De Vlaamsche Gids. Jaargang 16

[p. 516]

Fransche Letteren

Le Roman de la Rose is een van die meesterwerken van de oude Fransche letterkunde, waar in de leergangen van letterkundige geschiedenis veel over gesproken wordt, doch die niet door de studenten, en zeker niet door het publiek, gelezen worden. De voornaamste reden van dat niet-lezen ligt natuurlijk in de taal, die slechts gedeeltelijk verstaanbaar is voor degenen, die geen specialisten zijn. Sedert een twintigtal jaren is het ‘vertalen’ van middeleeuwsche werken in modern Fransch mode geworden en vooral sedert de meesterlijke overzettingen van Joseph Bédier (Tristan et Yseult, La Chanson de Roland) zijn ze bijna populair. Al die in den regel zeer lange werken zijn niet even boeiend, doch de Roman de la Rose behoort gelukkiglijk niet tot deze laatste. André Mary publiceert bij Payot een uitgave in modern Fransch, die alleszins prijzenswaardig is; hij heeft zijn taak niet alleen met de grootste zorg volbracht, doch ook met een talent en een lenigheid, die den echten dichter in hem ontdekken. Daar getuigt vooral het eerste deel van, dat in dit opzicht ook het moeilijkste was.

Voor de eerste maal verschijnt (bij Briffaut) het Recueil d'aulcunes rymes de mes jeunes amours, waarvan het HS langen tijd privaat eigendom was van een preutsch half-geleerde, die er vroeger een gezifte uitgave van bezorgde, en dat thans berust in de Bibliothèque Nationale.

Thans heeft een van de beste kenners van de Fransche letterkunde van de XVI^e eeuw, de heer Louis Perceau, een uitgave de wereld ingezonden, die alleszins merkwaardig is. Na een korte biografische schets komt een nauwkeurige beredeneerde ontleding van de verzameling en de heer Perceau weet met zekerheid de gedichten van Brantôme zelf en van enkele andere tijdgenooten uit elkaar te houden en geeft zelfs de namen van de jongere en oudere dames, die Brantôme zijn pittige verzen inspireerden. Ik haast me te verklaren, dat de poëzie van Brantôme niet onmisbaar is voor de glorie van de Fransche letteren en dat het werk van Louis Perceau, waartoe ze aanleiding gaven, veel merkwaardiger is.

Periodisch komen oudere schrijvers, die vergeten of ongelezen geraakt waren, in 't daglicht van den modernen tijd en dan volgt de eene studie de andere op en binnen korten tijd is men geheel

[p. 517]

vertrouwd met de verbleekte figuur. Thans is de beurt aan Mme de Lafayette, de vermaarde schrijfster van La Princesse de Clèves en enkele andere romans. De beste gecommenteerde uitgave van dit boek was tot vóór korten tijd die van Prof. H. Ashton (Cambridge University Press, 1925). Sedertdien kwamen eenige goede tekstuitgaven; o.a. van Rob. Lejeune, doch de beste van alle is die van Bertrand Guégan, die zijn teksten van Princesse de Clèves, Princesse de Montprusier, Comtesse de Tendes en Histoire Espagnole aan de origineele uitgaven getoetst heeft en wiens uitgave (Payot) ingeleid wordt door Emile Mague, wellicht den besten kenner van Mme de Lafayette.

In de uitgaven van den Mercure de France verscheen een Fransche vertaling van het uitstekende en moedige werk van Frank Harris over Oscar Wilde, en dat is een heele gebeurtenis, want hoewel Wilde tot de Engelsche letterkunde behoort, wordt hij vooral in de Fransche intellectueele middens gelezen en besproken en bewonderd. Overigens, indien Wilde een merkwaardig schrijver was, meer nog was hij een geniaal causeur. Zijn meesterwerken heeft hij niet geschreven, maar verteld, zegt Harris, en deze heeft hij vooral in Frankrijk laten hooren. Frank Harris was de eerlijkste en trouwste vriend, dien Wilde ooit gehad heeft, doch die vriendschap verblindt hem niet; zijn kritiek - zoowel Wilde's levenswijze als van diens werken - is zonder passie of vooroordeel. Deze biografische studie is definitief en overtreft verre deze van Ransonne en Gide.

