De Vlaamsche Gids. Jaargang 16

[p. 90]

Onderwijs en Opvoeding

De tijd houdt niet stil, - en het aantal boeken, die op pedagogisch gebied verschijnen, haast nog minder. Wat zeggen wil: dat hier alweer meer kans bestaat, nieuwe werken in een rijtje op te noemen, dan wel ze degelijk te bespreken. We vragen om excuus, nu het niet anders zijn kan.

Emiel Saupe brengt ons een prachtwerk, Deutsche Paedagogen der Neuzeit (Zickfeldt, Osterwieck a. Harz), waarmee hij 20 Duitsche psychologen en pedagogen aan den lezer voorstelt, telkens in een tiental dichtbedrukte bladzijden. Wie geen tijd heeft om Kerschensteiner, Lay, Meumann, Natorp, Scharrelmann, Teros, Lietz, Willmann, Wundt of een ander dadelijk aan te pakken of grondig door te maken, vindt in dit boek verrassend onpartijdige en sterke synthesen aangegeven, betrekkelijk hun leidende gedachten, hun levenswerk, hun uitkomsten... en voelt zich vooral geneigd om tijd... te màken, zoo degelijk en welsprekend als hier de vertegenwoordigers van zeer verschillende stroomingen worden uitgebeeld. Dat dit werk ook bio- en bibliografische gegevens van beteekenis en tevens mooie portretten bevat, achten we een niet te onderschatten aanvullende verdienste.

Van Otto Ernst, - en wie kent hem niet, al werd hem, jammer genoeg, geen plaats ingeruimd onder de ‘Pädagogen der Neuzeit’! - vielen slag op slag bij ons binnen: een trits, Appelschnut, Heidede en Buzi en een verzamelwerk, Der deutsche Schulmeister und sein Werk, alle vier bizonder mooi door Staackmann te Leipzig uitgegeven. Laatstgenoemd boek vereenigt Ernst's losse pedagogische opstellen en voordrachten, waarin kort en bondig, maar dikwijls bizonder gevat en ook humoristisch, zeer uiteenloopende onderwerpen worden behandeld, of juister aangeroerd; want Otto Ernst diept niet uit, laat liever zijn praatje een geestige prikkel tot belangstelling zijn. Appelschnut en de twee andere werkjes zijn kijkjes in het klein-kinderleven; maar kijkjes van een psycholoog, een ziener, een humorist, een stylist ook wel, een schrijver óver kinderen en niet vóór kinderen. Werk van denkers, als Saupe er ons voorstelt, is psychologisch en pedagogisch studiewerk; boeken van Ernst, hoe vol opvoedkundigen ernst ook, blijven voor opvoeders een ontspanning, een ernstig, blijmoedig genieten op late avonden.

[p. 91]

Van Paul Georg Münch stelden we verscheiden werkjes aan onze lezers voor. Thans weer verscheen Natürlich ist die Schule Schuld! (Dürr'sche Buchhandlung, Leipzig) een boekje, dat hij aan de vaders en moeders opdraagt, die de moderne school allerlei verwijten maken. Een geestig ding: én om die verwijten, én vooral om de weerlegging er van en de prenten die er bij staan. Soms doet het meer geestig dan geargumenteerd aan; maar het boekje is vulgarisatie-werk, en daar kan toch de moderne school goed bij varen.

