De Vlaamsche Gids. Jaargang 17

[p. 465]

Onderwijs en Opvoeding

Bij gebrek aan plaats bleven in onze jongste kroniek een groot aantal boeken onbesproken. We geven ze dan nu hun beurt en deelen ze, gemakshalve, in werken voor het taalonderwijs... en andere in.

Werken ten gebruike bij het taalonderwijs konden aanleiding worden tot eigenaardige beschouwingen. Het is b.v. typisch, hoe verschillend het onderwijs in het Fransch wordt opgevat in België, in Nederland, in Frankrijk. Vanzelfsprekend? Jawel, vermits het alhier de moedertaal en aldaar de tweede taal betreft. Maar dan toch in elk geval weer erg uiteenloopend.

Hier hebt ge b.v. Le vocabulaire des écoles door M. Fournier (Gedalge, Parijs). Zeker, de 39 hoofdstukken behandelen onderwerpen, geschikt voor een jeugd die haar lagere studiën gaat voleinden; het school-, het huiselijk en het maatschappelijk leven krijgen er elk hun recht in. Maar de wijze, waarop die woordenschat behandeld wordt, is niet de onze. Neem b.v. hoofdstuk IV, ‘La familie’. Ten onzent ware een te lezen tekst de grondslag waarop de oefeningen zouden worden uitgebouwd, en die oefeningen zouden niet alleen afwisseling, maar vooral aantrekkelijkheid zoeken, - althans bij auteurs, die kinderen naar hun gading willen zijn. Hier niet een tekst, maar wel een prent met cijfers, en daarnaast...: de vermelding der familieleden, de verklaring van elke benaming (en we tellen een 40 tal benamingen), oefeningen ter invulling met die benamingen, met hun homoniemen, oefeningen tot samenbrenging van synoniemen, van antoniemen, van woordfamilies, oefeningen ter definieering van woorden en uitdrukkingen, en ten slotte spreuken en gedachten van moreele beteekenis. Afwisseling naar den aard dus wel, maar dorheid naar de wijze van behandeling. En dat viel ons niet enkel op in dit naar de stóf interessante werk van Fournier, maar in een paar tientallen Fransche methoden voor Fransche kinderen: ze missen den jongen, veerkrachtigen levenslust, die de studie tot een aantrekkelijkheid maakt.

En toch, hoe gemakkelijk kon dat anders worden! Kijk, hier hebben we twee verzamelingen gedichten voor de jeugd, ook in Frankrijk uitgegeven: Poèmes et chants du foyer, verzameld door A. Chavannes (Larousse, Parijs) en La poèmeraie, ‘cahiers anthologiques modernes’, samengesteld door Armand Got (Gedalge, Parijs). We noemen ze te dezer plaatse, omdat ze een geest aan-geven, zoo springlevend, zoo levenwekkend, dat het als een

[p. 466]

