties. Indien de beschaafde wereld ze niet aanvaardt, zal een nieuw tijdvak van wantrouwen ontstaan, dat de kiemen van verdere geschillen in zich zal dragen.
3) Het is wenschelijk, dat een dwangmacht ter beschikking van het volkenrecht gesteld worde, daar dit het eenige middel is om de veiligheid van de naties te verzekeren, zonder ze te verplichten opnieuw tot bewapeningen over te gaan.
Dit is een onmiddellijk levensbelang voor de kleine naties. Wat de groote mogendheden betreft, die reeds vóór den oorlog, wegens de toeneming van hun bewapeningen, het bankroet te gemoet gingen, zij zullen zich verplicht zien hun oorlogsuitgaven te beperken, en hun begrooting voor sociale werken te verhoogen.

Indien wij aan deze vragenlijst van een Nederlandsche pacifistische vereeniging hebben herinnerd, dan is het om aan te toonen, hoe de oorlog had doen twijfelen aan de mogelijkheid om bij het sluiten van den vrede een nieuw volkenrecht op hechten grondslag te vestigen.

De ekonomische tegenstellingen

Zeker, het traktaat van Versailles heeft daartoe de mogelijkheid geopend. De Volkenbond bestaat. Maar de ontreddering op ekonomisch en financieel gebied heeft nieuwe woekerplanten doen opschieten, die men tot nu toe niet heeft kunnen uitroeien, ondanks de 37 internationale konferenties, die sedert 1918 werden gehouden.

De ekonomische tolmuren verhinderen het ruilverkeer; de herstelbetalingen en oorlogsschulden drukken op het financieel krediet; bij gebrek aan vertrouwen wordt het bedrijfsleven stilgelegd en woedt de ramp van de werkloosheid.

Het vooroorlogsche nationalisme, dat men opgeruimd waande, steekt opnieuw het hoofd op in Duitschland.

[p. 495]

De werkelijkheid

Wie voorstander is van den vrede moet immers de toestanden kunnen inzien zooals ze werkelijk zijn, en dan onderscheidt men feiten, die, al spreken zij minder tot de massa, daarom geen geringere beteekenis hebben.

Prof. Foerster, de moedige Duitsche vredesvriend, de man van hoog wetenschappelijk inzicht, die tijdens den oorlog aan zijn landgenooten durfde voorhouden welk onrecht zij aan België begingen, heeft zich in Zwitserland gevestigd, blijkbaar omdat zijn eigen vaderland geen gastvrijheid meer verleenen wil aan zijn algemeen menschelijke en breed Europeesche opvattingen.

Em. Ludwig, de beroemde Duitsche schrijver, liet zich tot Zwitser naturaliseeren!

Dergelijke gevallen herinneren aan de uitwijking van de Vlamingen naar Nederland, in de XVI^e eeuw, om de Spaansche inkwisitie te ontvluchten. In Duitschland wordt thans door de nationalisten een moreel schrikbewind uitgeoefend uit naam van een opgeschroefde vaderlandsliefde, die geen rustig en breed inzicht duldt.

Men spreekt van vertrouwen: Brüning, een rechtschapen man, die voor zijn volk zijn best deed, wordt vervangen door von Papen, die in Amerika een zoo bedenkelijke herinnering heeft nagelaten.

De Hitleriaansche stormafdeelingen zijn opnieuw ingericht geworden!

Hoe wil men in een dergelijke atmosfeer vlotte uitslagen verwachten van Genève en Lausanne?

De ontwapeningskonferentie

Gedurende weken en weken is de ontwapeningskonferentie van Genève in de werkzaamheden van de deskundigen-kommissies verstrikt gebleven, die met het oog op een kwalitatieve ontwapening, zich moesten uitspreken over de vraag welke wapens eigenlijk als aanvalswapens dienen beschouwd.

Natuurlijk konden de militaire deskundigen het niet eens worden, zoodat lord Robert Cecil naar Genève kwam om daar

[p. 496]

luid te verklaren, dat indien men aan die beraadslagingen van de deskundigen geen einde stelde, de ontwapeningskonferentie geen stap verder zou kunnen doen.

