De Vlaamsche Gids. Jaargang 15

[p. 404]

Mr. Louis Franck als Kunstenaar

Een volledige huldiging van de veel omvattende personaliteit van Mr. Louis Franck is niet denkbaar zonder zijn artistieke beteekenis in het licht te stellen.

Van huis uit is Louis Franck een artist. Zijn geheele leven wordt in de menigvuldige uitdrukkingen van zijn spannende activiteit beheerscht door zijn kunstgeest. Een kunstgeest die zich van in zijn jeugd af manifesteert, niet bij toevallige gelegenheden, maar die al zijn gedachten en zijn daden draagt. Een kunstgeest die zich verraadt in de beschouwing van het leven uit een persoonlijken gezichtshoek, waarin het verschijnt in een mild licht en in sterk omlijnde vormen. Een kunstgeest die de verschijnselen ziet in een oorspronkelijk verband en sub specie aeternitatis.

Hoezeer ook in beslag genomen door ver uiteenloopende bezigheden, toch heeft Louis Franck van in zijn jongelingsjaren tijd gevonden om zijn artistieke denkbeelden te verwezenlijken en geschriften in het licht te zenden over denkers, schrijvers, schilders, aesthetische vraagstukken.

Van wat een vroege rijpheid getuigen de kleine essays die hij rond de jaren '83 in het licht zond! Hij was de schoolbanken nog niet ontwassen, of hij beschikte reeds over benijdenswaardige middelen en schreef over Jan van Beers, over Pol de Mont. Opstellen opgevat met een breedheid van gedachte, een rijpen geest waardig. Wij herinneren hier dat hij rond dienzelfden tijd in den algemeenen wedstrijd der Belgische Athenea den eersten prijs behaalde in Vlaamsch opstel en tevens in Fransch opstel! Welk een beteekenis krijgt die gebeurtenis, wanneer wij haar toetsen aan den verderen levensloop van den begaafden knaap! Uit zijn dubbel en zeldzaam geëvenaard succes bleek dat hij op jeugdigen leeftijd stijl en gedachten, vorm en

[p. 405]

inhoud volkomen beheerschte. Op dat oogenblik reeds is hij zoo ontwikkeld in de beide landstalen, dat hij zegevierend uit den moeilijken wedstrijd komt: de eerste van het land in Vlaamsch en Fransch - en dat voor een Vlaming! Wat een les en wat een voorspelling voor de toekomst - die trouwens magnifiek ging vervuld worden gedurende zijn prachtige loopbaan van denker, spreker en schrijver!

Met een stelligheid en een zelfbewustheid die het privilege zijn van uitzonderlijk-begaafde naturen, zendt Louis Franck, hij was toen 17 jaar, een Fransch boek de wereld in, over Victor Hugo. Geen wonder dat de groote romanticus den jongen man zóó moest bekoren, dat hij de behoefte had om over hem te gaan schrijven. Immers van de Romantiek heeft Louis Franck de beste deugden geërfd: den weelderigen woordenrijkdom, het soms overbluffend pittoresk, den rhetorikalen zwaai der perioden, de stoutheid der beeldspraak.

Nauwelijks was hij lid der Antwerpsche Balie, of de hooge taak werd hem toevertrouwd, de openingsrede uit te spreken in de Jonge Balie. Ditmaal verheft zijn geest zich op een hooger plan. Niet meer tevreden met zuivere bellettrie, waagt hij zich, niet zonder de drieste eerzucht van de jeugd, aan een veel moeilijker onderwerp: L'Evolution morale et la crise pessimiste, en vindt daar ruimschoots gelegenheid om zijn zeer ontwikkelde ideeën over de beschavingstoestanden der eindigende eeuw uit te werken.

Doch wat baat het, de geschriften die hij in het licht zond, op te sommen? Is het niet natuurlijk dat zijn gespannen nieuwsgierigheid op al de moderne verschijnselen van kunst en letteren gericht was? Had hij zich bewogen in een beperkter gedachtenkring, ware hij niet in beslag genomen als minister, als advokaat, als strijdend politicus, als specialiteit in zeerecht, als voorzitter van God-weet-hoeveel congressen, enz., hij zou voorzeker een uiterst vruchtbare loopbaan gehad hebben als schrijver en het ware hem gemakkelijk geweest te wijzen op een lijst literaire werken die menig zg. beroepsliterator zou beschaamd hebben. Hij heeft zich tevreden gesteld met nu en dan lucht te geven aan zijn artistieke verzuchtingen, doch telkens heeft hij het

[p. 406]

gedaan met het eerlijke geweten van den geleerde en de oorspronkelijkheid van een rasecht kunstenaar.