vloek lijkt, een keus hieruit de jonge verbruikers van ‘Le vocabulaire des écoles’ onder de cogen te brengen. - Wat eerstgenoemde verzameling betreft, ze ontleent aan de anonieme volkspoëzie als aan bekende dichters, - en ook aan prozaschrijvers, - aan de eerste negentiende-eeuwers als aan het jongste geslacht al wat ze, in verband met familie, natuur, maatschappelijk leven en vaderland, jong vindt van inhoud en taal; en dan moet wel erkend, dat Mevrouw Chavannes heerlijke perels ontdekte, en véle, die het hoog tijd is ook ónze Franschsprekende kinderen aan te bieden. Dat hier en daar ook muzikale teksten werden ingelascht en het boek met een aantal luchtige teekeningen geïllustreerd is, doet natuurlijk geen kwaad. - Van een heel anderen aard is de tweede verzameling, bestaande uit tien ‘cahiers’, elk daarvan aanlokkelijk als materieele uitvoering. De samenstelling biedt stof tot zeer uiteenloopend kommentaar, en zelfs stellen we ons voor dat zekere lezers, den inhoud bewonderend, Armand Got's ‘poésies choisies pour les enfants’ niet... des kindes zullen heeten. Dat zou dan jammer zijn; want al sluit deze man, een fijnvoelend mensch, de leerende en moraliseerende versjes uit, om uitsluitend de schoonheid te dienen en zulks aan de hand alleen van de hedendaagsche en de allerjongste, soms wel onbekende dichters, en al komt ook vanzelf de bedenking los, dat de meeste stukjes, door hem ‘pour les jeunes enfants’ bestemd, pas door heel wat ouderen, ook in Frankrijk, geheel begrepen en genoten zullen worden, - die tien boekjes zijn kunst, zijn een bewuste opleiding tot kunst aanvoelen en aanvoelend bewonderen, en we zouden 't zielsjammer vinden, indien dat kenteeken niet gewaardeerd en, door voorlezing van talrijke brokjes er uit op school, tot zijn recht gebracht werd. Poëzie voor kinderen is schoonheid, in zijn zoo eenvoudig mogelijke gedaante; de school heeft tot plicht, niet het vers tot de kinderen te brengen, wel de kinderen tot de hoogte van het vers en zijn schoonheid op te tillen. Armand Got heeft dit begrepen en maakte zijn verzameling tot een tuin van verrukkelijk frissche kleuren en kristalheldere geluiden.

Van de Poèmes et chants du foyer zeggen we: koop het voor uw school en gebruik het; van de Poèmeraie: neem het voor uzelf en voel er u rijk mee!

Een boekje, dat we, in aansluiting bij deze bloemlezingen, gaarne vernoemen, is Jean Aicard's Le livre des petits (Ch. Delagrave, Parijs); het doet even denken aan Ratisbonne, wat geen averechtsch kompliment beteekent, maar het is jonger, luchtiger en minder droog moraliseerend van geest en het sloeg dadelijk zóó in bij het jeugdig publiek, dat er even gauw uit gebloemleesd werd, en te recht.

Fransche leesboeken, waarvan we den geest ten volle goedkeuren, leveren in Nederland de heeren Benjert en Elzinga. Reeds

[p. 467]

vroeger lieten we desaangaande onze waardeering gelden. Thans liggen vóór ons hun Practisch Fransch voor het zevende leerjaar en Voorlooper van het eerste leesboek, die beide mooi en prettig gestelde leesstof aan beginnelingen bieden, en La gaité française, zijnde, voor het middelbaar onderwijs, een bizonder aantrekkelijke bloemlezing uit de humoristische Fransche literatuur van alle tijden. De firma Wolters, die materieel prachtwerk levert, draagt er met deze auteurs krachtig toe bij, de leesstof der jeugd van het muffe schoolluchtje te ontdoen, en dat is een niet geringe verdienste.

De firma De Boeck, te Brussel, liet een Choix de lectures, door Laurence Recht, verschijnen; het is gezonde lektuur voor de hoogere klassen der lagere school, die het Fransch als voertaal hebben, maar dan op voorwaarde, dat men zich niet late imponeeren door het overweldigend aantal verzen, in dit werkje opgenomen.

Nouvelles lectures professionnelles, door Rogie, Bornecque en M^me Levesque verzameld (Gedalge, Parijs), is een werk, waarvan we den geest bizonder waardeeren; het geldt, de jonge lezers, - ten onzent, de leerlingen der Atheneums, - te interesseeren voor den arbeid in dienst der verschillende ambachten en beroepen, van den landman tot den geleerde en den kunstenaar - wat daarom niet zeggen wil, dat vooral beroepsleergangen er mee gebaat zouden zijn, zooals de titel schijnt aan te duiden. 't Is een boek vol leven en bedrijvigheid, waar àlle 14jarige en oudere studenten in opgaan kunnen, meer dan in menig werk, thans officieel voor dien leeftijd aanbevolen.

