De Vlaamsche Gids. Jaargang 17

[p. 138]

Onderwijs en Opvoeding

Ditmaal een woord over enkele uitgaven voor de jeugd.

Indien we het van een korte beschouwing wilden laten voorafgaan, dan zou die den Catalogus van kinder- en prentenboeken gelden, dien zoopas de firma Van Goor, te Gouda, in het licht zond, ‘met beoordeelingen uit de Roomsch-katholieke pers.’ Wat jammer, zouden we dan echter zeggen; want Van Goor is geen typisch katholieke uitgever, - en waarom dan die gewild eenzijdige reklame voor boeken die evenmin Roomsch katholiek blijken te zijn!

Maar de spons daarover... Genoemde firma bracht ons Ik wil, door G. Van der Horst-Van Doorn, Moderne bakvischjes, door Dora Musbach, en De kinderen Heringa, door Marie Ovink Soer. Van geen van de drie kan kwaad gezegd; het zijn doorsnee-verhalen, waar men overal mee terecht komt, en dat van mevr. Ovink-Soer is zelfs nog beter dan het middelmatige. Aan de firma Van Goor zeggen we alleen: laat u niet verleiden door een naam, een succes, maar stel eischen, zoo streng mogelijk esthetische eischen aan uw uitgaven.

De firma Bolle, te Rotterdam, konden we dat ook wel vragen. O ja, ze stelt ons zekeren Floris Van den Aemstel voor als auteur van Twee H.B.S.'ers als detective en De heldendaad van twee H.B.S.'ers. En die schrijver kan werkelijk een stuk lektuur in elkaar zetten, vooral dan voor 14-jarigen en ouderen. Maar zeg eens, om van dat eerste verhaal te spreken; heel die historie van Dr. Moscovitsch, die in Nederland een leerkracht H.B.S. en tevens een strijdende anti-bolsjevistische Rus is, een leerlinge uit zijn klas laat ontvoeren, de vlucht neemt, twee andere leerlingen als detective op den loop helpt tot aan de grens, enz. enz., dat is toch maar louter onzin, he, genoeg om de hoofden op hol te brengen?... Van den Aemstel kan beter, getuige zijn tweede verhaal; late hij beproeven zich op zijn best te geven.

Van de firma Brusse, te Rotterdam, lazen we Hektor, de geschiedenis van een hond, en Pommie, de geschiedenis van een poes, beide door Anna Van Gogh-Kaulbach. In het eerste is Hektor zelf aan 't woord, wat we wel leutig vinden; in het tweede is het de schrijfster, die vertelt. Maar in beide boeken gaat het

[p. 139]

om een doodgewone levenshistorie, met echt mogelijke avonturen doorweven, en de uitbeelding er van is zooals ze zijn moet: altijd eenvoudig, dikwijls boeiend, zonder eenmaal flauwtjes te worden; literair-mooi, zonder mooidoenerig te blijken. Werk, dat zijn blijvende plaatsje verdient, onder 10- en meerjarige kinderen.

Dezelfde firma bracht ons Het eiland der apen en Op zoek naar de schatten van Bidoux, twee groote-jongensboeken door J.P. Valkema Blouw. Deze schrijver is ten onzent zoo goed als onbekend, - wat jammer! Want hij is een meester in het opbouwen van een avontuurlijk verhaal en werkt dit zoo uit, dat de gezonde ondernemingsgeest der lezers er zich sterk door geprikkeld voelt en hun lust tot waarnemen en leeren in ruime mate voldaan wordt. Valkema Blouw heeft van Löns de mooie beschrijvende taal, vooral boeiend voor 14-jarigen en ouderen; maar hij heeft ook Long en Verne gelezen, wat maakt dat zijn helden een rijkdom te doen en te beleven krijgen en de spanning heerlijk wordt aangehouden. De firma Brusse stak deze verhalen in een waardig, mooi kleed en trof in Hugo Polderman een voortreffelijk illustrator.