Tot daar plots het voorstel van Hoover kwam: vermindering van alle legerbegrootingen met een derde en afschaffing van bepaalde aanvalswapens zooals de bombardeervliegtuigen.

Het fascistisch Italië trad onmiddellijk het Amerikaansche voorstel bij, en 28 staten van de 54, die op de ontwapeningskonferentie vertegenwoordigd zijn, betuigden hun instemming.

Beweren, zooals het voornamelijk van Fransche zijde is gebeurd, dat Hoover alleen met een humbug-voorstel uitgepakt heeft, omdat eerlang de presidentsverkiezingen in de Vereenigde Staten plaats hebben, is een voorstelling van zaken, die niet opgaat. Tijdens den oorlog heeft Hoover, die met zooveel toewijding voor de bevoorrading van België zorgde, bewezen, dat hij meer is dan een politieker, die uit lage verkiezingsberekeningen handelt.

Nochtans liet het zich begrijpen, dat het Amerikaansche voorstel op de keper werd beschouwd ook door diegenen, die welgemeend de zoo noodzakelijke beperking van de bewapeningen nastreven.

Aldus wordt er in dat voorstel, zooals het oorspronkelijk was opgevat, geen rekening gehouden met de legers en de bewapeningen, die buiten elke vermindering of afschaffing zouden vallen.

Wij bedoelen bijv. de Italiaansche fascistische militie, de Hitlertroepen en den ‘Stahlhelm’.

Hoe zou inderdaad een inkrimping van manschappen, zooals deze door het verminderd kontingent in een begrooting van landsverdediging wordt voorzien, bedrieglijk uitvallen, indien er in andere landen vrije militaristische inrichtingen mogen bestaan, waarin burgers tot soldaten gedrild worden zonder eigenlijk als ‘soldaten’ in de gewone beteekenis van het woord beschouwd te worden!

Langs een anderen kant, wat zou een beperking van bewapeningen beteekenen, indien er geen internationaal toezicht over den aanmaak van wapens en schietvoorraad uitgeoefend wordt?

Uit deze enkele vragen blijkt ten overvloede, dat het voorstel Hoover, hoe goed bedoeld ook, een aanvullende studie vergde,

[p. 497]

opdat er een oplossing uit voortvloeie, die werkelijk als een stap vooruit op de vredesbaan kan beschouwd worden.

Wij laten hier dan nog de kwestie van de sancties ter zijde, waaraan verschillende Europeesche landen een groot belang hechten, terwijl de Vereenigde Staten er blijkbaar niets voor voelen op dat gebied uitdrukkelijke verbintenissen aan te gaan.

Het Kellogg-pakt heeft den oorlog plechtig verbannen, maar indien deze verbanning elken terugkeer van het oorlogsspook moest onmogelijk maken, dan ware Genève overbodig en zou de ontwapening ook zonder konferenties gebeuren.

Wie zou echter thans b.v. aan België den raad durven geven maar eenzijdig te ontwapenen, zonder zich te storen aan de internationale verhoudingen en aan wat er in andere landen gebeurt?

De eenzijdige ontwapening van een klein land brengt geen oplossing, en is geen werkelijke bevordering van het volkenrecht.

De gemeenschappelijke werking te Genève van de kleine staten, waartoe België behoort, heeft meegebracht, dat verschillende bezwaren, die men tegen de boodschap van Hoover kon aanvoeren, zijn ondervangen geworden. Ook zijn de kansen op een praktischen uitslag door deze eensgezinde werking verbeterd en mag men de hoop koesteren, dat de ontwapeningskonferentie ten slotte het doel, waarvoor zij bijeengeroepen werd, zal helpen verwezenlijken.

De ekonomische tegenstellingen

Overigens, hoe kon de atmosfeer, waarin de ontwapeningskonferentie te Genève bijeenkwam, gunstig zijn, terwijl te midden van de ekonomische krisis de ekonomische tegenstellingen zoo scherp geworden waren?

De eene groote mogendheid na de andere helde over naar het protektionisme. Zelfs Engeland omringde zich met tolmuren. Al de landen namen hun toevlucht tot het verwerpelijk stelsel van kontingenteering, waardoor de handelstraktaten hun waarde verliezen.

