De Vlaamsche Gids. Jaargang 16

[p. 375]

Duitsche Kroniek

Handbuch der Literaturwissenschaft, herausgegeben von Prof. Dr. Oscar Walzel (Bonn), unter Mitwirkung van Prof. Dr. E. Bethe, Prof. Dr. B. Fehr, Prof. Dr. Th. Frings, Prof. Dr. H. Hecht, Prof. Dr. H. Heiss, Prof. Dr. A. Heusler, Dr. St. Hoek, Dr. A. Kappelmacher, Prof. Dr. W. Keller, Prof. Dr. V. Klemperer, Dr. A.H. Keber, Prof. Dr. J. Körner, Prof. Dr. E. Lommatzsch, Prof. Dr. F. Strich, u.a.

Akademische Verlagsgesellschaft Athenaien m.b. H. Wild-park-Potsdam. Preis für eine Lieferung R.M. 2,20 (32 S.)

In Jrg. XIV, nr. 7 en in Jrg. XV, nr. 5 van den Vlaamschen Gids werd reeds de aandacht gevestigd op dit buitengewone werk. Van de ± 150 afleveringen die, uitgaande van Walzel's historisch-kritische methode, de literaire produktie van de heele wereld willen overzien, zijn er op dit oogenblik 57 verschenen: een brok die reeds een ruim denkbeeld geeft van den rijkdom, beter de weelde, die dit Handbuch zijn zal.

Wij willen niet nog eens terugkomen op de ontelbare illustraties; het heele werk werd immers opgevat in nauwe aansluiting met de geschiedenis van de plastiek en is dus uit zichzelf goed voorzien.

Laat ons alvast aanstippen dat het deel van Prof. Dr. O. Walzel, Gehalt und Gestalt im Kunstwerk des Dichters, met 12 afl. of 400 blz. voltooid is; het geheel is voorzien met een Namenregister en een Sachregister. Het werk van Walzel is, ook afzonderlijk genomen, begeerenswaard genoeg. De leider van het Handbuch is immers een van Duitschlands vooraanstaanden op het gebied van de Literaturforschung, en onlangs nog, ter gelegenheid van zijn 60ⁿ verjaardag, werd hij gefeest met de uitgave van een lijvig boek, Vom Geiste neuer Literaturforschung, waarin tal van geleerden hem huldigen om de door hem gewezen nieuwe banen, vooral ook om de door hem gelanceerde methode, ‘Wechselseitige Erhellung der Künste.’ Het zou te ver voeren dit begrip hier te willen omschrijven; Walzel wijdt er immers vele bladzijden van zijn Gehalt und Gestalt aan, in de overtuiging dat men precies moet weten wat het wachtwoord van een methode beteekent. Gehalt und Gestalt werd begonnen in 1921 en afgesloten in 1924;

[p. 376]

wat intusschen aan interessant werk verscheen en niet meer kon verwerkt worden - de laatste tijd was zeer vruchtbaar - werd in een toegevoegd hoofdstuk gesignaleerd.

In een vroegere mededeeling wezen wij reeds op de taak van Prof. Dr. B. Fehr (Zürich): Die englische Literatur des 19. u. 20. Jahrhunderts. (Mit einer Einführung in die englische Frühromantik). Ook dit deel ligt thans klaar met 16 afl. of 520 blz. Opgevat in zeer nauwe aansluiting met de zoo hevige sociale bewegingen van het Engeland van onze laatste jaren, laat dit studiewerk zich vloeiend lezen als een spannend verhaal uit onzen drukken tijd; maar een verhaal waar uit elken regel historiek, nieuwere opvattingen, jonge ontdekkingen spreken. Bij elk afgesloten hoofdstuk wordt een uitgebreide bibliografie gevoegd (Literaturangabe), ten dienste van hem die, aan de hand van goed kritisch werk, nog dieper in een van de afzonderlijke periodes wenscht door te dringen. Ook hier een Namenverzeichnis, opgave van behandelde namen en onderwerpen.

