De Vlaamsche Gids. Jaargang 18

[p. 526]

Boekbeschouwing

Floris Prims: Antwerpiensia 1929 (De Vlijt, Nationalestraat 46, Antwerpen, 1930); 488 blz.; 32 fr.

Samen met zijn aanstelling tot briefwisselend lid onzer Koninklijke Vlaamsche Academie verschijnt de derde reeks losse bijdragen tot de Antwerpsche geschiedenis door Dr. Floris Prims, stadsarchivaris. 31 plans en platen luisteren deze 51 studiën op, waarvan het persoons- en plaatsregister 2600 namen mededeelt. Intensief doet dit lijvige werk ons weer leven in het verleden, dat we aanvoelen met zijn eigen rhythmus, alhoewel we het innige verband met onzen tijd leeren beseffen. Daar het hier niet opgaat al deze historische opstellen te ontleden, bepalen wij er ons bij te wijzen op het nieuwe licht, geworpen op den oorsprong der Antwerpsche beggaarden, op de Joden in Brabant, op de verhoudingen Brabant-Vlaanderen in 1302, den aankoop van Austruweel, Wilmarsdonk en Oorderen in 1559, de ontwerpers van het Antwerpsch stadhuis.

In een zeer gelukkige bijdrage huldigt Dr. Prims Dr. Maurits Sabbe, dien anderen Antwerpschen geschiedschrijver van groote beteekenis, om zijn historisch werk ‘Peeter Heyns en de Nimfen uit den Lauwerboom’.

Het beeld, dat Pirenne schetste van onze havenbeweging in de jaren 1815-30, moet verbeterd en verduidelijkt.

We leeren de Antwerpsche dagbladpers uit de periode 1796-1830 kennen, met haar lijdensweg onder het Fransch regime, toen onze taal dood moest. Opgeklaard wordt het taalvraagstuk onder het Fransch bestuur en tijdens het Nederlandsch bewind, toen de beweging om nationale herwording inzette en de koning optrad ten bate der landstaal. Toch was de Haut-Commerce, waren de groote vreemden, die den rijkdom van Antwerpen maakten, maar die het ook verfranschten, om hun handelsbelangen heftig orangist; zij hielden de omwenteling te Antwerpen tegen tot einde October en nochtans keerden zij zich snel naar de neuwe regeering en verfranschten meer dan ooit. Strookt dit volledig met het feit, dat het lokaal van de ‘Société de l'Union’ de zetel was van het complot, dat Antwerpen winnen zou voor de Belgische zaak?

's Daags na de Antwerpsche gebeurtenissen ontnam de koning van Holland aan den prins van Oranje de volmacht, die hij hem had verleend om de Zuidelijke Nederlanden voor de dynastie te behouden: het zijn, bevestigt Dr. Prims, onze Antwerpsche volksjongens geweest, die de laatste kans der Oranje's hebben omvergekegeld.

Treffende bladzijden zijn die, gewijd aan het interdict en de kerkelijke geboden ten onzent in de 13e eeuw, het vette Vlaminkje, Jacobus Prepositus, de familie Rasiers, Alexander van der Goes, Haller von Hallerstein, de pionniers van Eeckeren onder den Engelschman, de Antwerpsche polders onder Napoleon, J.B. Buelens en de Omwenteling, Chassé en de stad voor het bombardement, de firma Key, de zeven handen van onze Vrijheid, de geschiedenis van de Warande.

Dr. Prims verdient ons aller lof en moet gelezen worden; steeds in hij onderhoudend en aantrekkelijk.

[p. 527]

O'flanders: Toen Vlaanderen groot was (Excelsior, Brugge, 1930) 276 blz.; 20 fr.

Daar wijzelf een populair historisch ‘Vlamingen in den Vreemde’ ter pers hebben liggen, kunnen wij best den enormen arbeid waardeeren, dien O' Flanders (helaas! weer een pseudoniem! Mag de Vlaamsche gemeenschap haar weldoeners niet kennen?) presteerde. Hij schonk ons een machtigen greep uit het overrijke materiaal, dat hij moet bezitten, en droeg hem op aan Guido Gezelle, Vlaanderens Dante. 't Is de eerste maal, dat een Vlaamsch geschiedkundige zulk onderwerp aandurft; het in zijn algeheele volledigheid behandelen is een volstrekte onmogelijkheid. Deze ‘zantingen in vreemde landen’ moeten alom in ons land verspreid worden, waar zij de Vlaamsche fierheid hoog zullen doen oplaaien. Feitelijk is het boek de vrucht van een twintigjarig verblijf in den vreemde.

Bij de geestdriftige inleiding van Cyriel Verschaeve sluiten wij ons volmondig aan.