Nochtans had de Volkenbond de dreigende gevaren, die daaruit voor het vredesideaal moesten voortvloeien, willen keeren. Een ekonomische kommissie, die zich onmachtig zag om

[p. 498]

als bij tooverslag al de tolmuren neer te halen, beëindigde haar langdurige beraadslagingen door den schuchteren wensch, dat de betrokken landen geen hoogere tolrechten dan de bestaande zouden invoeren zonder met elkaar overleg te plegen, om aldus de maatregelen te vermijden, die al te hinderlijk voor het ruilverkeer zouden uitvallen.

Zelfs deze schuchtere wensch vond geen ingang.

De Engelsche regeering waagde een laatste poging om de vrijhandelspolitiek te redden. Zij vroeg namelijk aan al de landen, of zij zouden bereid zijn de invoerrechten te verlagen. Een enkel land, België, gaf dadelijk een bevestigend antwoord, in praktische voorstellen uitgewerkt.

Men kent den gang van zaken. Ook Engeland zwoer den vrijhandel af, in den waan, dat aldus de werkloosheid zou afnemen. Dat was tijdelijk het geval, vooral omdat het Engelsche pond de goudpariteit verloor, en aldus de uitvoer wat kon aangroeien, maar thans is de werkloosheid in Engeland opnieuw toegenomen. Zoodat in dat opzicht het peil is bereikt geworden, dat vóór de beschermende rechten bestond.

Nergens heeft trouwens het protektionisme gunstige uitslagen van duurzamen aard opgeleverd, en de landen, die er het meest afkeerig voor bleven, zijn er het best bij gevaren.

Dat wordt nog treffend bewezen door het jongste verslag uitgaande van de ekonomische kommissie van den Volkenbond, waaruit blijkt dat de wereldhandel tijdens de eerste maanden van 1932 voor meer dan de helft geslonken is.

Deze vermindering deed zich voor als volgt: Duitschland, 44 t.h.; Groot-Britannië, 45 t.h.; Italië, 46 t.h.; Vereenigde Staten, 63 t.h.; Frankrijk, 51 t.h.; Oostenrijk, 54 t.h.; Spanje, 70 t.h.; Hongarije, 70 t.h.; Zweden, 34 t.h.; België, 40 t.h.

Behalve Zweden, zijn al de landen er dus veel erger aan toe dan België, dat spijt alles een gematigde tolpolitiek is blijven voeren. Wat voor ons land slechts een prikkel moet zijn om te volharden.

[p. 499]

De Oslo-politiek

Geen wonder dan ook, dat België de Oslo-politiek bijgetreden is, waardoor een betere verstandhouding op tarievengebied moet ontstaan tusschen Nederland, België-Luxemburg, Denemarken, Zweden en Noorwegen.

Want eigenlijk heeft de Oslo-overeenkomst in haar kiem geen grootere beteekenis.

Oslo beteekent de vervulling, of beter de toepassing van de bedeesde wenschen, die door de ekonomische kommissie van den Volkenbond zijn uitgedrukt geworden, zonder bij de groote mogendheden instemming te vinden.

De landen, die de Oslo-overeenkomst onderteekenden, gingen enkel de verbintenis aan, alvorens nieuwe tarieven in te voeren, elkaar te raadplegen over de nadeelige gevolgen, welke deze verhoogde tarieven voor het onderlinge ruilverkeer zouden meebrengen. Men hoopte aldus de verhoogingen zooveel mogelijk te voorkomen.

Trouwens blijft de Oslo-overeenkomst open voor de toetreding van alle mogendheden.

Het geldt hier dus geen eenzijdige ekonomische overeenkomst, maar wel een streven in overeenstemming met de aanbevelingen van de ekonomische kommissie, door den Volkenbond aangesteld.

In dat opzicht steekt zij zelfs gunstig af bij zekere plannen, die destijds opgedoken zijn ten voordeele van een zeer eenzijdige Fransch-Duitsche ekonomische politiek, die sommigen in zekere kringen in Frankrijk en Duitschland zelfs door een militair verbond willen bezegelen. Ook rijkskanselier von Papen moet tot den industrieelen vriendenkring behoord hebben, die destijds Arnold Rechberg en Mahraum, leider van de nationalistische ‘Jong Deutsche Orde’, naar Parijs gestuurd heeft om voor deze zeer eenzijdige toenadering te pleiten.

