De Vlaamsche Gids. Jaargang 19

[p. 470]

Vlaamsche Kroniek

Niemand heeft in de jongste jaren zooveel gedaan voor de hervorming van het onderwijs in de moedertaal in het middelbaar en normaal onderricht dan Julien Kuypers, begaafd literair en verfijnd letterproever, met de uitgave van zijn bloemlezing De gouden Poort (De Sikkel te Antwerpen), waarvan thans een tweede, geheel herwerkte druk van de pers kwam. Deze nieuwe uitgaaf bevat drie deelen. Reeds verschenen: deel A: ‘Op den Drempel’ bestemd voor de lagere klassen van het middelbaar onderwijs en de vierde graadscholen - en deel B: ‘Inleiding tot de literaire schoonheid,’ waarin de auteur vooral het aankweeken van ‘letterkundig inzicht’ beoogt en geen gelegenheid ontsnappen laat om het kritisch vernuft der jonge lezers te scherpen. Ons oordeel over beide boeken vatten we best samen in dezen enkelen zin: Er bestaat beslist geen beter ‘bloemlezing’ dan ‘De gouden Poort.’ Kuypers heeft het ‘genre’ een nieuw leven ingeblazen.

In de voor schoolgebruik bestemde verzameling Onze Bibliotheek (De Sikkel, Kruishofstraat) liet Julien Kuypers verschijnen: een gedeeltelijken herdruk van Zon, den bundel beschrijvingen van Herman Teirlinck, en Dierenliefde, twee verhalen - ‘Jol of een Hondenleven’ en ‘Tjilp! Tjilp’ van Domien Sleeckx. Fraai uitgegeven, gedrukt op goed papier, zijn beide boekjes bestemd om opgang te maken bij leerlingen en leeraars.

Corneel Mertens gaf een bundel Sprokkelingen (De Wilde Roos te Brussel) uit: reisindrukken in eenvoud neergeschreven, ontroerend door hun oprechtheid.

Johan Vorink heeft in sonoor proza den inhoud weergegeven van het oude volksboek van den ridder met den zwaan. Voor Een schoone en wonderlijke historie van den Zwaanridder (Uitgave Servire te 's-Gravenhage) sneed de bekende houtsnijder Victor Stuyvaert talrijke beginletters en verscheidene prachtige illustraties, waardoor het genot, door den tekst geboden, in aanzienlijke mate wordt verhoogd. Een uitgave, die de Hollandsche boekkunst tot eer strekt.

Dezelfde kunstenaar, Victor Stuyvaert, heeft de zeer mooie Nederlandsche bewerking geïllustreerd, welke Dr J. de Croos - reeds gunstig gekend door zijn vertalingen van een paar drama's

[p. 471]

van tijdgenooten van Shakespeare - heeft gemaakt van de Fransche ‘Chantefable’ uit de XII^e of XIII^e eeuw: Aucassin en Nicolette (Uitgave: De Sikkel, te Antwerpen). Dr. J. de Croos schrijft een in zijn oppersten eenvoud altijd gesmijdig blijvend proza, waarin hij de fijne poëzie van den ouden tekst heeft vastgelegd. De illustraties zijn van zeldzame voornaamheid. Gedrukt op handpapier uit Auvergne, vormt deze prachtig-geslaagde bewerking van een zeer aangrijpend middeleeuwsch verhaal een uitgave, waaraan ook de liefhebbers van het mooie boek groote waarde zullen hechten.

In den roman De Beemdvliegen (Uitgave: ‘Regenboog’ te Borgerhout) voert Victor de Meyere den lezer weer naar de oevers van den Rupel, naar het rijke steenbakkersdorp, waar de ‘Hittentit’ woont, die er - zooals de schrijver zelf zegt - een ‘kleurige illustratie’ van is. De Meyere, die een groot folklorist mag heeten, vertelt op gemoedelijke manier, zonder overhaasting en hij verstaat de moeilijke kunst om de aandacht te vestigen op elke bizonderheid, die hij zelf om haar eigenaardigheid van belang acht, zonder er al te veel op te drukken. Hij weet te boeien en ook diep te treffen. Zijn wijze van vertellen heeft veel gemeens met den verhaaltrant van Buysse. Maar hij mist den humor, die het proza van den auteur van 't Bolleken doorglanst. De Meyere stippelt een gedachte uit en met zorg teekent hij de omtrekken van een beeld. Buysse daarentegen bepaalt met één enkelen machtigen trek een persoonlijkheid en schetst, vlug en forsch, een gebeurtenis. De kalme De Meyere laat zich door het gebeuren, waarvan hij verhaalt, niet beïnvloeden. Hij staat er buiten, blijft zelfs op eenigen afstand, vertelt verder zonder veel stemverheffing. Zijn roman ‘De Beemdvliegen,’ eenvoudig en evenwichtig van bouw, bezit de duurzaamheid, welke degelijk werk kenschetst.

