De Vlaamsche Gids. Jaargang 17

[p. 77]

Engelsche Kroniek

Sedert onze vorige kroniek is Mary Webb gestorven, juist toen het publiek haar eindelijk naar waarde begon te schatten. De beste critiek had reeds lang erkend dat de schrijfster van Precious Bane, The Golden Arrow en andere romans een eerste plaats verdiende onder de huidige prozaschrijvers; maar zij leefde zeer ingetogen in een kring van enkele goede vrienden, en hield zich stelselmatig afzijdig van de wereld waar practische menschen weten wat een wel ingerichte adverteering vermag. Nu verschijnt sedert Juli, bij Jonathan Cape, een nieuwe uitgave van haar verzamelde werken, met inbegrip van den onvoltooiden roman, The Armour wherein he trusted, waaraan zij nog in de laatste dagen gewerkt heeft.

Tot de meest besproken boeken van het oogenblik behooren de romans Farewell to Youth door Miss Storm Jameson, Perishable Goods door Dornford Yates, Swan Song door Galsworthy, en Against the Sun door Godfrey Elton (hieronder besproken).

Dat de oude Pickwick de openbare belangstelling nog lang niet verbeurd heeft, konden onze lezers opmaken uit onze voorgaande kroniek, waarin wij het boek van Harper over ‘Pickwick's tweede komst op aarde’ aankondigden. Nu verscheen onlangs bij Putnams een tooneelstuk Pickwick, door C. Hamilton en F.C. Reilly uit het boek van Dickens getrokken, en dat, naar verteld wordt, reeds verleden jaar in Amerika op de planken grooten bijval genoot.

Godfrey Elton. Against the Sun (Constable, 7/6).

Alweer een liefdegeschiedenis, maar ditmaal betreft ze niet de bekende twee jongelieden van wie de lezer zich afvraagt: ‘zullen ze elkaar ten slotte toch krijgen?’ Anthony en Anne hebben elkaar reeds vijf jaar geleden gekregen, en hun huwelijksliefde is zeer zuiver en zeer mooi. Niet dat Schrijver ze ons wil voorstellen als enkel platonisch; wij voelen wel dat zij, in sexueel opzicht, normaal is. Maar er wordt daar geen nadruk op gelegd, zooals in zoovele romans van dezen tijd, maar wel, en het heele boek door, op de moeilijk te verklaren overeenkomst van voelen en denken, die dikwijls maakt dat man en vrouw, trots verschil van karakter, in hun samenzijn het eenig duurzaam geluk vinden en zonder

[p. 78]

elkaar het leven ondenkbaar achten. ‘Als wij sterven,’ zegt eens Anthony, ‘dan blijft zeker het beste van ons voortleven, en dat beste is onze liefde. Als ik de eerste ga, zal ik op je wachten, en in het ander geval wacht je op mij!’. Anne is het daarover eens, maar, voegt ze er bij,

Maar, Tony, verlaat me niet, als je 't kunt helpen, nooit. Ik ben bang, alleen.... Het is toch wel vreeselijk een persoon zoo noodig te hebben als ik je noodig heb...

De wereld, die niemand met rust laat, stoort echter die idylle bijna dagelijks. Tony is niet alleen de echtgenoot van Anne; hij is ook parlementslid en moet soms voor een paar dagen uit zijn landhuis te Ravensheath afwezig zijn. Hoe de gedachte aan zijn vrouw hem dan niet loslaat, wordt door allerlei liefelijke, suggestieve trekken duidelijk gemaakt. Zoo, als slot van het hoofdstuk waarin zijn optreden in die vermoeiende politieke vergadering wordt beschreven, wanneer hij eindelijk alleen is in de veilige logeerkamer van een vriend:

Zoodra hij de deur van zijn kamer sloot, smolt heel die politieke avond onmiddellijk weg uit zijn geest. Hij vroeg zich af of Anne nu te Ravensheath reeds in slaap was...

Is het aan de heerschappij van die liefde over hun leven te wijten, dat beiden - maar vooral Tony - herhaaldelijk onder den indruk zijn, dat de zaken dezer wereld geen werkelijk bestaan hebben, slechts een schijn zijn, waarachter zich een onbekende werkelijkheid verbergt? Hoe kan Tony in ernst zeggen dat het parlement, zijn collega Marling, zijn kiezers te Walham, bloote illusies zijn, en Anne alleen werkelijkheid? Is dat niet eerder een illusie van hem, geboren uit den wensch dat zekere storende dingen niet zouden bestaan? In elk geval, die philosophische achtergrond van de liefdegeschiedenis heeft ons minder bevallen; vooral daar men b.v. Tony, als een krachtdadig man die hij toch is, allerlei practische maatregelen ziet treffen tot het voeren van een politieken strijd, dien hij wat vroeger als louter illusie had voorgesteld. Dit doet ons denken aan die eigenaardige philosophen die een bestaande pen in bestaanden inkt staken en, nu nog bestaande, boekdeelen volschreven, om te bewijzen dat pen, inkt en boekdeelen niet waarlijk bestonden.