Mahraum kreeg zelfs artikels geplaatst in de Parijsche pers, terwijl thans nog, in verscheidene Fransche bladen, bij den aanvang van de konferentie te Lausanne, met een bijzonder welgevallen over de ‘francophilie’ van von Papen werd geschreven.

Trouwens, terwijl ter konferentie de politieke besprekingen geen vooruitgang maakten, gingen de afzonderlijke Fransch-Duitsche ekonomische besprekingen hun gang.

[p. 500]

Door de eenzijdige afspraken van eenige landen, in het teeken van het protektionisme, zal men er echter niet komen.

Alleen de algemeene solidariteit op ekonomisch gebied, het vrije ruilverkeer van goederen en kapitalen kan redding brengen.

De brief van koning Albert

Dat heeft onze Koning in een brief, aan eerste-minister Renkin gericht, kernachtig doen uitschijnen, en zelden had een brief meer weerklank. Wij laten hem hier volgen, daar hij grondgedachten bevestigt die als blijvende richtsnoeren voor ons beleid op ekonomisch gebied moeten gelden:

Mijn waarde eerste-minister,
Sedert het einde van den oorlog hebben alle deskundigen, die door de verschillende regeeringen werden geraadpleegd, onveranderlijk als hun oordeel te kennen gegeven, dat de welvaart van de volken en hun onderlinge vredelievende betrekkingen ondergeschikt zullen zijn aan een grootere vrijheid inzake ruilverkeer van goederen, kapitalen en arbeidskracht.
Sedert de gevolgen van de krisis zich nijpender doen gelden, zijn de aanbevelingen van terzake bevoegde mannen steeds dringender geworden in dien zin.
Jammer genoeg vonden deze ernstige waarschuwingen totnogtoe geen weerklank.
Elke staat heeft op eigen hand al de te zijner beschikking staande middelen aangewend om de nationale ekonomie aan de gevolgen van de krisis te onttrekken. Door het voortdurende opvoeren van de tolrechten, de taksen, de invoerverboden, de kontingenteeringen, het verscherpte toezicht op den deviezenhandel, schijnt men er zich zoowat overal op toe te leggen den invoer te beperken; wat voor logisch gevolg had de beperking van den uitvoer.
De gevolgen van deze beperkingspolitiek zijn noodlottig. Zij heeft, om de uitdrukking van de financieele kommissie van den Volkenbond te gebruiken, geleid tot de ‘verstikking van den internationalen handel.’
In drie jaar is het internationaal ruilverkeer met de helft afgenomen en dit verschijnsel is, naar men weet, slechts ten deele aan de algemeene prijsdaling te wijten. De staten, die hun uitvoermogelijkheden zagen inkrimpen, hebben trouwens daarvoor geen vergelding gevonden op hun eigen markt, vermits overal de nationale koopkracht immer afneemt. In hetzelfde tijdverloop van drie jaar is het aantal werkloozen met meer dan de helft toegenomen.
Daardoor is op afdoende wijze het bewijs geleverd, dat geen enkel land in staat is om, met eigen krachten, den loop van de ekonomische ontwikkeling in

[p. 501]

zijn voordeel af te leiden. Alleen een nauwe samenwerking tusschen de verschillende staten, beheerscht door de internationale solidariteit, zou de erge kwalen, waaraan de wereld lijdt, kunnen doen afnemen.
Het wordt hoog tijd dat deze solidariteit ook elders dan in de redevoeringen tot uiting komt.
Het wil mij voorkomen, dat België, in die orde van gedachten, niet mag aarzelen, het initiatief te nemen, dat de omstandigheden zouden opleggen en zich te dien einde de medewerking te verzekeren van staten die, zoowel als wij, diep doordrongen zijn van de noodzakelijkheid eener wijziging van de ekonomische politiek.
Ik weet, mijn waarde eerste-minister, dat mijn bekommernissen de Uwe zijn en die van de heele regeering en ik reken op U en op Uwe kollega's om tot de maatregelen te komen, door den steeds toenemenden ernst van den toestand vereischt

De overeenkomst van Ouchy als eerste daad

Deze brief van Koning Albert werd trouwens gevolgd door een eerste daad, namelijk de onderteekening te Ouchy van de tarievenovereenkomst, waardoor Nederland en België-Luxemburg zich verbinden jaarlijks, gedurende een tijdperk van 5 jaren, hun tolrechten met 10 t.h. te verminderen.

