De Vlaamsche Gids. Jaargang 19

[p. 285]

De groote Denkers

Will Durant: Die grossen Denker. - Ueberzetzt von Dr. Andrcas Hecht, mit einem Vorwort von Prof. Dr. Hans Driesch. - XXIV u. 557 Seiten, mit 61 Kunstdruckbildern und zahlreiche Handschriftproben, Anmerkungen und Register. - Orell Füssli Verlag, Zürich u. Leipzig, 1930. - M. 14, 17 oder 20.

Toen dit werk in 1926 te New-York verscheen onder den titel: ‘the Story of Philosophy, The Lives and Opinions of the Greater Philosophers’ baarde het ongewoon opzien, niet alleen in de kringen van studeerenden, maar ook van diegenen die zich nimmer met wijsbegeerte hadden beziggehouden. Prof. H. Driesch tracht in zijn inleiding bij de Duitsche uitgave de oorzaken op te sporen van een verkoop die binnen de eerste maanden 100.000 ex. overschreed. ‘Zij liggen eerst en vooral in het werk zelf. Dit is, niettegenstaande den Fransch-klinkenden naain van den schrijver, typisch Amerikaansch of, zoo gij wilt, Angelsaksisch, en wel in den besten zin van het woord: het is klaar, vrij en eerlijk. De schrijver trakteert zichzelf noch zijn lezers op goochelpartijtjes. Er is geen zwelgen in onklaarheden, geen gevoelsgedoezel. Het verstand spreekt en het verstand alleen, of het moest dan zijn dat benevens dit ook de menschen-liefde aan het woord komt.’ En verder sprekende over den bijzonderen geestestoestand in Amerika, waar de meesten met het grootste wantrouwen staan tegenover het woord ‘metaphysica,’ ‘Anderzijds vermoedt men echter, vooral in de kringen van de jonge generatie, dat er zich misschien wel iets van beteekenis en van waarde achter dit woord en in elk geval toch achter het woord “Philosophie” verbergen kon. Men merkt, dat er daar op zijn minst verrecht-vaardigbare problemen aanwezig zijn, problemen waarvan men zich, al te zeer in beslag genomen door de uiterlijke wereld, tot nu toe niet bijzonder goed rekenschap gegeven had. Het is precies tot deze problemen dat Durants werk den lezer op buitengewoon handige manier brengt: men meent novellen te lezen en bemerkt dan dat men, in novellenvorm, iets absoluut anders gelezen heeft; iets dat ons bovenmate verrijkt, dat ons een volstrekt nieuw terrein opengesteld heeft.’

Wat er hier bij ons van Let boek te verwachten is? Ook dit zegt ons Prof. Driesch. ‘Juist in Europa zal het, aldus verwachten en hopen wij, een zeer goede, namelijk een zuiverende werking hebben. Al te zeer laat de Europeesche, en meer in het bijzonder de Duitsche philosophievriend zich bedwelmen door het duistere, het “irrationeele”, het mystieke; veel meer dan voor hem zelf goed is, veel meer ook dan het werkelijken zin en wezen van de philosophie past. Kant, die wel is waar steeds het beste middel is tegen dergelijke afdwalingen, kan nu eenmaal niet door iedereen gelezen worden. Maar het werk van Durant kan ieder lezen en het zal hem tot kritisch beschouwen van zichzelf brengen...’

‘Durants werk is niet vakwetenschappelijk historisch en vooral niet “philologisch”. Het gaat den schrijver slechts om enkele groote mannen die richting en doel aan het leven hebben gegeven. Elk van de behandelde wijsgeeren treedt op, ten volle als persoonlijkheid uitgeteekend. Datgene wat heden ten dage naar

[p. 286]

de meening van velen alleen den naam van “philosophie” dragen mag, het logische en het theoretische inzicht, blijft bewust achterwege, treedt in elk geval niet op den voorgrond...’ ‘Een leidsman door het leven moet de philosoof zijn: dat is Durants dominecrende gedachte. En juist daarom wordt b.v. bij Plato, Bacon, Spinoza alles geconcentreerd rond de levens-en sociaalphilosophie; precies daarom is ook het hoofdstuk “Voltaire” zoo bijzonder breed, en goed, uitgevallen.’

Ik zie niet in hoe ik dit boek beter zou kunnen inleiden dan met deze enkele woorden, geknipt uit de Inleiding van Prof. H. Driesch, - of ik moest de prachtige inleiding van Durar 't zelf overschrijven: ‘Ueber den Nutzen der Philosophie,’ waar hij de wijsbegeerte aantoont te zijn de ware baken in het leven; dit zou deze mededeeling wel is waar te lang maken. Laat er mij nog alleen aan toevoegen dat het een van deze werken is die de jong studeerenden, of wie anders zich aan deze stof zouden interesseeren, verzoenen met de dikwijls ontoegankelijk schijnende oorden van den geest. En hier dan een overzicht, dat ik zelf heb bekort:

I. Kapitel: Platon. - I. Die Heimat Platons. II. Sokrates. III-V. Platon.

II. Kapitel: Aristoteles und die griechische Wissenschaft. - I. Der geschichtliche Hintergrund. II. Das Lebenswerk des Aristoteles. III. Die Grundlegung der Logik. IV. Der Aufbau der griechischen Wissenschaft. V. Metaphysik und die Natur Gottes. VI. Die Psychologie und das Wesen der Kunst. VII. Die Ethik und das Wesen der Glückceligkeit. VIII. Staatsphilosephie. IX. Kritik. X. Letzte Lebensjahre und Tod.

III. Kapitel: Francis Bacon.

IV. Kapitel: Spinoza.

V. Kapitel: Voltaire und die französische Aufklärung.

VI. Kapitel: Immanuel Kant und der deutsche Idealismus. - I. Wege zu Kant. II. Kant selbst. III-VII. Werke. VIII. Anmerkungen über Hegel.

VII. Kapitel: Arthur Schopenhauer. - I. Das Zeitalter. II. Der Mensch. III. Die Welt als Vorstellung. IV. Die Welt als Wille. V. Die Welt als Nebel. VI. Lebensweisheit. VII. Die Weisheit des Todes.

VIII. Kapitel: Herbert Spencer. - I. Conte u. Darwin, il. Die Entwicklung Spencers. III. Die ‘Ersten Prinzipien’. IV. Biologie. V. Psychologie. VI. Soziologie. VII. Ethik.

IX. Kapitel: Friedrich Nietzsche.

X. Kapitel: Zeitgenössische Europäische Philosophen. - I.H. Bergson. II. B. Croce. III. H. Driesch. IV. B. Russell.

XI. Kapitel: Zeitgenössische Amerikaniche Philosophien. - I.G. Santayana. II. W. James. III. J. Dewey.

DOLF ROELS.