De Vlaamsche Gids. Jaargang 16

[p. 519]

Sociale Nooden

Practische Sociologie, door J.H.F. Kohlbrugge. Deel V: Sociale Nooden I. De Vrouw, Hoogere Standen, Degeneratie, Alcohol. (J.B. Wolters, Groningen, Den Haag, 1928); geb. f 3,90.

Onverpoosd vervolgt Hoogleeraar Kohlbrugge zijn gouden reeks, schakel na schakel een Nederlandsch cultuurwerk opbouwend van onschatbare verdienste.

Zijn koel verstand, beraden door zijn edel hart, vat nu het complexe Vrouwenvraagstuk aan. De oorzaken der Vrouwenbeweging opsporende, betreurt hij het, dat de meisjes hun gelijkwaardigheid willen toonen door toe te geven aan het intellectualisme, door het begeeren van een mannelijke opleiding, zoodanig, dat een derde geslacht ontstond. Hij acht den maatstaf glad verkeerd, waarmee de vrouw zich meet en zoo lichaam en ziel schaadt. Het is irrationeel, dat de meeste ouders het leven der meisjes tot een schoolbestaan maken, onmiddellijk gevolgd door de studie voor een betrekking, zoodat er geen tijd overschiet voor al wat zij als vrouw en moeder diende te weten. De eerste bestemming van het meisje blijft het huwelijk.

Het speciale terrein der vrouw, waarop geen man haar evenaart, is dit van de sociale werking. Een echt vrouwelijke werkkring, die te zeer verwaarloosd werd, is de hulp in de huishouding en bij de opvoeding der kinderen.

Het in betrekking blijven der gehuwde vrouw is noch in haar eigen belang, noch in dat van haar gezin. De kindersterfte is daar het grootst, waar zeer veel vrouwen in de nijverheid werkzaam zijn.

Prof. Kohlbrugge is van oordeel, dat de vrouw te hoog staat voor het kiesrecht. Men kan zich ook niet aan de hoop overgeven, dat haar stemrecht toekomstige oorlogen zal voorkomen, want zijn de hartstochten eenmaal opgewekt, dan zijn de vrouwen hartstochtelijker dan de mannen.

Waar de mannelijke vrouw zich in geschriften doet hooren, uit zij zich niet anders dan de mannen. Het instinctief vrouwelijke is bij haar verloren. Gelukkig, zegt schrijver, blijft een belangrijk percentage ongehuwd. Een ontzaglijke fout heeft de emancipatie

[p. 520]

der vrouw begaan, door in haar programma het liefdeleven van den mensch uit te schakelen.

De vrouw bereikt haar zelfverwezenlijking slechts door zich te geven als vrouw en moeder. Zij kan die niet vinden in eigen vol making. De Europeesche vrouw ziet niet meer in, waarom zij zich geven zou. Zij eischt van den man, dat hij haar als ‘mensch’ erkent.

Het resultaat van het huwelijk dient te zijn het verkrijgen van de zekerheid voor zijn verder leven, dat er althans éen mensch is, waarop men onder alle omstandigheden rekenen kan. De man, die aan het huwelijk de oude waarde toekent en trouwen wil, onderzoeke ernstig de opvattingen van het meisje.

Het wreekt zich, dat de moeders, door de schuld van het feminisme en de vroegere welvaart, niet zelf leiding kunnen geven, en zij voelen het gemis aan degelijke kennis niet alleen ten opzichte van haar dochters, maar ook in eigen huishouden, nu het dienstpersoneel schaarscher wordt en de welvaart daalde. Zoo men een vrouw wil opleiden, dan moet men het gevoel in haar tot ontwikkeling brengen, zoodat zij vervuld zij van het verlangen om te dienen; daarnaast geve men haar kennis van alle feiten, die van practisch nut zijn. Het komt den schrijver voor, dat de practische toepassing van sociale studiën een belangrijk onderdeel van de opleiding onzer meisjes diende te vormen. De geestelijke resultaten van het onderwijs in internaten zijn alles behalve te roemen. Er heerscht gebrek aan individueele leiding. Besluit: De mannelijke opleiding der meisjes verwoestte het gezin.

Onze cultuur degenereert den mensch. Ook de industrie draagt haar deel. Verandering der werkwijze brengt hier wellicht verbetering (de arbeidswetten, bouwen van tuindorpen). Verhoogd werd de ontaarding door de slechte woningen, het alcoholmisbruik, het verkeerd hulpbetoon, het stadsleven, armenzorg, wanneer zij niet op opvoedkundigen grondslag wordt toegepast, door weelde en verkeerde voeding, door kapitaal en dienstplicht, door de enorme toename der belastingen. Drie kwart der menschen in den besten leeftijd zijn niet gezond.

Het aristocratische type is in de eerste plaats een kenteeken van degeneratie. Als schrijver de vraag stelt: Hebben volkeren evenals menschen hun jeugd, hun mannelijken leeftijd en hun ouderdom? dan denken wij hier aan de theorieën van Prof. Lagrange.

De waarnemingen betreffende erfelijkheid leeren, dat karakter, intelligentie, geschiktheid voor een bepaald beroep niet rechtstreeks overerven, waarom geen meerdere geschiktheid aan klasse of stand mag worden toegekend om de anderen te leiden. Het is ook niet bewezen, dat zoo de nakomelingen van hoogstaande ouders huwen, dit buitengewone resultaten geeft.

[p. 521]

Nuttig voor de maatschappij is de machtpositie der hoogere klasse niet. Families met goede sociale traditie zijn van het allergrootste belang voor de samenleving; zij zijn niet een gevolg der erfelijkheid, maar van de door het midden ontstane traditie.

Mag men het uitsterven der oude geslachten in historischen zin betreuren, sociologisch is het geen verlies. Jaarlijks rijzen nieuwe geslachten op, die vroeger of later in de hoogere standen worden opgenomen.

Den nood der alcoholisten ontledende, teekent Prof. Kohlbrugge de bestrijdingsmiddelen tegen drankmisbruik aan in al hun uitgebreidheid en critikeert ze op wel doordachte wijze.

Prof. Kohlbrugge zegde in de bladzijden van zijn Practische Sociologie steeds datgene, wat hij voor juist achtte, zonder er rekening mede te houden, getuigt hij, of het meest gewenschte dadelijk bereikbaar is. Al vreest hij wel eens den indruk te maken, alsof hij met zijn hoofd tegen den muur loopt, toch mag hij overtuigd wezen die methode te hebben aangewend, die ons op elke bladzijde doet nadenken en ons ontrukt aan ‘gedachtenreeksen, die door den tijdgeest overheerschend geworden zijn.’

JOZEF PEETERS.