De Vlaamsche Gids. Jaargang 15

[p. 496]

Fransche Letteren

Als ik den stapel uitgaven van ‘la Renaissance du Livre beige’ naast mij bekijk, kan ik een woord van lof voor die jonge uitgeversmaatschappij níet weerhouden, hoewel ik er vroeger reeds de aandacht op vestigde. Niet alleen bewijst zulke onderneming groote diensten aan de Fransch-Belgische schrijvers, die romans gereed liggen hebben, doch zij wakkert jonge talenten tot schrijven aan, daar deze de hoop hebben hun verdienstelijk werk gedrukt te zien. En nog eens vraag ik: wanneer zulke uitgeverij buiten en boven alle politiek en kleine cénacles voor de Vlaamsche romanschrijvers? Zij is er noodig, want op enkele uitzonderingen na worden de Vlaamsche schrijvers in Holland geweerd, zooals de Fransch-Belgische in Frankrijk; voor ons komt er dan nog de verzwarende omstandigheid bij, dat de in Holland dan toch uitgegeven Vlaamsche boeken slechts voor dure guldens te koop zijn, d.w.z. zoo ongeveer buiten ons bereik liggen.

Intusschen zijn wij ook rechtstreeks dank aan de ‘Renaissance du Livre’ verschuldigd, omdat zij reeds verschillende Vlaamsche meesterwerken deed vertalen en in haar verzameling opnemen, o.a. Les Tantes, een van de sterkste romans van Cyriel Buysse, De Wandelende Jood van August Vermeylen, waarmee wij allen gedweept hebben, en Het Pastoorke van Schaerdyke, een van Maurits Sabbe's bekoorlijkste Brugsche vertellingen.

Het is mij niet mogclijk hier het twintigtal deelen te bespreken, dat in de laatste maanden in de R. d. L. verschenen is. Eenige woorden over de voornaamste en in de eerste plaats over Pages belges van den onvergetelijken Emile Verhaeren. Het kritische en journalistieke werk van den grooten dichter is tamelijk uitgebreid en niet alles heeft dezelfde waarde. De Mercure de France geeft drie reeksen Impressions, die een voortreffelijke bloemlezing vormen, terwijl de Pages belges even hoog staan en ons dierbaarder zijn wegens de behandelde onderwerpen. Zij zijn vol van zijn heerlijk temperament en van zijn onuitputtelijke liefde voor al wat schoon en goed, voor al wat mensch is.

[p. 497]

Voor de huidige generatie is Camille Lemonnier niet veel meer dan een naam: ze doet door haar onwetendheid een sterk en gezond genie het grootste onrecht. Dat zij tot hem ga en merg en bloed zuige uit romans zooals Un Mâle, Happe-ehair, Thérèse Monique, La Fin des Bourgeois, die ondanks hun groote gebreken den lezer nog geweldig aanpakken; en niet minder genietbaar is de frissche poëzie van Au Coeur frais de la Forêt en Comme va te ruisseau. De R. d. L. had het gelukkig idee een zeldzaam geworden boek, La Faute de Mme Charvet, te herdrukken. Het lijkt wel gisteren geschreven te zijn en is een unicum in Lemonnier's uitgebreid werk. Voor eenmaal heeft die geweldige woordvirtuoos zich verdiept in de uitsluitende studie van een vrouwenziel. Het boek, zonder indeeling in hoofdstukken, bijna zonder alinea's, schijnt in éen adem doorgeschreven, - en zoo zal het ook gelezen worden: in ononderbroken spanning. Het is in de eerste plaats een boek voor de vrouwen. Lemonnier is Proust en de psychologische school dertig jaar voor geweest.

Van Georges Eekhoud niet minder dan drie herdrukken: de populaire Antwerpsche ‘roman à clef’: La nouvelle Carthage, dan Voyoux de Velours, nieuwe titel voor L' Autre Vue, een van zijn somberste en bijtendste werken en eindelijk Les milices de Saint-François, dat thans La Faneuse d'Amour wordt, een roman vol van de rumoerige drukte en passievolle uitspattingen, Georges Eekhoud eigen.

De vrienden van de familie Kakebroeck-Platbrood kunnen zich vermeien in een reisje naar Parijs met een van hun smakelijkste heldinnen. Madame Kakebroeck à Paris volledigt de reeks van L. Courouble's typische Brusselsche zedenschetsen.

