De Vlaamsche Gids. Jaargang 17

[p. 514]

Vlaamsche Kroniek

In Prins Maximus (Uitgave: De Sikkel te Antwerpen) heeft Hendrik van Tichelen een zestal verhalen voor kinderen, die hij op keurige wijze bewerkte naar sprookjes en legenden uit den vreemde, verzameld. Het is een mooi boekje geworden, dat bovendien fraai geïllustreerd is.

Bitterzoete Spanning (Hooger op - Borgerhout) is een lijvige bundel met wijsgeerige essays van Gerard Kinnie, den jong gestorven auteur van een vóór twintig jaar verschenen boek ‘Decadentie naar God.’ In ‘Bitterzoete Spanning’ hebben vrienden zijn nagelaten werk - bedenkingen over Kunst en Leven - verzameld. Het ligt niet in onze bedoeling den wijsgeerigen inhoud van deze fragmenten te bespreken. Niet altoos heeft de auteur zich heel klaar uitgedrukt. Soms behandelt hij dood-gewone gedachten en zelfs als banaal-aandoende gezichtspunten, met een hinderende omslachtigheid. Het best is Kinnie in die opstellen, waarin hij simpelweg zijn gevoelens uitzegt, zijn warende gedachten vertolkt. Achter die vertrouwelijke uitingen vinden we zonder veel moeite den schrijver weer, den stillen, teruggetrokken mensch, wien veel onthouden bleef - ook wel het besef, dat de drang naar redeneeren en weten vaak het simpele geluk in den weg staat. Kinnie mocht prat gaan op taalbeheersching. Het is verbluffend hoe zijn vaak ingewikkelde zinnen de plotse wendingen van zijn denken volgen. Want niet de resultaten van zijn overwegingen teekent hij aan, maar hij geeft veeleer het schema van zijn soms onrustigen, niet altijd doelbewusten gedachtengang. Elk van zijn opstellen, in zooverre deze aan een bepaald onderwerp zijn gewijd, schijnt samengesteld uit diverse redeneeringen, waarvan wij de genesis meebeleven. De bevrijdende synthesis, waaraan de schrijver zelf houvast zou gekregen hebben, wordt schier nooit geheel bereikt. Misschien hadden de volgende jaren deze noodzakelijke klaarheid gebracht. In ‘Bitterzoete Spanning’ worstelt een mensch, gepijnigd door het besef van zijn beperktheid, hopeloos op tegen den stroom van steeds nieuwe onzekerheden en twijfelingen. Juist daarom is dat boek zoo belangwekkend - en ook misschien wijl daarin tot uiting komen geestelijke bekommernissen, waarvan het wezen en de vorm wortelen in een

[p. 515]

tijd, die nu al ver achter ons schijnt te liggen, we bedoelen de periode toen Dostojevsky, Stirner, Koropotkine, Tolstoj e.a. nog de leermeesters waren van de jeugd en de invloed van Nietzsche vooral literair was, zooals we bij Kinnie mochten vaststellen.

Onder den titel De Lift (De wilde Roos te Brussel) heeft de tot nog toe beter als dichter bekend geworden Frank van den Wijngaert een vijftal verhalen gebundeld, waarin hij zich doet kennen als een vaardig prozaïst, die gezegend is met een benijdenswaardige fantasie. Van den Wijngaert, die woordenpraal verafschuwt, legt zich vooral toe op boeiend vertellen, een opzet waarin hij meer dan eens slaagt, op een klaar, vast zakelijk voorstellen van de feiten. Hij koestert een groote voorliefde voor de analyse van pathologische gevoelstoestanden, voor de weergave van morbiede gevallen, die zich in de ontredderde psyche voordoen. Hij zoekt naar de geheimzinnige verbanden tusschen de wereld in en deze buiten den mensch. Poe en Hoffmann heeft hij gelezen, en Gerard de Nerval, en wellicht ook zekere novellen van Henri van Booven. Maar bij van den Wijngaert is geen zwoelheid. Hij-zelf ondergaat niet de hypnose van hetgeen hij vertelt. Hij blijft geheel buiten het gebeuren, dat hij verhaalt. Hij is de onbewogen toeschouwer, die zijn bevindingen noteert met nonchalante koelheid. In de taal treffen eenige Fransche wendingen en ook Fransche woorden - als ‘adolescentie’ en ‘convalescente’, om niet van nog enkele andere te gewagen - die vreemd aandoen in dit vloeiende proza. ‘De Lift’ is wel een eigenaardig, een lezenswaardig boek.

Lode Opdebeek heeft in Bloemekens van den Vlaamschen Rozelaar (L. Opdebeek - Antwerpen) een reeks geschreven portretten van Vlamingen van beteekenis verzameld: van Victor August de la Montagne, Lodewijk de Raet, Hugo Verriest, Emmanuel Hiel, Prosper van Langendonck, August Vermeylen, Jef Mennekens, René Vermandere, Edmond van Offel, Timmermans, Alberic de Swarte, Jacobd Smits, Julius Sabbe, van de Woestijne, Streuvels e.a. nog. En deze herinneringen zijn gegroeid tot een van de allermooiste en meest belangwekkende boeken, die er in den laatsten tijd in Vlaamsch-België zijn verschenen. Opdebeek vertelt met innigheid, in een taal, die rijk is door eenvoud, van het leven en het streven der dichters, schrijvers, schilders en voormannen, met wie hij in aanraking kwam. Steeds treft hij het typeerende woord en in enkele zinnen kan hij zijn personages voor 't oog van den lezer doen leven. In zijn opstel over Lodewijk de Raet roept Opdebeek uit: ‘O, dagen van jeugd, wanneer het geloof jong is en de liefde groot!’ De schrijver dezer ‘Bloemekens’ schijnt dan wel de fontein te hebben ontdekt, die tevens lafenis en eeuwige jeugd biedt, want elk der bladzijden van dit