Uit Nederland komen ons drie zeer verschillende, lezenswaardige werkjes toe. Van P.L. van Eck Jr., wiens ‘Hoe 't vroeger was’ en ‘Pestalozziana’ onze lezers bekend zijn, verscheen Johan Heinrich Pestalozzi (Wolters, Groningen); daarin wordt ons P.'s leven, werk en pedagogiek geschetst en daarna een bloemlezing uit zijn schriften geboden, samen een éérste, welsprekende kennismaking met een voorganger, die nog steeds niet voor ons dood wil zijn, en gelukkig ook. J.H. Bolt schreef Nieuwe wegen in opvoeding en onderwijs (Ploegsma, Zeist), een boekje dat ontstaan blijkt om de interessante Pallas-Athene school te Amersfoort, waar de heer Bolt directeur is, maar dat vooraf wel leesbare overzichten geeft van de betrekkelijk jonge toestanden en hervormingen in het buitenland. Van mevrouw Formiggini's in Italië beroemd geworden Dagboek van een moeder biedt mevrouw Erna Reens een Nederlandsche vertaling (‘De Spieghel’, Amsterdam). Het blijkt een ongekunsteld, eerlijk geschreven relaas van bevindingen met Nando, een door de schrijfster aangenomen jongen, te zijn; maar dan toch bevindingen van een echte pedagoog, die bij haar wetenschappelijk ruime ontwikkeling een eenvoudig aanvoelende vrouw is gebleven, die de werkelijkheid neemt voor wat ze is, en ze ten goede van Nando uitbaat zooals ze kan.

Op leerboekengebied komt met elk nieuw schooljaar een heele vracht werken van de pers.

Fransche boekjes bespreken we eens afzonderlijk. Buiten deze mogen dan de volgende aangemeld.

De firma ‘De Sikkel’, te Antwerpen, brengt ons het derde deeltje (4^e leerjaar) van Melis en Queeckers' Taaloefeningen; die oefeningen zijn weer praktisch en zeer methodisch geordend, en de dictees, achterin het boekje van de leerkracht, blijken best gekozen. Dezelfde firma laat van Schneider's voortreffelijke rekenmethode de deeltjes Langs kunnen naar kennen, V en VI, met Testkaarten en bijgaande handleiding Ineens tot duizend verschijnen; rekenen, véél rekenen is de leus, en dit gereken aantrekkelijk maken door rijke afwisseling de bijkomende, groote boodschap.

Dezelfde firma biedt ons ook het tweede deel van Van Hoof en

[p. 92]

Van Reybroeck's De aarde en de mensch (voor den 4^en graad) aan, met weer dezelfde beste bedoeling als vroeger, de leerlingen liever door oefening en redeneering dan door geheugenwerk de leerstof bij te brengen; het boek mag er zijn, bovenal om de mooie hoofdstukken wereldbeschrijving en algemeene aardrijkskunde, al hadden we weer de vragen liefst afgezonderd gezien. Van ‘De Sikkel’ ontvingen we, eindelijk, De Kust, het vijfde deel uit de reeks ‘Steden en landschappen’; 't is wel geen schoolboek, maar bizonder mooi geïllustreerd en geeft ons, ook voor het onderwijs, interessante hoofdstukken over de kust als zoodanig, haar fauna en flora, haar taal, haar geschiedenis, haar gebouwen.

De firma Wolters, te Groningen, biedt ons op een rijtje: F. Van de Poel's Beknopte Engelsche spraakkunst, beknopt en met talrijke voorbeelden als toelichting; L. Dorsman en J. Van der Klei's Denken, vinden en toepassen, drie deeltjes over natuurkundige verschijnselen, met daarin weer veel proefnemingen en zeer duidelijk verklarende teksten; J. Visser en P. Paul's Veilig verkeer, een leesboekje over voetgangers en rijverkeer; J. Van der Klei en J. Veenbaas' Oude verhalen, twee leesboekjes, waarvan één over mythen en sagen en één over historische personen; J. Cohen en W. Keuning's Volkssprookjes en G. Van Hees' Tusschen lucht en water, twee nieuwe, prettig verhalende werkjes uit de reeks ‘'t Boeiende boek.’

De firma ‘Excelsior’, te Brugge, laat van Dr. R. Rubbrecht de Beginselen over ontleedkunde en verrichtingsleer, in twaalf geïllustreerde lessen, verschijnen; een boekje, dat in het middelbaar onderwijs zal dienstig blijken.

Een woordje nog over boeken voor de jeugd.