Het is misschien onrechtvaardig tegenover Auguste Vierset zijn psychologische studie A la Recherche de l'Amour te lezen onmiddellijk na Lemonnier's Faute de Mme Charvet, Vierset's heldin is geen oogenblik sympathiek en geen oogenblik te verontschuldigen; ook de psychologische ontleding schijnt me niet juist; daarentegen ben ik overtuigd, dat ieder ontwikkelde vrouw, - ze moet daarom de ‘fout’ niet begaan hebben, - zich terugvindt in sommige zieletoestanden van Mme Charvet, zooals Lemonnier ze doorgrond heeft.

Le Vainqueur déconcerté is een ernstige studie van een jongeling van onzen tijd: hij schuwt het avontuur niet en ook niet de moeite om te ‘arriveeren’ zoowel in de liefde als in de zaken. Meer een psychologische roman? Inderdaad, doch Léon Ghenoy, welke dit boek schreef, is beter geslaagd dan Vierset. Het probleem, dat Vierset zich gesteld had, was moeilijker, en dat verklaart misschien veel.

[p. 498]

Edwige, van Maurice Butaye, is een roman van de heide: een brave, sympathieke, boeiende en goed geschreven roman. Meer is er niet noodig om een paar gezellige leesavonden door te brengen.

Maar wat heeft de R. d. L. doen overgaan om een prul zooals La pauvre Vie de Charles Bernier van Geo. d'Aconit uit te geven?... Ik kan niet anders veronderstellen, dan dat ze er een ton gouds voor zou gekregen hebben...

Naast dat boek schijnt Jean Lariguette et Casque à Pique een meesterwerk, maar in werkelijkheid hebben Rod. Parmentier's would-be vroolijke Waalsche vertellingen weinig om 't lijf en lachen de personages gemakkelijker dan de lezers.

La Danseuse au Chrysanthème van Jean des Esnault wil een roman in grooten stijl zijn en de schrijver is niet aan zijn taak te kort gekomen: een boeiend drama met als achtergrond de prestigieuse landschappen, die men op een reis van Praag tot Londen ontmoet.

Zeer eigenaardig is René Golstein's Mon Crime est à moi waar een ongewoon avontuur met veel soberheid en pakkend verteld wordt. Het boek zal om zijn originaliteit en om zijn literaire hoedanigheden niet ongemerkt voorbijgaan.

Ik heb veel genoegen beleefd aan Contes d' Afrique van Olivier de Bouveignes, versierd met houtsneden van Henri Kerels en aan een goeden politieroman van Horace van Offel; Le Colonel de Saint-Edme.

Zoover de verzameling van La Renaissance du Livre. Ook te Parijs verschenen eenige Belgische boeken. Van den vruchtbaren Horace van Offel Le Seeret du Rubens (Albin Michel), dat om zijn titel dadelijk de algemeene belangstelling opwekte (vooral in dit Rubensjaar) en om zijn thesis meteen geprezen en bekampt werd. Van Offel meent in zijn voorwoord bewezen te hebben, dat Rubens een zoon is van Jan Rubens en van dezes minnares Anna van Saksen, vrouw van Willem den Zwijger. We hoeven geen partij te kiezen om dezen meesleependen roman door te lezen en er al de kwaliteiten van den voortreffelijken schrijver met genoegen in terug te vinden.

Le Village gris van Jean Tousseul (Edit. Rieder) is geen autobiografie, beweert de uitgever; men heeft het recht er aan te twijfelen. Hoe het ook zij, dit kleine boek is een van de sympathiekste en treffendste ontledingen, die door een Belgischen schrijver gewaagd werden. De psychologie van brave, hardwerkende en hardbeproefde menschen, doch ook van het grijze dorp, waarin zij leven. Roerend en bekoorlijk is de liefde van het kind tot zijn moeder, die hier uit vele bladzijden spreekt, met een innigen eenvoud en een teederheid zonder

[p. 499]

overdreven lyrisme, die men nog zelden elders ontmoet heeft.