En toch neemt die indruk bij Tony steeds meer en meer de bovenhand, vooral wanneer een - al te werkelijke - domme auto zijn vrouw omverwerpt en haar op slag doodt. Nu telt niets meer op aarde; Anne verwacht hem, volgens afspraak, en ze was altijd zoo bang als ze alleen was! Hij zal zich den dood niet geven, maar hem - steeds te vergeefs - in allerlei gevaren zoeken, om

[p. 79]

Anne achter den dood te vinden; tot hij den dood eindelijk ontmoet, maar waar hij hem niet gezocht had, en aldus ten slotte weer bij Anne komt.

Voorwaar een uiterst merkwaardige liefderoman, die na het sterven van de geliefde nog twee derden van het boek inneemt, zonder dat die stoute greep den lezer onwaarschijnlijk voorkomt, noch de held oversentimenteel.

Aldus de twee hoofdpersonen en de kern van den roman.

De andere personages hebben slechts zijdelingschen invloed op de handeling, maar dienen, meestal door tegenstelling, tot beter begrip daarvan en van de hoofdkarakters. Zoo staat tegenover de teedere fijngevoeligheid en menschlievendheid van Tony, een eenzaam levende geleerde, Aubrey Trundle, die alle aandoening en ook de meeste menschen veracht en schuwt, en zich over de aangelegenheden dezer wereld tamelijk ironisch, paradoxaal en raadselachtig uitlaat. Anne denkt dat hij een gevoelig, ontgoocheld hart onder dat misanthropisch masker verbergt. Een tweede, niet verbeterde uitgave van Aubrey is de schatrijke Elmshott, wiens enigmatisch doen en spreken ons te gewild zonderling schijnen om in geloofbaar verband met het geheel te staan. Tegenover de volkomen onbaatzuchtigheid van het echtpaar vinden wij hun oom William, den aartsdeken, een bijna naïeven arrivist. En tegenover het pijnlijk en stormachtig verwerpen van deze wereld, waartoe Tony, onder tragisch zoeken van den dood, geraakt, ontmoeten wij den ouden Oxfordschen emeritusprofessor, die niets verwerpt, noch veracht, noch als onwerkelijk beschouwt op deze aarde; maar eenvoudig, door zeer hoogen ouderdom, voor alles behalve zijn boeken en zijn dochter, vreedzaam onverschillig is geworden, en die wijze voorzorgen neemt om den naderenden dood van zijn deur te houden.

Wij zouden den schrijver onrecht aandoen, zoo we ook niet nadrukkelijk wezen op zijn steeds doeltreffende en vaak schitterende zeggingskracht en zijn machtig uitbeeldingsvermogen. Meer dan eens uiten zich die in rake humoristische zetten, gelijk wanneer Tony de wachtende meetingzaal binnentreedt en daar ziet staan: ‘den onvermijdelijken politieman aan de deur, een eerbiedigen groeter, maar, politiek gesproken, een raadsel.’

Het is na die meeting dat hij zich afvraagt of Anne ginds ver reeds slaapt; en als hij 's anderen daags vroeg, vol hoopvol verlangen te huis komt, haar niet dadelijk ontmoet en de trap wil opvliegen, ziet hij eerst het verschrikt gelaat van de brave meid, Mrs. Hamps, en dan den kleinen dokter, die hem den weg verspert:

Het was in de gang, met de hand van den kleinen man op zijn arm, dat Anthony meende te hooren zeggen: ‘Een auto-ongeval. Een van die venten op den verkeerden kant en een uitslippen van de auto. Volkomen plotseling. Zit een oogenblik neer, mijn beste kerel, zit een oogenblik neer.’

[p. 80]

Mrs. Hamps stond nog altijd aan den voet van de trap, met gevouwen handen en gesloten oogen. Zeer zwakjes kon men door het stille huis het getik hooren van de klok in de gang.

Geen woord meer! En zoo valt, door dat schier dorre weglaten van al het overbodige, het akelig nieuws als de donder op den lezer zoowel als op Tony.

Wij moeten wel den lust weerstaan om geheele brokken onder de oogen van onze lezers te brengen. Toch vertalen wij nog het slotgedeelte van Tony's laatste bezoek aan de eens zoo zonnige woning, die hij, weken geleden, voor goed heeft verlaten, en nu voor de laatste maal ziet. Hij gaat door den tuin, voorbij de plaats waar Anne's hondje, Snap, begraven ligt, en...

Hij stapte door den boomgaard en het grasperk daarachter. De luiken op de vensters van het salon. Ja, hij was blij, dat hij den sleutel van de deur niet had. Want hij was plotseling zeker dat, terwijl aan de deur ook de luiken op waren, en niemand kon binnenzien, Anne daar nog steeds zat te naaien en stil te neuriën en van de toekomstige jaren te droomen, en dat de hond Snap op het haardkleedje één oor spitste naar dien stap op het grindpad. Wel, dat ze maar zoo blijven, voor immer. Neen, zelfs indien hij den sleutel had, zou hij dat heiligdom niet binnendringen, nu. Want zelfs hij, dat wist hij, en hoe zachtjes hij mocht treden, zou daar nu als een indringer komen, en zou niets vinden, als de deur openging, dan een stofferige, ledige kamer.

Het komt ons voor, dat die enkele uittreksels reeds bij menigeen den lust zouden kunnen doen ontstaan om dat flinke boek te lezen. In de Engelsche pers werd het begroet als een der beste romans die dit jaar verschenen zijn, en dat was maar recht.

M. BASSE.