Van J. Fabricius verscheen, in prachtband en met zeer eigenaardige teekeningen van den auteur, Hans de Klokkeluider (of de duivel in den toren) (H.P. Leopold, Den Haag): een heerlijk sprookje in tooneelvorm, met den strijd tusschen den goeden en den kwaden geest als welbekend thema, maar in een verzorgd, humoristisch taaltje verteld, rijk aan beelden en symbolen. Eigenlijk is alles er symbolisch in, zoowel Hans als Gaaike, zijn geliefde, zoowel het Kerstmannetje als Satan; en daarom zullen vooral 14 jarigen en ouderen van dit waarachtig kunstwerk genieten.

Van J. Keuning bereikten ons Wieland de smid, Balderik de lijfeigene, Evrard de Kruisvaarder, De reus van Friesland, Gerolf en de Noormannen (J. Haan, Groningen), vijf geschiedkundige verhalen, zonder pretentie op letterkundige waarde of epische oorspronkelijkheid; al halen ze het dus zeker niet bij werk van Weinland of Molt, leesbaar voor 12-13 jarige jongens zijn ze wel, en dat is al een heele verdienste.

[p. 93]

Van Herman Löns biedt ons de firma Schoonderbeeck, te Laren, een heele rij natuurwetenschappelijke verhalen: Op de bergwei, De Kraaienhut, Heidevolk, De wulpen roepen, De eenzame ven, De wereld staat in bloei. Wie 14-jarige leerlingen laat kennismaken met Ewald, Kipling, Long, Curwood, mag hun zeker het werk van Löns niet onthouden. Het is als taal wel bizonder literair en eischt dus zekere geoefendheid vanwege de lezers; maar het hangt, nu eens in losse schetsen, dan weer in langere, doorloopende verhalen, bekoorlijke beelden op van bosch en weide, moeras en beek, dieren- en plantenleven, en het houdt telkens de groote verdienste, de natuur liever als dichterlijk waarnemer dan wel als wetenschapsmensch of avonturier gade te slaan. Deze boeken zijn bovendien heerlijk geïllustreerd en stoffelijk mooi verzorgd, - en dat is, in bijkomende orde, al niet minder een aanbeveling.

De Duitsche firma Scholz, te Mainz, biedt ons als prentboeken Nol en z'n Knol. Alle begin is moeilijk, De dierenschool met Nederlandsche teksten aan, die alleen middelmatigheid brengen, en Roodkapje en Vrouw Holle, die we om de bekende prenten van Schmidhammer en Kunz bizonder schoon blijven vinden.

Een andere Duitsche firma, Otto Maier, te Ravenburg, liet Liebe alte Kinderlieder verschijnen, met populair geworden muziek- en woordenteksten en vooral met de eeuwig jong en frisch blijkende, bruine en gekleurde omlijstingen en prenten van Paul Hey.

De Oostenrijksche uitgever Anton Schroll, te Weenen, brengt een groot panoramaboek, Die Arche Noah, met, op een los schutblad, de prettig vertelde Ark-geschiedenis en, binnenin, twaalf bizonder geestig geteekende tooneelen, door Oskar Laske, waar de kinderen zich wel aan uit zullen kijken.

Van Holkema en Warendorf, te Amsterdam, liggen vier enorme poppekinderen, Mieke, Liesje, Tineke en Anneke, voor, of juister, in poppevorm uitgesneden, slanke prentenboeken, met in elk de geschiedenis en avontuurtjes van een verschillend menschenmeisje; wel aardig op 't eerste zicht, maar voor wie ze inkijkt al niet interessanter dan de meeste prentenboeken.

De firma Van Dishoeck, te Bussum, biedt Agatha Snellen's bekende, mooie Klaproosje en Korenbloempje, met de bizonder fijn geteekende prenten van Wenckenbach, in tweeden druk aan; we blijven het steeds houden voor een der kostelijkste kunstsprookjes, die Nederland ooit van de pers gebracht heeft.

H. VAN TICHELEN.