Bij denzelfden uitgever, waar reeds vertellingen van Buysse en Timmermans verschenen, kwam thans een bundel van Baekelmans van de pers, onder den titel Binettes,

Georges Duhamel zet zijn geschiedenis van Salavin voort in Journal de Salavin. (Mercure de France). Hij was begonnen in Confession de Minuit, dat niet onder de beste werken van den grooten schrijver telt, en voortgegaan in den roman Deux Hommes, die daarentegen voortreffelijk is. Ik ben geneigd Journal de Salavin dichter bij het eerste boek te plaatsen. Salavin was ons meer dan voldoende bekend en de misselijke besluiteloosheid eenerzijds, de idiote beslotenheid anderzijds en het doel-looze egoïsme overal worden zoo sarrend, dat de lezer er zijn geduld bij verliest. De psychologische ontleding van het weinig interessant personage is echter meesterlijk uitgevoerd. Ongetwijfeld zullen talrijke bewonderaars van Duhamel gunstiger over dit boek denken dan ik, doch allen zullen wij het eens zijn, geloof ik, om La Pierre d' Horeb, (Mercure de France), dat eenige maanden vroeger verscheen, een meesterwerk te noemen. Met die enkele bewering zonder meer wensch ik het aan te bevelen.

Bij de Fransche uitgave van Lafcadio Hearn's werken werd onlangs een nieuw deel gevoegd, Contes des Tropiques (Mercure de France), dat ook weer vol is van de vreemde en onontkoombare bekoring van dien zonderlingen, heimweevollen schrijver.

Een zesde reeks Promenades littéraires (Mercure de France) bevat Remy de Gourment's meesterlijke opstellen over Amerikaansche letterkunde, Alfred Vallette, Rivarol en anderen.

Reisromans schijnen in de mode te zijn en ongeveer altijd gaan de reizigers in tegenovergestelde richting van de beschaving, nl. van West naar Oost. Zoo gaat Paul Morand in Rien que la terre!.. (Albin Michel) en zoo reist ook Roland Dorgelès in Partir..., tamelijk banaal in de beschrijving van de afgeloopen aanleghavens tusschen Marseille en Shanghaï, maar boeiend door de teekening van de personen, operazangers en rastas, die hij tusschen de passagiers uitkiest om een roman mee te maken.

Les Enfants du Siècle (Bern. Grasset) worden door André Lamandé gesynthetiseerd in één enkel persoon en het drama, waarvan deze moderne jongeling de held is, is aangrijpend door zijn driestheid en de gewaagdheid van de omstandigheden.

In Béni Ier, roi de Paris (Albin Michel) steekt A. 't Serstevens den draak met de demagogie en doet het op een satirische wijze, waarover Rabelais en Molière zich niet zouden schamen.

Minder satirisch, doch hier en daar vol diep gevoel, is de

[p. 500]

komiek van Lucien Dubech in La Grève des Forgerons (Bern. Grasset), werk zonder fantaisie, dat in den modernen tijd moet geplaatst worden.

Stel u voor, dat Rachilde een boek... voor de kinderen geschreven heeft: Le Théâtre des Bétes (Les Arts et te Livre). Dat zij volkomen geslaagd is, zal minder verwondering wekken. Die uitstekende schrijfster heeft hier zelfs een wrerk vol humor en geest en van groote literaire waarde geleverd.

Van Alfred Machard: Printemps Sexuels (J. Ferenezi), een van de pijnlijkste werken van dien ongenadigen schrijver. Men herinnere zich Titine, histoire d'un viol en Souris l' Arpète. De nieuwe roman is heelemaal in denzelfden zin: weinig verkwikkelijk, maar onmiskenbaar waar; overigens met veel talent samengesteld en geschreven.

* * *

Op het oogenblik dat ik deze kroniek sluit, ontvang ik van Louis Piérard Les Trois Borains (Edit. de L'Eglantine), levendige en indrukwekkende karakterschetsen uit de Borinage, de streek die Piérard bij uitnemendheid kent. Zoo pas verscheen ook La Rose pourpre, het eerste deel van een uitge-breiden roman van den besten van de huidige Belgische romanschrijvers, Edmond Glesener. In October a.s. verschijnt het aanvullend deel, - een gelegenheid om heel het werk hier te bespreken. Intusschen zij de aandacht van de (rijke) liefhebbers van mooie boeken gevestigd op Glesener's vertelling Au beau Plafond (J. Marvet, Luik), een prachtige (beperkte) uitgave, versierd met een tiental gekleurde platen van Rassen' fosse. Heel Glesener is in dat kleine werk, vooral zijn fijne humor, zijn schilderachtige verhaaltrant en zijn prachtige vloeiende taal. Ieder hoofdstuk van de lutteursen bargeschiedenis wordt ingeleid door een motto uit... Homeros (!) en dat is zeker niet het minst pittige deel van dit verhaal. De beschrijving van een worstelprijskamp, die er in voorkomt, is meesterlijk.

LEO VAN RIEL.