In verband met taalonderwijs noemen we nog: Opstellen ter vertaling in het Engelsch, 2e deel, en English passages for translation, beide door H. De Maar verzameld en bevattende een belangwekkende vertaalstof voor meer gevorderden; Dertig eenvoudige vertalingen (Ned. Duitsch), zijnde teksten met kultureele onderwerpen, bezorgd door C. Brouwer en G. Ras, ook voor de hoogere studiejaren.

Buiten de werken, bestemd voor het taalonderwijs, bereikte ons heel wat, dat ruim belangstelling waard is.

Van H. Heidinga en I. Nauta verschenen Plantkunde en Dierkunde, twee leer- en repetitieboekjes (Noordhoff, Groningen). De auteurs gaan van de veronderstelling uit, dat de lessen in die leervakken zonder boek, d.i. aanschouwelijk en uitsluitend mondeling gegeven worden; en aldus werd hun werk een bondige, geïllustreerde samenvatting der stof, met toevoeging van talrijke en allerhande oefeningen, mondeling en schriftelijk.

Dr. Charles Richet bezorgde een Algemeene Cultuurgeschiedenis van nauwelijks 80 bladzijden (‘De Tijdstroom’, Huis

[p. 468]

ter Heide). Zijn edele bedoeling was, op eenvoudige, objectieve wijze de ontwikkelingsgeschiedenis der menschheid samen te vatten, met waardeering vooral van alle opbouwende elementen, in welk land of werelddeel ook zij tot uiting kwamen. Die taak was moeilijk en het is dus den steller niet ten kwade te duiden, zoo hij niet volledig in zijn poging slaagde en Frankrijk soms al te treffend op den voorgrond treedt. In groote lijnen, echter, geeft hij bevrediging; het ware wenschelijk, dat in menig land een poging als de zijne werd nagevolgd.

Van de firma ‘De Sikkel’, te Antwerpen, bereikten ons Bionomische studie der weide, door Aug. Havermans, en Nieuwe stroomingen in het teekenen op de lagere school, door John Broeders, twee werken, opgenomen in de ‘Brochurenreeks der Vlaamsche Opvoedkundige Vereeniging’. Beide auteurs, experten in hun vak, binden hun onderwerp op gansch verschillende wijze aan; Havermans maakt een grondige, wetenschappelijke, voor leeken soms erg zware en ietwat droge studie van de weide, als bionomische verschijning; Broeders vertelt, spreekt, vulgariseert, maar aan honderd interessante kleinigheidjes merkt ge hoe de wetenschap en de praktijk van teekenen en handvaardigheid met hem vergroeid zijn, en dat maakt juist zijn proza, - trouwens feestelijk geïllustreerd, - zoo makkelijk leesbaar. Havermans biedt ons een degelijk extra; we meenen echter, dat Broeders nauwer den geest benadert, waarin de V.O.V., te recht, met haar brochuren werken wil.

Dezelfde firma bracht ons Een bezoek aan het muzeum van natuurlijke historie, door Michel Thiery; ook weer vulgarisatie, d.i. door een eenvoudige, inleidende studie over de gewervelde dieren, in bedoeld muzeum te Brussel, een degelijke prikkel tot nader kennismaking en een vertrouwbare gids meteen.

Ten slotte vermelden we hier Boetseeren, door Gaston Lyppens (Lovelingstr. 34, Antwerpen). De auteur noemt zijn werk een ‘praktische handleiding ten dienste der leerkrachten van kindertuin-, lager en middelbaar onderwijs’. Hij leverde, op een gebied waarop geen overdaad aan leiding bestaat, een zeer leesbaren tekst, met daarin een groot aantal duidelijke, praktische gegevens, voor alle leerkrachten. Die gegevens loopen gebonden aan de teekeningen, in het boek opgenomen; deze zijn bizonder talrijk, zooals het hoort, maar daarbij moet ons dan van het hart, dat we ze technisch dikwijls gebrekkig uitgevoerd vinden en een aantal daarvan ons beslist onesthetisch en als boetseeroefening ongeschikt aandoen. Slotsom: een goede leerkracht kan uit dit werk zijn voordeel halen, daar hij wel het kaf van het koren scheiden zal.

H. VAN TICHELEN.