Hier stippen wij dan enkele belangrijke titels aan, ten einde een gedachte te geven van den gang van het werk: Die englische Vorromantik / Die englische Hochromantik (Burns - Antiromantiker - Blake - Wordsworth - Vom Schauerreman zu Scott - Zweite u. dritte Generation der Romantiker - Keats - Byron) / lm Zeitalter des Individualismus (Gepräge des Zeitalters - Individualistische Poetik - Tennyson - Browning - Rossetti - Morris - Swinburne - Meredith - Der Roman - Dickens - Thackeray - Eliot - Meredith - Das Drama) / Vom Individualismus zum Sozialismus (Gesellschaftsumschich- tung u. Ideenumwertung - Der Roman Stevenson - Nach Stevenson - Hardy - Der Wirklichheitsroman - Gissing - Kipling - Wells - Bennett - Galsworthy - Conrad - Die jüngsten Romanepiker - Die Neuklassizisten - Die Endhaften - Die Kraftrealisten u. Weltreichsänger - Die Mystiker u. Träumer - Die keltische Renaissance - Der Jungrealismus - Das Drama - Shaw - Das Drama der keltische Renaissance).

In Die romanischen Literaturen von der Renaissance bis zur französischen Revolution behandelt Prof. Dr. V. Klemperer (Dresden) Italië, Privdoz. Dr. H. Hatzfeld (Frankfurt) Spanje, Prof. Dr. F. Neubert (Leipzig) Frankrijk.

Een 30 blz. lange inleiding van Klemperer geeft een samenvattend overzicht en besluit. Wij willen op dit deel, waarvan reeds 11 afl. verschenen, terugkomen zoohaast het volledig is. Doch dat ook de behandeling van dien tijd, - Renaissance tot Fransche Revolutie, - buitengewoon interessant moet zijn, staat buiten twijfel.

[p. 377]

Van Prof. Dr. H. Heiss' Die romanischen Literaturen des 19. u. 20. Jahrhunderts verschenen 3 afl.

Met 7 afl. (224 blz.) is Prof. Dr. E. Bethe (Leipzig) in zijn bijzonder rijk geïllustreerde Die griechische Dichtung aan de groote figuren van Sophocles en Euripides gekomen, terwijl Prof. Dr. A. Kappelmacher de 1^e afl. heeft bezorgd van zijn niet minder rijk voorziene Die Literatur der Römer bis zur Karolingerzeit

Als slot moeten wij noteeren dat Prof. Dr. R. Wilhelm (Frankfurt) een begin heeft gemaakt met Die chinesische Literatur.

Carl Vogl / Peter Cheltschizki, ein Prophet an der Wende der Zeiten. (Rotapfelverlag, Zürich) RM. 5,30.

Peter Cheltschizki is een van de sterkste hervormingsper-soonlijkheden uit den tijd vóór Luther. Honderd jaar vóór laatstgenoemde heeft hij de evangelische waarheden verkondigd met een grootheid en een kracht die voor Luther niet hoeven onder te doen, met een maatschappelijk doorzicht, een menschelijke goedheid en een omvattende liefde die hem zelfs overtreffen.

Het hier geciteerde werk werd echter niet in de eerste plaats geschreven om een ternauwernood genoemden hervormer weer naar voren te brengen, maar om wille van de opvallende aktualiteit die de daar behandelde vragen bezitten. Pacifismus en afkeuring van geweld (Gandhi), officieele kerk en persoonlijk geloof, socialismus, communismus, demokratie, - al begrippen die den geestelijken strijd van de 15^e eeuw reeds hebben vervuld. Men kan op sommige oogenblikken gaan gelooven dat Peter Cheltschizki een kamper uit de 20^e in stee van de 15^e eeuw is.

De trek naar geestelijke hernieuwing die door de wereld gaat, de strijd tusschen de persoonlijke ontplooiing en de overgeleverde vormen van kerk en staat, zullen hier een deugdelijke bron van versterking vinden. Het is kenschetsend, dat juist in onzen na-oorlogschen tijd dit boek weer wordt uitgegeven.

Hermann Weilenmann / Die vielsprachige Schweiz, Eine Lösung des Nationalitätenproblems, Rhein-Verlag, Basel u. Leipzig. RM. 8.

Geen nieuwe geschiedenis, evenmin een staatstheoretische of utopistische verheerlijking van Zwitserland. Er wordt doodeenvoudig aangetoond hoe het nationaliteitsprobleem in Zwitserland zijn oplossing vond als natuurlijk gevolg van de innerlijke en uiterlijke vrijheid, en langs welken weg dit daar gebeurde.

Moeten steller bijkomende bedoelingen worden toegeschreven, dan gaat het er bij hem om op te leiden in den geest die moet vooropgesteld worden om tot een in vrede vereenigd Europa te geraken.