Vanwege de firma Gerhard Stalling, te Oldenburg i.O. bereikte ons een heele reeks pas verschenen prenten- en kinderboeken. Reeds vroeger (in jg. XV) wijdden we een afzonderlijk artikel aan het prachtwerk, door genoemde firma op de markt gebracht; en de huidige inzending is weer zoo mooi, dat bedoeld artikel met dezelfde geestdrift kon overgeschreven worden.

Voor de kleinsten, die maar nauwelijks lezen kunnen, zijn de albums Die lustige Tierschau, met platen en onderschriften van Karl Rohr, en Das Märlein von den drei Schneiderlein, met platen van Richard Schaupp en rijmpjes van Anna Böhm, bestemd. Het eerste stelt een langen, kleurigen optocht van wilde dieren voor, waarbij kleine negertjes de begeleiders en helden zijn; en elke plaat daarin is een stuk volle aktie, waarbij de kleuters hun oogen uitkijken kunnen. Het tweede is het sprookje van drie kleermakers, die aan de poort van den hemel kloppen, maar slechts binnen mogen, nadat ze elk een meesterstuk gemaakt hebben; al de platen, in waterverftinten, zijn één frischheid, maar het geestigst doen de drie kerels vóór de poort en, veel later, bij hun dol-plezierige intrede in den hemel aan.

Tot ietwat ouderen richten zich drie groote prentenboeken van Helmut Karbina: Möpschen hat Zahmschmerzen (rijmpjes van Karlheinz Ohlendorff), Das lustige Kasperle-Buch (rijmpjes van Albert Sixtus) en Der kleine schwarze Sambo (tekst van Helene Bannermann). Of ge wilt of niet, lachen móet ge, om de leutigheid, waarmee Helmut Skarbina de beesten- en kindersnoetjes ziet en uitbeeldt, en de schelle, levendige kleurkontrasten, waarin elke prent gestoken wordt. En ook de geschiedenis zelf is telkens het

[p. 140]

volgen waard: Mopsje, een kleine doghond, is dol van tandpijn en nog doller van schrik, bij den tandmeester Pfeffertee terecht te komen, bij wien hij dan toch moet aanlanden; - Hutepute, de paljas, vlucht thuis weg en treedt als held op in een marionettentheater, waar zijn eerste meesteres hem opeischt; - Sambo, een kleine neger, ontkomt aan vier tijgers, doordien hij hun zijn rood jasje, zijn blauwe broek, zijn roode pantoffels en zijn groene paraplu afstaat, maar herovert alles weer, wanneer de beesten met elkaar aan slag geraken. Kiezen tusschen die drukke boeken is moeilijk; maar toch zouden we de eerste twee voortrekken, vooral zelfs het allereerste, om het meer ‘aannemelijke’ van den inhoud en de geestige vlotheid der rijmpjes, die aan David Tomkins doen denken. Helmut Karbina is in elk geval een technisch bizonder knappe en kinderlijk direkt aansprekende illustrator voor 6 tot 8 jarige kinderen.

Apart staat Der Puppenmeister, naar den Engelschen tekst van Kathleen Colville en met nieuwe prenten van Hildegard Weinitschke; apart om de werkelijk gevulde, boeiende historie van een heele kist marionetten, die door een konkurrent van den baas gestolen wordt en na avontuurlijke opzoekingen gelukkig weergevonden; apart ook om de eigenaardige, houtsneeachtige teekenkunst, die den tekst illustreert.

