De Vlaamsche Gids. Jaargang 17

[p. 526]

Boekbeschouwing

Bossaerts' Schoolplaten voor vaderlandsche geschiedenis (Alg. Leermiddelhandel, Antwerpen).

Toen we, anderhalf jaar geleden, de aandacht vestigden op Uytterhoeven en Van Roosbroeck's ‘Wandplaten over vaderlandsche geschiedenis’ (uitg. ‘De Sikkel’, Antwerpen), liet niets ons vermoeden, dat de firma Bossaerts, eveneens te Antwerpen, een onderneming op het getouw genomen had van zulk een ruimen omvang als de aanmaak van 66 groote schoolplaten in zeskleurendruk, naar oorspronkelijke akwarellen van Edmond van Offel, met toelichtende brochures van Albert van Laar. Nu van deze platen reeds twaalf stuks verschenen zijn, past het ons, de drie samenwerkers onze hulde te betuigen om hun gedurfden, mooien arbeid, die de eenmaal volledige reeks laat aanzien als een zeldzame gebeurtenis in België.

De te behandelen onderwerpen omvatten de heele vaderlandsche geschiedenis, van den strijd der Nerviërs tot en met den wereldoorlog, en volgen het Staatsprogramma op den voet. Ja, ze brengen regeerende vorstenhuizen en ook wel veldslagen mee op den voorgrond, - in onze geschiedenis hebben die trouwens een dikwijls doorslaande rol vervuld, - maar ook de beschaving als zoodanig krijgt er haar ruime aandeel bij, in verband met stedenbouw, uitrusting, kunst, handel, scheepvaart, kolonisatie. Bij het doorloopen der onderwerpen dachten we meermaals aan Lehmann's Duitsche platen over beschavingsgeschiedenis; en vast niet minder deden we dat, toen we Van Offel's teeken- en kleurwerk bekeken. Van Offel doet echter lichter, levendiger aan, - op sommige plaatsen zelfs té licht, te krijtachtig hard, wat de warmte der tonen schaadt. Dat de man historisch sterk gedokumenteerd staat is geen geheim; dit treft reeds bij 't eerste aankijken van de platen en wordt nog duidelijker aan de hand van Van Laar's toonbeeldige, bondige toelichtingen. Sluit zulks uit, dat we de eene plaat boven de andere verkiezen en we zekere onderwerpen anders, realistischer zien dan b.v. Van Offel's ‘Slag der Gulden Sporen’? Geenszins, en dat hoeft ook niet; waar een taak als deze voltrokken wordt, houden wij het gehéél voor oogen, en dan dient dadelijk erkend, dat dit onze bewondering afdwingt.

Maken ‘De Sikkel’'s en Bossaerts' ondernemingen een dubbel van elkander uit?... We meenen: in geen geval. De eerste bedoelt, de historische dokumenten zelf voor te leggen, in zoover die voor de leerlingen bevattelijk zijn; de laatste is een anekdotische opbouw nààr dokumenten, wat ze historisch meer tot een waagstuk, maar pedagogisch tot een dadelijker genieting maakt. Verscheen ooit een derde verzameling, uitsluitend over de geschiedenis van onze woning, onze kleeding, onze zelfverdediging, onze huisbelichting en -verwarming, onze nijverheden en dies meer, dan kon ook deze haar eigen waarde hebben en misschien zelfs, ondanks het Staatsprogramma, juist datgene belichten wat werkelijk onze volksbeschaving uitmaakt.

H.V.T.

[p. 527]

G.K. Ghesterton - The Innocence of Father Brown, bewerkt door Dr N.H.M. Zwager, (prijs: ingen. fl. 1,20, geb. 1.40)
Joseph Conrad, Typhoon, bewerkt door Dr C.E. De Haas (fl. 1,40 of 1,60); Groningen, Wolters, 1929.

Alweer twee nummers uit de flinke ‘New English Library,’ die onder redactie van de heeren J. Kooistra en A.G. van Kranendonck voor schoolgebruik wordt uitgegeven; beide deeltjes, naar gewoonte, met portret en levensschets van den schrijver en een korte inleiding over het werk zelf.

Het eerste, een eigenaardige reeks detectief-geschiedenissen, is veel gemakkelijker dan het tweede, en zou in de 3de of 2de klasse onzer Atheneums en colleges kunnen gelezen worden.

Typhoon, echter, een meesterlijke beschrijving van een langdurigen zeestorm, is veel moeilijker, en zou alleen in de 1ste te pas komen. Het wemelt zoodanig van speciale zeevaarttermen, dat het verhaal onbegrijpelijk wordt voor wie niet eenigszins op de hoogte is - of door den leeraar wordt gebracht - van die bijzondere techniek.

Dit maakt dat, vooral in dit geval, talrijke nota's broodnoodig zijn, en Dr. De Haas heeft daar doorgaans op doelmatige wijze in voorzien. Waar een uitlegging in het Engelsch het gevaar van nieuwe moeilijkheden zou opleveren, schroomt hij niet - trots de heilige wetten der zoogenaamde rechtstreeksche methode - zijn toevlucht te nemen tot de vertaling. Terloops gezeid: of an evening beteekent niet 's avonds, maar soms, op een of anderen avond.

Mijns inziens is het opgeven van een Engelsch synoniem, als verklaring, uit den booze. Immers, nooit geeft een synoniem de nauwkeurige beteekenis van een woord weer, want in alle talen zijn er de synoniemen juist om tusschen verwante begrippen een verschil van beteekenis aan te duiden. Zoo is de allereerste nota van Dr. De Haas mis: Physiognomy is niet hetzelfde als face; face is een gezicht, en physiognomy een blijvende gezichtsuitdrukking.