De betweters, liefhebbers van apodictische kritiek, die beweerden ‘dat de oorlogsliteratuur had afgedaan’ - net als het realisme - moeten wel sip kijken nu in alle landen zoo groote belangstelling voor verhalen over de periode van bloed en tranen, die we beleefden, blijft bestaan. Van een Vlaamsche oorlogsliteratuur bestond feitelijk maar een embryo. Een echte Vlaamsche oorlogsroman van blijvende waarde is tot nog toe niet verschenen. Verdienstelijk is wel het verhaal - Tien van den IJzer (Vermaut te Kortrijk) - dat kommandant C. Sevens in 't licht zond. Deze roman boeit en treft. Maar de bezieling wijkt dikwijls, waar de schrijver den draad van zijn verhaal loslaat om tot een uiteenzetting van den toestand over te gaan.

Van Manny Mans verscheen (bij Jos. Janssens te Antwerpen) een bundeltje Verzen: hartstochtelijke uitingen van liefdeverlangen:

[p. 472]

 

Over de sneeuwwitte landen schrijnt m'n roode verlangen

 

Als een snerpende kreet door een sprookjesdroom.

En uit dit passievol verwachten licht dan plots op een begrijpen van de wereld:

Toen smeekten je handen bleek en zacht...
En blij-spontaan werd mijn jeugd jou gegeven.
- Wie loog het meest dien zomernacht
Jij, of het lokkende leven?

Deze verzen brengen nog niet de volledige uitdrukking van wat de temperamentrijke Manny Mans gevoelt. Men beseft het hoe zij nog meer zeggen wil dan de woorden, welke zij, al dichtend, kiest, uitdrukken kunnen. Haar bundel ‘Verzen’ - schamele eersteling - wekt verwachtingen.

Van de volledige uitgave van de Werken van Michiel de Swaen verschenen (De Sikkel, Antwerpen) in den jongsten tijd de deelen III, IV en V. Nog één deel en de door Dr V. Celen, met de medewerking van Dr C. Huysmans en Prof. M. Sabbe ondernomen uitgave zal voltooid zijn. In de deelen III en IV werd opgenomen ‘Het Leven en de Dood van Jezus Christus,’ dat in 1767 werd gedrukt bij Joseph van Praet te Brugge. Het vijfde deel brengt kleine gedichten van de Swaen. Hier is de vrome De Swaen aan het woord. De voornaamste episodes uit Jezus' leven worden door den dichter verhaald en geven hem dan gelegenheid tot bespiegeling en soms tot moralisatie. In de ‘Godtvruchtige en Sedige Rijm-werken’ komt deze rethrozijnen-hebbelijkheid nog veel sterker aan het licht. De kleine verzen bevatten heel dikwijls brokjes zuivere poëzie: uitingen van een oprecht, bijna kinderlijk godsdienstig voelen:

Jesu, 'k wil voortaan niet willen
't Gene sou met u verschillen,
Uw behagen is het mijn,
Uw begeerten zijn mijn wenschen
'k Ben den blijsten aller menschen
Magh ik met u eenigh sijn.
'k Vinde soetheyt boven maten
Soeter dan de honingraeten
In 't volbrengen uwer wet
Ach! bij uwe soetigheden
Sijn al' aerdsche sinlyckheden
Stinckend, morsigh en besmet,
U te dienen, u te loven
Gaet al aerdsche troost te boven.

[p. 473]

We haalden deze enkele verzen slechts aan om te bewijzen hoe lees- en genietbaar dat werk van De Swaen is gebleven. Het te doorloopen in de sierlijke en verzorgde uitgave van ‘De Sikkel’ biedt een dubbele vreugde.

Bij de firma L. Opdebeek te Antwerpen liet André de Ridder een vertaling verschijnen van Roland Dorgelès oorlogsroman Croix de Bois. In zijn inleiding tot Houten Kruisjes gaat de auteur de evolutie van de oorlogsliteratuur na. De roman van Dorgèles is een meesterwerk en André de Ridder deed wèl, toen hij daarvan een Nederlandsche vertaling maakte.

In het In Memoriam Lode Opdebeek werden de gevoelvolle opstellen opgenomen, door André de Ridder en Edmond van Offel in den ‘Vlaamschen Gids’ aan de nagedachtenis van den hoogst verdienstelijken Vlaming Lode Opdebeek gewijd, verder een gedicht van Jef Mennekens, en een paar hoofdstukken uit het onvoltooide verhaal ‘Peters Beeld’... Wat zouden we nog kunnen zeggen over Lode Opdebeek, nadat goede, oude vrienden zijn voorbeeldig streven hebben gehuldigd? We willen hier enkel nog wijzen op een paar boeken van hem: op zijn eenvoudig-schoon ‘Peters Kind,’ op zijn prachtig werk ‘Bloemekens van den Vlaamschen Rozelaar,’ op zijn levendig-verhaalde ‘Reis door Vlaanderen’... Van uit die boeken zal Opdebeek spreken tot de Vlaamsche gemeenschap, die hij heeft liefgehad en op onbaatzuchtige wijze gediend... Wij hopen nu maar, dat de historici van onze literatuur hem de plaats zullen geven, die hij verdient, als verteller en als memorieschrijver...

LODE MONTEYNE.