De Vlaamsche Gids. Jaargang 15

[p. 535]

De naam Astrid

Deze is een zeer verspreide heidensch-Skandinaafsche mannelijke en vrouwelijke persoonsnaam. Hij komt voor in de geschiedenis en in de godenleer en is samengesteld uit twee deelen, ás en ríd, (waarin lange a en lange i) met epenthetische of ingelaschte t.

On. ás, modern aas, beteekent God in het Skandinaafsch en beantwoordt aan Angel-Saksisch en Oud-Friesch ós, Oud-Saksisch ás, Gotisch, Ndl. en Hgd. ans. Os vinden we b.v. in Oswald, d.i. goddelijke heerscher; wald is stam van Oud-Saksisch waldan, Oud-Neder-Frankisch en Gotisch waldan, Mnl. wouden, Hgd. walten, Lat. valere, Oud-Slavisch vladan, waarvan Vladimir en beteekent heerschen.

-rid is stam van Germ. ridan, Oud-Noorsch rida en beteekent beven, sidderen. In het Mnl. en bij Kiliaen vinden we een substantief reede, in den zin van koorts en dat bij denzelfden stam behoort. Het moderne ritselen, gezeid van de bladeren, is er een intensieve vorm van, met frequentatieven uitgang.

Astrid beteekent dus letterlijk Godsvrees of Godsvreezer en is alzoo een aequivalent van het bijbelsche timor Domini of timens Dominum.

J. Winkler, in zijn Friesche naamlijst, kent een mannennaam Astrida.

De t is, zooals we zeiden, een epenthesis en dus een anorganisch geluid, evenals in Fr. estre, nu être, Volkslat. essere; en Ndl. castrol, uit casserole, profester uit professor en stroop uit siroop, Fr. sirop.

Inlassching van t tusschen s en r in het Germaansch is een zeer gewoon verschijnsel. Noreen geeft er voorbeelden van in den Grundriss I, blz. 464, b.v. hustru, huisvrouw, vroeger husfru, waar eerst syncope of uitstooting van de f plaatsgreep en nadien

[p. 536]

epenthesis van de t, tenware de klankenverbinding sfr zich hier rechtstreeks tot str ontwikkeld had.

De geluidencombinatie sr komt in geen enkele Indo-Germaansche taal voor, uitgenomen in het Arisch. Zoo is de wortel van stroomen in het Sanskrit sru, uit Idg. sreu; in het Germaansch echter streu (Du. strom, Eng. stream, Ndl. stroom); in het Grieksch reo, d.i. rreo, uit srevo, met enkele r \ en dubbele in samenstellingen (men denke aan catarrhe en diarrhée).

Beginklank sr is in 't Latijn fr, binnenklank br, maar wordt in andere Italische dialecten behandeld gelijk in het Grieksch, b.v. Roma, uit s-roma, bet. stroomstad, en bij dien vorm behoort Rumo, de oude benaming van den Tiber. Een ander voorbeeld is de Sanskritsche stam swasar, nominatief swasa, bet. zuster; Lat. soror uit swesor, waar de middel -r ontstaan is uit s; Oud-Saksisch swes-t-er, Angel-Saksisch sweoster en Zweedsch syster, met de moderne vormen schwester, sister, zuster, alle met t.

In het Nederl. bestaat een uitzondering in het woord zwezerik(en), Fr. riz de veau, naam van de twee klieren van het kalf, bij den hals. Zwezeriken is bij Kiliaen sweser, in verband met Oost-Frankisch sweterke, Hoogd. schweder, behoort bij zuster, beteekenende zooveel als tweelingen, zustertjes. Het is een zeer verspreid verschijnsel dat organen die dubbel voorkomen broeders of zusters genoemd worden. Cfr. Fr. waar ‘les deux fesses’ in den wandel les deux soeurs heeten.

Sommigen, ook Noreen, willen Astrid verklaren als As-frid, steunende op Sigridr uit Sigfridr, en er dus een synoniem in zien van Godfried. Maar vermits As-ridr, zonder f, reeds Runisch is, en hustru, het eenige voorbeeld met uitstooting van de f tusschen s en r, betrekkelijk laat voorkomt, is die uitlegging niet waarschijnlijk.

Men heeft nu ook beweerd dat Astrid een gewone naam is in West-Vlaanderen. Dat is zeker zinsbegoocheling. Een gewone vrouwennaam aldaar is Astérie, met als verkleinwoord Ast(e)rietje, van waar de verwarring.

Als Conscience in zijn Hlodwig en Clothildis herhaaldelijk van Azen spreekt i.p.v. Anzen, ligt de schuld daarvan aan Klopstock (1728-1803), die de Germaansche mythologie in de

[p. 537]

dichtkunst invoerde onder de Skandinaafsche vormen. Zoo hebben we ook Thorr i.p.v. Thonar, waarvan Donderdag en Odinn i.p.v. Wuodan, waarvan Woensdag.

Den vorm ans vinden we b.v. in Ans-helm, dat bet. Godenhelm en verder in Ansegem, d.i. ans-inga-hem of huis, verblijfplaats van de lieden van Anso. Anso is vleivorm (Koseform) van een met Ans samengestelden naam. Het achtervoegsel inga bet. aanhang, lieden, Lat. clientes, Germ. leud-, waarvan Fr. leudes. Leudes doet ons denken aan den plaatsnaam Luik, Leodium, doorgaans verklaard als locus publicus, maar beter te verklaren als verblijfplaats van de benden, d.i. het gevolg, de knechten van het leger. En deze verklaring past goed met de ligging van Luik in de hoogte, waar de aanhang van het leger een soort van verkenners post vormde voor het leger, dat verbleef te Herstal (Heristal, legerplaats), gelegen in de laagte.

Nevens Astrid bestaat de eigennaam Astrud, de Godstrouwe; hier is dus de t een organisch gedeelte van het woord.

J. TANGHE.