De Vlaamsche Gids. Jaargang 15

[p. 414]

Antwoord van Mr L. Franck

Mevrouwen, Mijnheeren,

Het is met diepe ontroering dat ik het woord neem op dezen onvergetelijken avond, en ik dank U allen zeer hartelijk. Mijn gevoelens van erkentelijkheid gaan ook naar de inrichters van deze hulde, waarvan ik geen in 't bijzonder wensch te noemen om niemand te vergeten; aan het Bestuur van den Liberalen Vlaamschen Bond; aan de vier sprekers en uw Voorzitter den Heer J. Somers, die allen in de vriendelijkste bewoordingen over mijn werk hebben gehandeld; aan de zangers en ook aan de heeren leden van de Koninklijke Maatschappij ‘De Broederband’, die door hun kunstvol optreden en hoogstaand spel zeer hebben bijgedragen tot de aangename stemming van deze groote vergadering.

Uwe hulde gaat ver mijne verdiensten te boven, maar ik aanvaard ze voor het ideaal dat ik in mijn openbaar leven getracht heb te dienen.

Mijne overtuiging is altijd geweest dat de gaven van invloed, karakter en geest, die elk van ons bezit, niet zijn uitsluitend eigendom, maar integendeel een gemeenschappelijk goed zijn. Deze gaven hebben wij in breede mate te danken aan het volk, aan het gezin, aan de maatschappij en aan den tijd waartoe wij behooren. Die moreele schuld van erkentelijkheid moeten wij kwijten in dienstbetoon voor de gemeenschap.

Eene driedubbele liefde heeft mijn openbaar leven beheerscht: het Volk, onze taal en mijne stad. (Toejuichingen).

Een groote tijd: de eeuw der democratie.

Wij moeten allen het leven dankbaar zijn dat wij ons in een grooten tijd bewegen, een tijd waarvan de historie nog na tientallen van eeuwen zal gewagen.

[p. 415]

Tusschen al het reusachtig werk dat de blanke menschheid sedert vijftig jaar heeft verricht, is er niets zoo zielsverheffend als de groote vorderingen in den welstand van de arbeiders, over heel de wereld: het is een diepe sociale ommekeer, die slechts in den aanvang is, en waarvan men de gevolgen nog niet kan overblikken.

Die grootsche verbetering is geschied, niet door geweldige maatregelen, maar langs lijnen van geleidelijke ontwikkeling, uit de eigen kracht der moderne maatschappij, door de ekonomische en parlementaire middelen die zij zelf had geschapen: het is de gouden vrucht der demokratie. (Toejuichingen).

Die vruchtbaarheid is een troostend teeken dat wij niet leven op grondslagen van onrecht, maar in eene gezonde organisatie, die in duizenderlei lijning zich zelven verruimt en verbeteren kan.

Bij ons in België, en vooral in Vlaamsch België, zijn de toestanden van nu tegen die van vroeger als de dag en de nacht.

Om te voelen wat die ontwikkeling aan menschelijk geluk en menschelijken welstand beteekent, hoef ik in ons eigen land slechts terug te denken aan mijn studententijd! Ik herinner mij nog hoe ik eens een voetreisje langs onze Schelde ondernam, en in het land van Waas, te Zele, in het groote nijverheidsdorp, vertoefde. Hoe trof mij de ellende der arbeiders! Hoe schrok ik voor dat miserabele leven der oneindig lange werkdagen en der bitter lage loonen, der krotten als huizing en der schamele plunjes als kleedij! Terugkeerend weende ik langs den weg van woede en te huis gekomen zond ik een lang en bitter opstel naar het eenig demokratisch blad van dien tijd, ‘De Zweep’ van den goeden, vrijzinnigen Vlaming, vader Hoste, met het besluit: ‘Hier wordt een volk uitgehongerd en verrekeld. Dat kan en mag zoo niet blijven.’ (Langdurige toejuichingen).

Van toen af stond het voor mij vast dat eene ingrijpende sociale wetgeving er broodnoodig was, dat zij geen inbreuk zou zijn op de vrijheid, maar integendeel het nominaal recht om vrij te leven tot eene werkelijkheid zou maken, dat al de vrijheden, van denken en handelen, van schrijven en spreken

[p. 416]

en wat dies meer in onze grondwet staat, onvolledig waren zonder een andere: de stoftelijke vrijheid.

Ik ben er dan ook fier op dat gij mij heden hebt gehuldigd omdat ik alle demokratische hervormingen - het zuiver algemeen stemrecht, het minimum van werkloon en het maximum van werkuren, de syndikale vrijheid, de 8 uren dag, de sociale verzekeringen - mijnen hartelijken steun verleende. (Warm applaus).

Zoo doende heb ik slechts geleefd naar mijne diepe overtuiging; zoo handelend ben ik trouw gebleven aan de leer, die, wat ook de mode van den dag moge zijn, ik als de eenige gezonde politieke opvatting aanzie: de regeering van het volk, door het volk, en voor het volk. (Langdurige toejuichingen).

Maar ik geloof aan liefde en niet aan haat. Het volk is voor mij heel het volk in al zijne schakeeringen, in al zijne standen. De reusachtige vooruitgang in den levensstandaard van den Amerikaanschen werkman berust op samenwerking tusschen kapitaal en arbeid, tot meerdere produktie, en niet op klassenstrijd of op eene feodale opvatting van het patronaat. Een bekwame en krachtige middenstand, helderziende en durvende leiders op handels- en industrieel gebied zijn het zout van welstand en vooruitgang.

Zij zijn beiden onontbeerlijk voor de verdere ontwikkeling eener demokratische maatschappij en er is niets dat bewijst dat hunne kracht of hun invloed verzwakt.

Voor ons Vlaamsch recht.