Wij maken kennis met de Vlaamsche stichtingen te Rome, volgen het spoor onzer kunstenaars te Ferrara, Modena, Florentië, Venetië, Correggio, Perugia, Genua, bewonderen de Vlaamsche wandtapijten in het Vatikaan, zien de Vlaamsche tapijtbewerkers in Frankrijk aan het werk. Engeland getuigt heel zijn geschiedenis door van den roem onzer voorouders. De Londensche Hanze heette eerst Vlaamsche Hanze. De eerste Hanzegraven waren Bruggelingen. De weverijen van Lincoln werden opgericht door Vlamingen. De volksspraak in Pembrokeshire luidt nog veel naar het Vlaamsch. In Schotland wierpen de Vlamingen een bolwerk op tegen de invallen der Vikings. De gansche wereld, zegt Petrarcus, was gekleed in Vlaamsch laken. Gedurende eeuwen was de Vlaamsche vloot de voornaamste handelsvloot der Noordzee. Onze bouwmeesters richtten de Engelsche kathedralen op. Weet men, dat Lloyd George van Vlaamschen oorsprong is? De beroemde Schotsche familie Douglas stamt af van Theobald den Vlaming. Tallooze plaatsen uit Welschland en Ierland getuigen van Vlaanderens macht uit vroeger dagen. Duizenden namen citeert de geleerde schrijver.

In dit werk werd dus vooral de schitterende rol, door onze koene voorvaderen gespeeld in Italië en Groot-Brittanië, bestudeerd. (Voegen wij er bij, dat O'Flanders insgelijks Vlaanderen beschrijft als toevluchtsoord van de Engelsche koningen en prinsen, de Britsche stichtingen te Brugge aanwijst, evenals de Iersche in gansch de Nederlanden). Ons volk wacht nu op het epische verhaal van de grootsche daden zijner voorzaten in Frankrijk, Duitschland, Oostenrijk, Rusland, Spanje, Turkije, Azië en Amerika.

Nicolai Ognjow. - Ostja Rjabtsew op de Universiteit (Den Haag, N.V. Servire, De Baanbreker, 1930); 339 blz.; ing. f 2,90; geb. f 3,75.

Over dit zeer merkwaardig boek schreef Lunatscharski, de volkscommissaris voor het Ontwikkelingswezen in Sovjet-Rusland, dat het een waarheidsgetrouw beeld van de werkelijke toestanden op een van de belangrijkste gebieden van het openbare leven geeft. En Cures bevestigde dit, door te gewagen van een eerlijkheid, die niets en niemand ontziet.

Uit dit bolsjewistisch document vernemen we, dat niemand op de Russische universiteit komen kan, zoo hij niet een aanbeveling van de een of andere sovjet-organisatie overlegt. Na het examen komt de keuze tusschen de faculteiten voor natuurkunde en mathematica, de archizetis (deze is in drie afdeelingen gesplitst: de historisch-archeologische, de etnografische en die voor kunsthistorie), de medische faculteit en die voor letterkunde en voor Sovjetrecht. Deze laatste heeft verschillende onderafdeelingen, die voor het recht in engeren zin, die voor het administratieve recht, die voor het maatschappelijk bedrijfsrecht en die voor het internationale recht. Men moet niet, volgens de proletarische

[p. 528]

dictatuur, datgene doen, wat iemand individueel interesseert, maar dat, wat de proletarische republiek in dezen moeilijken overgangstijd noodig heeft. Men moet de plaats innemen, waar men het nuttigst kan zijn, zelfs dan, wanneer die plaats iemand persoonlijk niet interesseert.

Ognjow verwerkt zijn talrijke gegevens op aantrekkelijk-dichterlijke wijze onder vorm van dagboek in een zeer levendigen stijl.. In zijn geloofsbelijdenis zingt hij: Ik bemin de aarde, ik bemin de menschelijke rede, dien grootschen motor van het heelal, ik houd van menschen van vleesch en bloed en ik wil, dat alles bloeit en zich voorwaarts beweegt. De liefde voor den naaste is een hinderpaal voor de algemeene beweging en daarom - naar den bliksem er mee. Bedenk toch, wat er al in den naam van de liefde tot den naaste in twintig eeuwen is gebeurd: oorlogen, progroms, uitroeiingen - en dit haast altijd op een religieuze basis. Er was eens een keizerin, een zeer losbandige vrouw, Katharina II, die zei: ‘Medeburgers, laten we ophouden slecht te zijn!’ En toch heeft zij revolutionnairen in de gevangenissen en in Siberië laten versmachten, toch heeft zij Poegatchow laten vierendeelen. Jullie bent net zoo; jullie bemint jullie naasten, zoolang jullie materieele belangen daar niet bij betrokken zijn.

Of echter de Sovjets de wereld den idealen mensch en de volmaakte gemeenschap brengen zullen?

JOZEF PEETERS.

Hermann Rinn u. Paul Alverdes. - Deutsches Anekdotenbuch, eine Sammlung von Kurzgeschichten aus vier Jahrhunderten. (München, Georg D.W. Callwey).

Hier hebben we 168 korte prozaverhalen, van Kleist, Hebel, Grimmelshausen, Freytag enz. en naar Wendenmuth, naar Schuppius, naar Schimpf und Ernst e.a.: geen sagen, legenden, fabelen en sprookjes, maar folkloristische en andere vertelsels, waarvan sommige in een leesboek niet zouden misstaan of er, althans vroeger, in voorkwamen (b.v. Kannitverstan). Zonder pretentie, maar nauwgezet. Eigenlijk niets buitengewoons.

A.