De Vlaamsche Gids. Jaargang 18

[p. 468]

Hollandsche Letteren

Van Johan de Meester verscheen bij C.A. Âf. van Dishoeck N.V., te Bussum, een roman, ‘Eva’, die tot het allerbeste behoort dat deze steeds onvermoeibare, steeds krachtvolle, steeds even grcote schrijver heeft geleverd. Een psychologische studie, met heel weinig uiterlijk gebeuren, maar heel duidelijk voelen wij hier een menschenhart kloppen. Wat niet het minste de bewondering afdwingt is de manier waarop de auteur de kleinste bijzon-derheden kan weergeven, zoo juist gekiekt, zoo scherp doorvoeld, altijd aan, en altijd den indruk gevende van echt leven, altijd er toe bijdragende, de enkele menschen en vooral die smartelijke Eva beter te doen kennen.

Een ander werk van bijzonder hooge waarde is ‘Het Donkere Licht’, door Antoon Coolen (Nygh & Van Ditmar U.M., Rotterdam). Wij hebben reeds de gelegenheid gehad, een paar malen op dezen jongen schrijver te wijzen, die de arme heidebewoners van Noord-Brabant schildert met een raakheid welke doet denken aan Timmermans en aan Claes. Toch is Coolen's kijk op de menschen en de dingen persoonlijk, bij hem zelf wordt de mensch niet, of heel zelden, verdrongen door den schilder. ‘Het Donkere Licht’ is wel zijn beste werk, het is het diepst doorvoeld en heel stellig het best gebouwd. De typeering, waarin Coolen bijzonder goed is, is hier voortreffelijk: die Simon Wijnands, zijn dochter Maria, zijn vriend Jan Olie, zij leven voor lang in onze herinnering.

* * *

De Hollandsche Letteren hebben, zooals welbekend, veel schrijfsters, onder welke enkele zeer groote, en gestadig aan maken nieuwe namen aanspraak op de aandacht van het publiek.

Onder de nieuwe romanschrijfsters reeds zeer bekend is Alie Smeding, thans van Wyhe-Smeding, de auteur van ‘Duivelsnaaigaren’ (dat wij nog steeds haar beste werk vinden), van dit ophefmakende boek ‘De Zondaar’ enz. Haar jongste werk is: ‘De Ontmoetingen van Rieuwertje Brand’, met den verklaren-den ondertitel ‘Dit is het boek van Rieuwertje Brand. Van Rieuwertje die zoo graag Vadertje God ontmoet en zoo dikwijls de

[p. 469]

Duivel tegenkomt.’ (Nygh & van Ditmar U.M.) Alie van Wyhe-Smeding heeft een heel groote gave: dat zij u haar personages zoo voorstellen kan dat gij ze direct kent als levende wezens. Zij schrijft echter te gemakkelijk, en dit is vooral merkbaar in werken van langeren adem zooals bv. ‘Rieuwertje Brand’. In dit boek vooral treft dat gebrek: er is weinig of geen crescendo, toestanden worden herhaald en uitgewaterd tot de belangstelling in dat zeer eigenaardige, maar half sufferige Rieuwertje bijzonder verslapt.

Een schrijfster wier naam wij nog niet kenden, Marianne Philips, gaf bij de N.V. Van Dishoeck uit: ‘De Wonderbare Genezing’. Dit werk, indien het een eersteling is, doet onwillekeurig denken aan het zoo dikwijls herhaalde ‘coup d'essai - coup de maïtre’. In elk geval is het een prachtige prestatie. Dat dagboek van een eenzame teringlijdster is zinderend van intens zieleleven. Een paar trekjes doen wat literair aan, maar een schrijfster met zulk een menschelijkheid zal wel vergeten mooi te doen, en minder echte dingen vermijden in een volgend werk; - een werk dat wij met groote belangstelling tegemoet zien: ‘De Wonderbare Genezing’ is het schoonste Nederlandsche boek dat wij in maanden hebben gelezen.

Insgelijks een nieuwe naam is Pauline Plantenberg-Marres, wier lijvige historische roman ‘Doda's Gouden Leed’ werd uitgegeven door de N.V. Hollandia-Drukkerij, te Baarn. De uitgeefster schijnt een bijzonder hooge gedachte te hebben van deze prestatie: ‘een van de eerste zoo niet het eerste Nederlandsche romantische werk van geschiedkundigen aard, waarin het nieuwe geluid van dezen tijd te beluisteren valt. Hier is voor goed gebroken met den ouden stijl, die in oneindige beschrijvingen zijn kracht zocht. Hier is de nieuwe, meer impressionistische geschiedschrijfkunst aan het woord, die het gebeuren op den voorgrond stelt en toch het milieu duidelijker verbeeldt, omdat zij een impressie van het geheel geeft...’

Daar is wel iets van, in dezen zin dat beschrijvingen ‘per se’ wel korter zijn dan bij Van Lennep of Conscience, en de schrijfster een goed onderwerp heeft weten te vinden, dat boeien blijft, ofschoon het niet altijd best wordt behandeld. Maar hoe ouder-wetsch is dat geluid, in de plaats van ‘het nieuwe’ te zijn, hoe ouderwetsch is de veel, veel minder dan Van Lennepsche manier om iets te willen evokeeren en toch maar altijd in den eigen tijd voort te blijven zitten, machteloos, of misschien betwetend... Sedert Van Lennep, die Walter Scott nadeed, is er Flaubert geweest, en in de Nederlandsche letteren Van Oordt, die het goed meende, Arthur van Schendel, die het goed meent, maar vooral, vooral die ‘impressionistische’ Ary Prins, die het goed deed.