Dat er van de befaamde Else Wenz-Viëtor weer een paar prachtstukjes bij zijn spreekt vanzelf; ditmaal heeten ze Grünbart, das Moosmännchen (bij vlotte rijmpjes van Albert Sixtus) en Däumelinchen (bij een sprookje van Andersen). We zouden een bizonder woord aan de gelukkig gekozen teksten wijden, indien niet de groote, heelemaal alleenstaande kunst van mevr. Wenz-Viëtor ons dadelijk in beslag nam; want deze artiste, een Duitsche evenknie van Rackham, zou men zeggen, maakt met haar ragfijn geteekende en delikaat gekleurde illustratie de dieren- en plantenwereld tot zulk een heerlijk sprookjesland, dat men er den tekst bij vergeten zou om alleen haar werk te bewonderen. Zeker, de geschiedenis van het mosmannetje dat zijn mosvrouwtje krijgt en de historie van de kleine elf die bij de veldmuis en den mol woont, maar ten slotte het vrouwtje van den bloemenengel wordt, zijn eenvoudig genoeg voor 8-jarige kinderen; maar vooral ouderen zullen zich in de teekeningen verdiepen en ze, bij vergelijking, éénig vinden.

Blijven twee boekjes nog, Die Historie von Reineke dem Fuchs en Tiermärchen aus aller Welt, beide geschreven door Will Vesper en van enkele goede teekeningen voorzien. Vesper haalt alle eer van zijn werk; zijn Reinaert wordt, in vijftien hoofdstukken, bizonder vlot verteld en zijn Diersprookjes brengen ons een zestigtal stukjes, vol humor en ook vol praktische levenswijsheid.

[p. 141]

Eén woord nog over de stoffelijke uitvoering.

De firma Gerhard Stalling legt het er reeds een tiental jaren op aan, de modeluitgeefster van prenten- en kinderboeken te worden. Geen enkel boek zagen we van haar, of het bleek als papier, als druk, als illustratie een streven naar het allerbeste; en geen omslag ontdeden we van zijn losse schutblad, of het was een feest om het aan te kijken. We hebben deze tien boeken eens naast elkaar gelegd en, eerlijk, bij alle bewondering die ze reeds uiterlijk bij ons wekten dachten we: wat is de toestand nog berooid in Vlaanderen, dat we niet één prentenboek mogen aantoonen, dat maar van verre, als schoonheid, als kunstprestatie het daarbij halen kan!

Eindelijk ook ontvingen we, in prachtuitgaaf, vanwege de firma Georg Westermann, te Braunschweig, een standaardwerk: Die Volksbücher, bezorgd door Werner Jansen.

Reeds vroeger brachten we hulde aan deze firma, welke, onder de reeksbenaming Die Bücher deines Volkes, twee prachtbundels bezorgde: Die Märchen en Die Volkssagen. Dit nieuwe werk, Die Volksbücher, is het derde in de reeks, en zal gevolgd worden door Die Heldensagen, het vierde en laatste. En zoo zal dan elke familie, tegen een betrekkelijk beperkt bedrag, zich een overheerlijke encyclopedie van den Germaanschen volksgeest kunnen aanschaffen, met de zekerheid daar een onuitputtelijk huiselijk genoegen aan te beleven.

Dit werk, Die Volksbücher, brengt ons, steun zoekende bij Gustav Schwab en Karl Simrock, twaalf oude volksboeken of volksverhalen: ‘Die vier Heymonskinder’, ‘Die schone Melusine’, ‘Robert der Teufel’, ‘Till Eulenspiegel’, ‘Genovefa’, ‘Fortunat und seine Söhne’, ‘Die Schildbürger’, ‘Herzog Ernst’, ‘Kaiser Oktavian’, ‘Reineke Fuchs’, ‘Doktor Faustus’, ‘Die schone Magelone’, en voegt daar de ‘Abenteuer Münchhausens’ aan toe, die denzelfden volksgeest verraden. En dit alles wordt opgesmukt met de kleurige volbladplaten van Adolf Hoste.

Werner Jansen stemt ons tot bizondere dankbaarheid; want zijn bewerking schakelt, in de oude verhalen, de nuttelooze langdradigheden en grofheden uit, maar eerbiedigt de oorspronkelijk aandoende zinswendingen en uitdrukkingen en bewaart aldus den gezonden volksgeest, die sedert een eeuwigheid deze verhalen heeft levendig gehouden.

Dit werk moge, vooral in dezen tijd, zijn verdienden ruimen aftrek vinden!

H. VAN TICHELEN.