[p. 378]

Want uit de onverbiddelijk scherpe lijn die Weilenmann trekt treedt vooral dit klaar naar voren: de kwesties die de Europeesche landen met nationale minderheden en Europa over het algemeen uit den weg moeten ruimen, kreeg Zwitserland te vereffenen van zijn ontstaan af, en biogenetisch moest het een daaraan aangepaste struktuur scheppen. Dit is Zwitserlands werk geweest in de algemeene wereldgeschiedenis.

Het rechtsgevoel, van in den beginne aanwezig bij de Duitsche meerderheid in den staat, leidt tot de demokratie en den federa-tieven staat, die aan allen gewillig de noodige levensruimte afstaat, zoodanig dat een heilzame wisselwerking tusschen federatieve en centraliseerende krachten ontstaat, en de andere stammen op hun beurt door den goeden geest worden bezield. Hier wordt de zedelijke grondslag van de demokratie blootgelegd; alleen waar deze bestaat, is een republiek geen leugen, is de staat drager van den wil van allen, en naar buiten uit onderteekenaar van verdragen die recht brengen en recht behouden.

Uit Dr. Weilenmann's lijvig boek (320 blz. groot formaat) spreekt een omvattende kennis van de algemeene geschiedenis, de geschiedenis van het recht en de taalhistoriek van zijn land; men leide er niet uit af dat de lektuur er van zwaar is, eenvoudig van opstel als het geheel is gebleven. Alle bijkomstigheden werden ter zijde geschoven, hoofdfaktoren in het juiste licht geplaatst.

Dat Die vielsprachige Schweiz niet alleen als een boek van geschiedschrijving, maar als een leidraad voor eerlijke zoekers in aanmerking komt, is, onzes inziens, iets dat door den komenden tijd zal bewezen worden.

Melden wij nog dat het van een gekleurde kaart en tien opnamen van de taalgebieden is voorzien.

Wij moeten in hetzelfde verband het kleine brochuurtje van G. Guggenbühl noteeren, Vom Geist der Helvetik, dat het eerste is van een reeks Schweizergeschichtliche Charakteristiken (O. Füssli Verlag, Zürich, Leipzig, RM. 1,50) Het is de uitgewerkte lezing die Prof. Guggenbühl hield in de jaarlijksche vergadering van 1925 der Allgemeine Geschichtsforschende Gesellschaft der Schweiz. Het 30 blz lange opstel werpt opnieuw licht op enkele punten van de sedert eenigen tijd weer in het teeken der belangstelling staande Helvetik. De drie leidende gedachten: vrijheid, gelijkheid en eenheid vinden wij er weer, in den storm van den politieken strijd.

Ludwig Richters Tagebücher und Jahreshefte (1821-1883). Ausgewählt von R. Walter. Hanseatische Verlagsanstalt, Hamburg. RM. 3,50.

[p. 379]

In 1886 werden door Heinrich Richter voor het eerst de gedenkschriften van zijn vader die, als teekenaar van den Russischen vorst Narischkin, op een reis naar Marseille en Nice zijn heele leven van zijn achttiende jaar af had opgeteekend, gepubliceerd. Deze publicatie vond haar nut hierin, dat zij samen met Richter's levensherinneringen het uiterlijke beeld van den kunstenaar hielp omlijnen, waar dezes innerlijke geschiedenis al langer bekend was. Maar de uitgave was onhandig, en de belangstelling van den lezer werd gestremd door een teveel aan woorden dat soms steeg tot een langdradig gepraat vol afwijkingen, vol godsdienstige meditaties in een en denzelfden toon; het boek was trouwens niet tot een organisch geheel geordend. Dialogen met zichzelf, over levensgang en levenswijze, waren zaken die voor Richter zelf en niet voor een lezer waren bestemd.

Maar hij die in zijn teeken- en schilderwerk de kracht vond om tot zijn volk te spreken, kon dit ook meer dan eens door middel van het woord. De Tagebücher u. Jahreshefte zijn de laatste trek aan het beeld van den mensch en den grooten teekenaar. Het kwam er alleen op aan. een goede keus te doen tusschen het vele materiaal en een nieuw, handig bandje uit te geven.

Dit is dan dit kleine boekje van amper 200 blz.. De waarde van zijn leven, van zijn karakter, van zijn werk spreken duidelijk uit elke bladzijde. Legt men nu daarnaast zijn houtsneden en teekeningen, dan zal het volledige beeld van den meester ons te gemoet treden.

DOLF ROELS.