Dan maar liever een goede vertaling of een duidelijke omschrijving; dit laatste middel gebruikt Dr. Zwager bij voorkeur, en meestal met goed gevolg, hoewel steeds in 't Engelsch. Dit kon hij overigens, waar het den eenvoudigen tekst van Chesterton gold, gemakkelijker doen dan de bewerker van Typhoon.

M. BASSE.

Dr. Gottfried Niemann. - Einführung in die bildende Kunst. Anleitung zum Betrachten von Kunstwerken. Lex. 8^o, 196 blz. (Uitg. Herder 1928, Freiburg im Breisgau); Rm. 10,80; in linnen Rm. 12,50.

De titel van dit boek zou kunnen misleiden. De knap geschreven verhandelingen, niet los van elkaar, maar alle saamloopend naar een eindoverzicht, bieden heel wat aan algemeene kunstinleiding; het is slechts na duidelijke uiteenzetting van dit algemeene dat de schrijver telkens naar de beeldende kunsten terugkeert.

Zonder te zeggen dat er langdradigheid, woordverspilling of afdwalen van het onderwerp te bespeuren vallen (die zijn er integendeel heelemaal niet), mogen wij vaststellen dat dit werk niets heeft van een streng-wetenschappelijk ingedeelde dissertatie. Het is leesbaar voor iedereen en werd wel hoofdzakelijk geschreven voor oningewijden; de heele stof werd trouwens vroeger reeds behandeld in een voordrachtenreeks die Niemann, kunsthistoricus en schilder, voor leeken hield.

[p. 528]

Hij begint met Ursprung der Kunst, om dien te vinden in Kunst und Religion. In Sprache der Seele vindt hij het antwoord op de vraag wat kunst is, - in tegenstelling met het klaar-bewust-wetenschappelijke, dat de Sprache des Verstandes is.

In dit eerste deel schemert sterk door de katholiek die Niemann is, iets wat echter heelemaal weer verdwijnt in het verder verloop van het werk.

‘Want kunst kan, ten minste in haar hoogste, verhevenste scheppingen, slechts verklaard worden als de uiting, als de openbaring van iets goddelijks in den mensch of door den mensch’ - iets wat, zoolang het zoo algemeen blijft, door elkeen kan onderschreven worden.

‘Want de godsdienst komt als rechtstreeksche openbaring uit den hooge, terwijl de kunst integendeel onder goddelijken invloed slechts uit den menschelijken geest spruit’ - iets wat zijn discusie moeilijk in de Einführung van Niemann vinden zou.

In Schöpferische und handwerksmässige Kunst worden de twee hoofdfaktoren, scheppingskracht en beheersching van de techniek, onderzocht, - twee gegevens die op onze dagen over het algemeen fel zijn uiteengeloopen, daar men eenerzijds den beroepskunstenaar (den schepper) en anderzijds het Kunstgewerbe bezit. Het is de grootheid geweest van vroeger tijd dat alle sterke persoonlijkheden begonnen zijn met vaklui te worden vóór de ontplooiing van hun genie hen tot vrijer werk bracht.

Ook het eeuwige thema Form und Inhalt im Kunstwerk wordt hier in het volledige voordeel van den vorm onderzocht.

Eenmaal tot het besluit gekomen dat kunst vorm beteekent, wordt het hoofdstuk Kunst und Naturnachahmung ingezet, een voor leeken zeer passende en eenvoudige bewijsvoering van de stelling dat kunst geen nabootsing zijn kan.

Volgen: Die wesentlichen Bestandteile des Kunstwerks: Seelische Form, Stil, Technik. - Ueber das wesen des Geschmacks. - Die besonderen Darstellungsmittel der Malerei und der graphischen Künste: Form, Farbe, Licht. - Die besonderen Darstellungsmittel der Plastik, om te sluiten met Die verschiedenen Richtungen in der bildenden Kunst: Naturalismus met zijn uitlooper Impressionismus, Idealismus met zijn uitlooper Expressionismus.

Het werk, zeer mooi uitgegeven, werd voorzien van zoowat 120 illustraties, reproducties van werken van den Assyrischen tijd af tot heden. Het speciale van de keus is, dat elk van deze weergaven haar plaats vindt in den tekst, t.t.z. dat zij het onderwerp van een korte ontleding op een bepaald gebied uitmaakt.

DOLF ROELS.

M. Kerl. - Het Succes der Vl. Nationalisten. Verraad der Kr. Democratie. - Kritiek eener mogelijke houding der Vl. Nationalisten op Vlaamsch en sociaal gebied. Solidariteit! (Brugge, Excelsior); 23 blz.; 2 fr.

Noch de socialisten, noch de katholieken, beweert dit vlugschrift, zullen hun belofte houden om het Vlaamsche vraagstuk vóór 1930 op te lossen: de eersten ‘zullen hun standpunt afhankelijk maken van een al-dan-niet deelname aan de regeering;’ de tweeden zullen niet durven...

Zoolang een grondwetsherziening geen kans tot slagen heeft, zegt de schrijver, moeten de nationalisten in de Kamer, in Vlaamsch opzicht, gedeeltelijke oplossingen aanvaarden, die wezenlijk ‘in de richting van het zuivere geheel’ vallen (dus niets dat de tweetaligheid bevestigt) en op voorwaarde dat de toepassing er van door sancties wordt bekrachtigd.

Op sociaal gebied moeten ze iedere wezenlijke lotsverbetering der menschen helpen bevorderen, ‘zelfs daar waar ze niet principieel in de lijn ligt van een zuivere, volmaakte oplossing,’ zoo tot een zuivere oplossing de kansen niet te voorzien zijn.

A.