De heer Marcel Dugas heeft met een Essai sur Verlaine (Radot) geen ander doel, dan den half-vergeten Paul Verlaine, zijn lievelingsdichter, weer populair te maken. Laten wij hopen, dat hij er in slaagt; het essai is wel interessant waar het vertelt van het wordend symbolisme, meer nog als het de complexe ziel ontleedt van den perversen dichter, die in Sagesse soms groot en naïef meteen zijn kon als Franciscus van Assisi.

Eenigszins in dezelfde manier als Boukrou's ‘Danse et Musique romantique’ heeft Jules Bertaut Villégiatures romantiques (Le Goupy) behandeld. De schrijver doet zijn lezers werkelijk meeleven in den tijd van de diligenties en zijn boek, dat eenigszins folkloristisch en vooral volkshistorisch is, behoort tot de letterkunde door de ongewone qualiteiten van stijl en samenstelling, waar het gelukkige blijken van geeft.

Een boek, dat verheft en het hart verwarmt is het laatste van Adolphe Boschot, Entretiens sur la Beauté (Plon). De muziekliefhebbers kennen dezen uitmuntenden biograaf van Berlioz, ook om zijn treffende ontledingen van romantische muziekwerken en zijn literaire opstellen. Boschot is altijd aangename, zuivere en leerrijke lectuur, en zijn nieuw boek is in alle opzichten stichtend. Het

[p. 518]

doet hem pijn, dat Frankrijk, met zijn heerlijke tradities van klaarheid, maat en effen schoonheid, sedert eenige jaren overgeleverd is aan de concepties van lawaaierige grappenmakers en avonturiers, die hun onmacht verbergen onder hansworsterijen welke voor ‘nieuwe kunst’ moeten doorgaan. En met zijn lenige en heldere taal, zoo frisch en bekoorlijk, brengt Boschot ons in de intimiteit van de vrienden van zijn hart, - Dürer, Sainte-Beuve, Fantin-Latour, Renoir en anderen - langs de geurige, bloemige paden van zijn beminnelijke aesthetiek.

Van een anderen aard dan A. Boschot's boek is Danse et Musique romantique van Marcel Bouteron (Le Goupy), waar esthetiek bijzaak is en een verbazende documentatie over een interessanten tijd hoofdzaak. Bijzonderheden over de zeden van toen, terechtwijzingen en ontdekkingen, - alles wordt verteld met een humor en een fijne levendigheid, die den ernstigsten lezer verrukken en het is in 't geheel niet discordant Bouteron en Boschot na elkaar te lezen, om 't even in welke orde.

Henri de Régnier, de vermaarde dichter en schrijver, heeft zijn talrijke bewonderaars verheugd met een heerlijk boek in twee deelen: L'Altana ou la Vie vénitienne (Mercure de France). Reeds zoovele werken werden over Venetië geschreven, doch geen enkel, ook niet dat van Barrès (La mort de Venise), heeft de aantrekkelijkheid van het onderhavige. De geschiedenis van Venetië is afgesloten, doch daar blijven de juweelen van die ‘koningin’, daar blijft de atmosfeer van rustig-genotvol leven, en dààr heeft Régnier zich in vermeid. Hij vaart door de straten, wandelt door de paleizen en de kerken, leeft het dagelijksche leven en geeft den indruk van zijn onuitsprekelijk geluk, vol van stille, effen vreugde en ongestoorde sereniteit. Geen uitersten, geen lawaaierige kleuren; Régnier's Venetië ligt op den gulden middenweg van zijn innerlijk leven, doch die gematigdheid van uitdrukking en genieting beteekent niet eentonigheid; er zijn integendeel duizend kleurschakeeringen onder die blauwe hemels van Ziepolo. Dit boek met zijn duizend fijne bekoringen ademt het geluk van den wijze, die op aarde een plaats gevonden heeft, waar hij ongestoord en ongebonden de uren en de dagen kan doorleven naarmate ze elkander opvolgen, - en die plaats is Venetië.

LEO VAN RIEL.