[p. 516]

mooie boek is van een alles-omvattende liefde doorgloeid, terwijl het geloof in de toekomst van onzen stam in sprankels uit elk woord uitslaat. Opdebeek is bovendien met fijnen humor gezegend. Ge moet het lezen wat hij vertelt over ‘De Distel’ en over de literaire discussies, waaruit ‘Van Nu en Straks’ ging geboren worden. Voor de historie van onze literatuur en van den ontwikkelingsgang der Vlaamsche beweging is de bundel een prachtig document. Hij is echter nog veel meer! Om dat te beseffen moet men de weemoedige en toch soms zoo guitige bladzijden lezen, die de gevoelige memoralist gewijd heeft aan dichter Victor de la Montagne, aan Van Langendonck, aan de Raet - en de van bewonderende vriendschap doorademde opstellen, waarin hij kleine luiden - den boschwachter van 's-Gravenwezel of den dichtenden briefdrager van Heyst op den Berg - Frans Coeckelbergs - herdenkt. Van dezen laatste gaf hij zelf een bundeltje ‘Sprookjes en Novellen’ uit, dat ons, nu we het gelezen hebben, geworden is tot een zeer lief bezit. Een boek als ‘Bloemekens van den Vlaamschen Rozelaar’ verdient ophef te maken: het is geschreven door iemand, die zijn ‘Vlaanderen hartelijk liefheeft.’

Dr. Robert Roemans heeft in de reeks ‘Vlamingen van Beteekenis’ (Uitgegeven door ‘De Sikkel’ te Antwerpen) een studie laten verschijnen over Gaston Martens. Dat is een prettig boekje geworden, waarin de auteur, zonder eenige pedanterie, de biografie van den bekenden Vlaamschen tooneelschrijver vertelt en tevens met grondigheid zijn verschillende spelen ontleedt. Aldus debuteert deze jonge geleerde, die leeraar is aan het Kon. Atheneum te Malmedy, op schitterende wijze als criticus.

Interessant in hooge mate is de in dezelfde reeks verschenen brochure over Professor Jozef Vercoullie, waarin Maurits Basse in een degelijk opstel de verdiensten van den gevierden oud-hoogleeraar uiteenzet en Dr. C. Debaive een beknopt overzicht van Prof. Dr. J. Vercoullie's geschriften geeft. Maar in dit bundeltje werden wij toch het diepst getroffen door wat de groote geleerde zelf over zijn leven en streven verhaalt in woorden, zóo eenvoudig en zóo ontroerend, dat men ze niet vergeet. Men hoort de stem der wijsheid opklinken uit deze dankrede, welke de hoogleeraar uitsprak op den dag van zijn huldiging te Gent op 13 Mei 1928. Er komen daarin zinnen voor, die men nooit vergeet. Zoo deze: ‘De geleerde is iemand, die met veel materiaal weinig verricht; de wijze kan met weinig materiaal veel verrichten, omdat hij met zijn twee voeten te midden van het werkelijk leven staat.’

Dr. Francine van Eck zond Mededeelingen omtrent de Bronnen van Dichter Jan-David Heemssen (1581-1644) in het licht. (Brussel - Drukkerij Groendreef 67). Deze Jacob Heemssen was een Antwerpsch priester, die lid was van den ‘Olijftak’, welke vol-

[p. 517]

gende werken in 't licht zond: ‘Nederduytsche Poëmata, ghedeylt in twee deelen, Geestelijcke ende Wereldlycke’ (1619), ‘Den Nachtegael van den heyligen Bonaventura overgeset uit latijnschen Ryme in Nederlandschen’ (1621), ‘Poëtelijcke beschrijving der dood van den H. Joannes Baptista’ (1640), ‘Verhael van 't lijden en dood Jesu Christi’ (1643) en ‘Een sonnet voor de goddelicke lofzangen van Joost de Harduyn.’

Dr. van Eck deelt bondig allerlei bizonderheden mee uit het leven van dezen minder bekenden dichter - Kalff schijnt zijn bestaan niet te vermoeden - waarna de bronnen van de ‘Nederduytsche Poëmata’, waarvan een ex. berust ter Antwerpsche Stadsboekerij, worden opgespoord. Hieruit blijkt hoe de poëet, die een groote voorliefde koesterde voor den Franschen Renaissance-dichter Joachim du Bellay, alleen belangstelling verdient als woordkunstenaar, vermits de inhoud van zijn gedichten hoofdzakelijk aan anderen ontleend werd. Maar, merkt Dr. van Eck op, die de verdiensten van Heemssen als woordkunstenaar tamelijk hoog stelt, ‘er is bij hem reeds zekerheid van bouw, vastheid van rhythme, en de nauwkeurige, onberispelijke afwerking van een gedicht.’ De nota's van Dr. van Eck, die om haar critisch inzicht lof verdient, doen verlangen naar een herdruk van Heemssen's ‘Poëmata.’

LODE MONTEYNE.