Een volk bestaat niet alleen op brood en vleesch. De stoftelijke welstand heeft slechts waarde als een weg tot hooger leven.

En hoe zou een volk zich blijvend opwerken naar kennis, schoonheid en beschaving, indien in zijn eigen land zijne eigen taal vernederd werd en miskend?

In ons volk leeft nog eene groote erfenis: de kunstziel, die op de muren van alle musea hare boodschap van het vrije, weelderige, lichtend leven tot de heele wereld verkondigt. (Toejuichingen).

[p. 417]

Maar de taal waarin dit kunstvolk zich uit werd in wet en bestuur en onderwijs als minderwaardig behandeld.

Toen ik een kwajongen was, wilde men nog niets hooren van onderwijs in het Vlaamsch op de middelbare scholen der burgerij.

Toen ik vijf en twintig jaar later in het Parlement trad, waren er nog geen tien echte flaminganten in de Kamer. Maar de tijden waren rijp en het geslacht, waartoe ik behoor, heeft een geheelen ommekeer mogen beleven.

Ik zal het steeds als de eer van mijn politiek leven aanzien dat ik er heb kunnen toe bijdragen die wantoestanden uit onze wetgeving en uit 's lands bestuur en 's lands onderwijs te doen verdwijnen. (Toejuichingen). Er is zeker nog ruimte voor verbetering en hervorming. Maar het lot onzer heerlijke taal ligt voortaan hoofdzakeiijk in de eigen handen van het Vlaamsche Volk. (Applaus).

De Vlaamsche toekomst wordt nu best gediend door Vlaamsch talent en allereerst door wetenschappelijk werk van oorspronkelijke waarde en door breede scheppende kunst.

Aan die toekomst geloof ik van ganscher harte: er is weer volkskracht in Vlaanderen. (Toejutehingen).

Roeping van Antwerpen.

Toen ik vóór twintig jaar door U naar de Kamer werd gezonden, zeide een oud en gezaghebbend politicus, half spottend, half ernstig: ‘Een flamingant en een demokraat, dat is al erg, maar dan nog een Sinjoor op den koop toe, dat is te veel!’ (Gelach).

Antwerpen is de meest Vlaamsche stad van ons land. Zij heeft haar eigen aard en haar eigen wil en haar eigen vrijen praat. Maar zij heeft ook het diepe bewustzijn van hare plichten tegenover het land. En de heldhaftige wijze waarop hare bevolking zich onder den oorlog heeft gedragen, dien zij harder heeft te verduren gehad dan vele andere gewesten, is een klinkend bewijs van dien gemeenschapszin. (Applaus).

Hoe zelfstandig en eigenzinnig deze groote stede aan de Schelde ook moge zijn, nochtans kan men nergens beter den

[p. 418]

polsslag van het nationale leven voelen, nergens dieper beseffen hoe Walen en Vlamingen in hetzelfde staatsverband behooren en hunne samenwerking voor beiden onontbeerlijk is.

Wij weten hier dat zonder sterke, ekonomische grondslagen wij niet voortbouwen kunnen aan ons ideaal van edele en hoogere cultuur.

Wij weten dat in de ekonomische verruiming van ons bestaan Antwerpen met zijn handel en zijn haven een overwegende rol speelt.

Daarom willen wij die ontwikkeling en daarom stellen wij niet het kleine vaderland boven het groote. (Warm applaus).

Elk schip dat onze haven binnenvaart herinnert ons aan de wijde wereld. Wij voelen hier elken dag hoe overmachtig die groote wereld daar buiten is, hoe vernietigend klein wij daar elk zouden staan, indien de Vlaamsche handel niet verbonden ware met de Waalsche nijverheid, indien zij te zamen niet steunden op een gezamenlijke Belgische politiek, op een gezamenlijke Belgische weermacht, op eene gezamenlijke Belgische financieele leiding, en ook op de groote vooruitzichten van ons prachtig en onmetelijk Congo-rijk, ginds verre onder den Evenaar, dat het mijn tot is geweest bijna zes jaar lang te beheeren. (Toejuichingen).

De toekomst.

Het heeft mij veel gekost dat groote, eervolle mandaat van volksvertegenwoordiger van eene stad als Antwerpen te verzaken. Gij hebt er wel willen aan herinneren dat ik het niet gedaan heb uit gemakzucht of voordeel, maar om in een hachelijken tijd een moeilijken en zwaarderen plicht ten dienste van het algemeen te aanvaarden.

Ook hier heeft uw vertrouwen en uwe warme sympathie mij gevolgd.

Weest er van harte voor bedankt!

Het land heeft getoond dat het zich met vereende krachten zoo goed kon redden uit de dreigende ekonomische ramp als het zich door den gevaarlijksten oorlog had weten te slaan.

Nu is de toekomst vol hoop.

[p. 419]

Ons volk en ons land komen verarmd uit deze zware tijden, maar gezond en werkzaam, met meer besef van wat wij vermogen, omstraald door de sympathie der wereld, en in verjongde kracht. (Toejuichingen).

Laten wij voortgaan op dien weg.

Ernst en spaarzaamheid en onverdroten arbeid in ons eigen leven zijn voor jaren een plicht voor elk van ons. Maar wij moeten breeder en verder zien. In eene wereld waar internationale mededinging steeds toeneemt, behoort de toekomst aan de meest bekwamen, niet bekwaam alleen naar geest, maar vooral naar karakter. Het louteren en veredelen van onze volksziel, klimmende rechtvaardigheid in onze sociale toestanden, goede wil en verdraagzaamheid tusschen partijen en volksgroepen, hoog houden van intellektueele idealen, zijn de zedelijke overwinningen, die best zullen toonen dat de ziel der vaderen nog vaardig is over dit land. (Langdurige ovatie).