Het geldt hier geen tolverbond en evenmin een afspraak, die welke mogendheid ook uitsluit. Wel integendeel. De verwachting wordt immers gekoesterd, dat al de Oslo-landen zullen bijtreden, en ook andere staten het voordeel van een ruimere tolpolitiek zullen inzien.

Hier hebben wij dus een groote politiek, gevoerd door kleine landen, en onze regeering dient onvoorwaardelijk gelukgewenscht met deze uiting van een even zelfstandig als breed Europeesch beleid.

Opmerkelijk is het, hoe koel deze opbouwende daad onthaald werd zoowel bij de heetgebakerde Groot-Nederlanders als bij de eenige Walen, die droomen van een tolverbond met Frankrijk.

Onze Groot-Nederlanders voelen zich slechts groot bij een verwijdering tusschen Nederland en België.

De voorstanders van een tolverbond met Frankrijk cijferen in hun waan het verregaande protektionisme van onze Zuiderburen weg, dat elke aansluiting van dien aard belemmert en verhindert.

[p. 502]

Beide richtingen worden eigenlijk beheerscht door politieke hersenschimmen, die de tegenstellingen in West-Europa slechts zouden doen verscherpen.

Het is echter een verheugend verschijnsel te mogen vaststellen, hoe gunstig de pogingen in de richting van een breed-Europeesche samenwerking zoowel in Nederland als in België door de overgroote meerderheid van de openbare meening zijn onthaald geworden.

In het belang van den vrede

De lage landen aan zee vervullen aldus een taak, waarbij gansch de vredelievende menschheid slechts baat kan vinden. Want wie vrede sticht op ekonomisch gebied, dient ook de verstandhouding onder de volkeren.

Daarom vroegen wij ons zelfs af, of de herstelkonferentie van Lausanne de ontwapeningskonferentie van Genève niet had moeten voorafgaan, want betere ekonomische verhoudingen brengen noodzakelijk een algemeene ontspanning mee.

Trouwens zijn de werkzaamheden te Genève zoo langzaam gevorderd, dat zij toch werden ingehaald door de besprekingen te Lausanne, zoodat de afgevaardigden zich voortdurend van de eene stad naar de andere moesten begeven, alsof de feiten zelf voor het bewijs wilden zorgen, hoezeer het ekonomisch herstel en de ontwapeningskwestie dooreengestrengeld zijn.

Dat hebben de kleine landen ingezien, en daarom zijn daden zooals de Oslo-overeenkomst en het Nederlandsch-Belgisch-Luxemburgsche verdrag van Ouchy sprekende symbolen, die de groote naties tot nadenken moeten stemmen en een breede aansluiting kunnen bewerken in het belang van den vrede.

Reeds heeft de prins van Wales een waarschuwende stem laten hooren in verband met de konferentie van Ottawa, waar de tarievenkwestie zou besproken worden door de afgevaardigden der verschillende deelen van het Britsche rijk. Hij wees er namelijk op, dat de Vereenigde Staten van Noord-Amerika, het uitgestrektste handelsgebied, ofschoon het zich van het overige van de wereld verwijderd hield, even ernstig door de krisis is getroffen geworden als de andere landen, en hij legde er den nadruk op,

[p. 503]

dat het Britsche rijk nog steeds afhankelijk is van het overige der wereld.

Met instemming werd dan ook in België vernomen, hoe te Lausanne de voorstellen, door de afgevaardigden van ons land uitgewerkt, tot grondslag hebben gediend voor de beraadslagingen van de ekonomische kommissie, die den nood der tijden wil bedwingen door de ekonomische solidariteit.

Mogen de kleine landen deze ekonomische politiek uitbouwen tot een waarborg van verstandhouding en vrede!

J. HOSTE Jr.