Aleid Agesvan Weel is een naam dien we reeds kennen: deze

[p. 470]

schrijfster is verantwoordelijk (dit is geen anglicisme) voor een hier vroeger besproken roman ‘Een Levenslied’. Het nieuwe werk van deze auteur heet ‘De Hooge Luwe’ (Van Dishoeck, N.V.) en is de nogal lamme geschiedenis van een dominee emeritus. Allemaal te literair, te kunstmatig en... bijzonder weinig kunstzinnig, deze producties! Dominee geeft hier een soort van dagboek. Maar dat een mensch zoo verouderd kan zijn, zelfs een gepensioneerde dominee, dat was ons wel een ontdekking. Dat de goede vent, die leeft in het land van Van Deyssel, echter nog schrijft in den trant van Koetsvoet of Tollens (maar dan nog in 't oneindige verwaterd) dat kan er bij ons moeilijk in. Wij meenen toch, dat de schrijfster dat met opzet deed, nietwaar? Kom, kom, dominee kan zoo ouderwetsch niet zijn! Er zijn daar bladzijden, o.a. de beschrijving van een storm bij nacht, die wij graag aanbevelen aan alle liefhebbers van humor, van humor van de beste soort: de onwillekeurige.

* * *

Dit luimige boek brengt ons tot de bespreking van twee werken waar humor het doel was, een doel dat bereikt werd. Theo Thyssen, de zoo talentvolle schrijver van de schoolwereld, geeft in ‘Egeltje’ (Van Dishoeck, N.V.) een bijzonder aantrekkelijke bundel van vermakelijke, pretentielooze, maar zeer rake en geslaagde schetsen uit het leven van den schoolmeester of uit den mobilisatietijd, terwijl Kees van Bruggen ‘De Geschiedenis van het Huis’ vertelt (Van Dishoeck, N.V.): wel een der mooiste dingen in het lichte, fijne, leuke, die men zich denken kan. Wonderlijk, Kees van Bruggen is toch de auteur van dit wrange boek ‘De Verlaten Man’...

* * *

De firma Van Dishoeck zet haar zoo verzorgde, piëteitvolle uitgave voort van het nagelaten werk van Herman Gorter met drie bundels ‘Liedjes’, ‘aan de geest der muziek der nieuwe menschheid.’ Hier is Gorter de communist aan het woord, en de overtuiging van den lyricus, samen met het bijzonder verfijnde aanvoelen van dien wonderbaren dichter voor wien taal muziek was, maken heel dikwijls deze korte gedichten tot iets dat, ofschoon niet zelden onvolmaakt, toch nooit opgeschroefd of rhetorisch werd. In den derden bundel: ‘Bij de Nederlaag der Revolutie’, zijn gedeelten die wij reeds aantroffen in het vroeger verschenen, en hooger staande, posthume ‘In Memoriam’. Gorter heeft in deze nagelaten gedichten een wonderbaar iets: de her-

[p. 471]

halingen, soms van gansche gedichten, meestal van enkele verzen werken als een steeds wijder gaande echo, - of liever, als de menigvuldige motieven van een symphonie. Maar nog altijd blijft de groote symphonie zelf uit, al klonk er wel iets van in ‘In Memoriam’.

Van den Zuidafrikaanschen dichter C.M. van den Heever verscheen bij de N.V. Swets & Zeitlinger, Amsterdam, een bijzonder frissche bundel verzen: ‘Die Nuwe Boord’. Van den Heever heeft iets van het verfijnde, sensueele en zoo innig schoone van Keats, en vooral iets van het spontane en tevens bijzonder kunstvolle en hooge van Gezelle, aan wien hij wel eens denken doet. Een echt dichter, een van de weinigen, de begenadigden...

Een blijde verrassing is dit bundeltje van Elizabeth Reitsma: ‘Zingende Golven’ (C.A.J. van Dishoeck, N.V.). Zoo zuiver, zóó ijlfijn zijn die korte zangen, die vaak, met hun enkele verzen, kosmisch aandoen. Een enkel voorbeeld van de volmaaktheid dezer gedichten:

Dwaas hart, dat van de verre sterren droomt,
De glanzend-teedre zusteren - en vergeet,
Dat ook onze aarde is haar speelgenoot:
Een blijde ster in zuiver gouden kleed,
Dat zij ook straalt in 't donker hemelveld
En schitterend overflonkert al haar leed.

* * *

Ten slotte vermelden wij enkele in Holland uitgegeven vertalingen. Dat men aan den sensatievollen Achmed Abdullah (‘De Roode Vlek’) en zelfs aan de sentimenteele T. Barley (‘Muurbloemetjes’), beide auteurs uitgegeven door de N.V. Hollandia-Drukkerij, Baarn, meer moet vragen dan een aangename reislectuur zal men wel niet beweren. Maar aangenaam is de lectuur gewis.

Van een anderen aard is het boek ‘Levensdroesem’ door Edith Wharton, door dezelfde firma uitgegeven. Dit is een bijzonder fraai boek van de bekende Amerikaansche schrijfster.

Anna Seghers' pakkende, geweldige roman ‘Aufstand der Fischer von St. Barbara’, die den Kleistprijs behaalde, werd prachtig vertaald door Nico Rost, en uitgegeven door De Baan-breker, bij Servire, Den Haag. De uitgave zelf is wel verzorgd en een paar der houtsneden van Henk Melger zijn bijzonder geslaagd.

Van E. Bozzano's boek bezorgde A. Sparenburg een bewerking: ‘Psychische Verschijnselen in het Stervensuur’ (N.V. Hollandia-Drukkerij, Baarn). Een zeer interessant werk, niettegenstaande alle spiritisme.

FRANZ DE BACKER.