Om zich te bekwamen in de kunsteritiek, schreef hij gedurende geruimen tijd belangrijke kronieken in L'Art Moderne over schilders en beeldhouwers. Breeder uitgewerkt dan een louter kronijk is zijn studie over den schilder von Uhde. Misschien is het niet onbescheiden mede te deelen dat er in het archief van Louis Franck essays berusten over niemand minder dan Rubens en van Ruusbroec, studies waarvoor de schrijver, door zijn breede, joviale natuur en zijn wijsgeerige cultuur als van zelf aangewezen was, en die wij hopen eens te zien verschijnen.

Doch Louis Franck's geschriften over kunst en literatuur, - wat zijn ze in den grond meer dan de uitdrukking van slechts enkele korte oogenblikken in zijn artistieke werkdadigheid van elken dag? Wat heeft hij behoefte om nu en dan naar de pen te grijpen en eenige bladzijden over kunst te schrijven? Heeft zijn ingeboren aesthetische zin niet gedurig gelegenheid zich te uiten met al den rijkdom die vloeit uit zijn gulle natuur? Waaruit blijkt zijn kunstenaarschap schitterender dan uit zijn woord? Is hij niet, sedert menschengeheugenis, in de Vlaamsche geschiedenis een van onze machtigste redenaars, wiens woord de geesten overtuigt en de harten vervoert? En hoe zou hij de menigte kunnen beheerschen indien het niet was door zijn artistieke begaafdheid? Hij is een groot politicus geworden omdat hij een kunstenaar is.

Hoe diep Louis Franck steeds verknocht is geweest aan de artistieke beweging van de Vlamingen en van zijn geboortestad Antwerpen, blijkt ten overvloede uit zijn medewerking aan het tijdschrift Van Nu en Straks: was hij in feite geen medeopsteller, dan was hij in elk geval een der bezielers van het tijdschrift, dat een datum is in onze literaire ontwikkeling en het valt niet te betwijfelen, of menig geschrift van anderen is geboren uit de bevruchtende gesprekken met Louis Franck. Toen het er, een twintig jaar geleden, op aan kwam nieuw bloed bij te zetten aan het artistieke leven te Antwerpen, was Louis Franck een der eerste en meest overtuigde stichters van het tijdschrift De Vlaamsche Gids, van de Maatschappij der Nieuwe Concerten,

[p. 407]

en van het thans meest levende kunstgenootschap in België, Kunst van Heden.

Wij zouden hier nog kunnen bijvoegen dat hij door en door kunstenaar blijft in de zeldzame oogenblikken dat hij zich een uitspanning veroorlooft. Gaat hij op reis, dan reist hij als een artist, vult zijn geest met het schoone dat over de wereld verspreid ligt, laat de meesterwerken uit alle tijden tot hem spreken langs de wanden der Museums, maar ziet ook schoonheid in het licht van een straat, in de kleuren der markten, in de bewegingen van het volk. En daarbij is hij een onverschrokken speurder van groote natuuremoties, en gaat de schoonheid tegemoet om haar te ontdekken aan den zoom van hooge bergmeren, in Japan en China, in de wouden van het Afrikaansche binnenland, en in den dageraad of den zonsondergang op de Alpen. Aan zijn vele en mooie reizen zijn we essays verschuldigd zooals over Oud- en jong Turkije, en boeken zooals Het land van Manana, waarin hij zijn impressies geschreven heeft over Spanje.

Zooals Louis Franck thans voor ons verschijnt, heeft hij een hoogtepunt bereikt waarop hij zich weet te handhaven met de gemakkelijke sierlijkheid van den virtuoos in den mooisten zin des woords. Sedert jaren veredeld door onafgebroken omgang met de ideeën van groote geesten in het verleden en in onzen tijd, gelouterd door zijn rijke menschenervaring, verrijkt met de zuiverste substantie van eeuwen beschaving, heeft zijn gansche personaliteit zich ontplooid tot een magnifiek ingewikkeld en toch harmonisch geheel van sterke structuur en schitterende cultuur. Louis Franck is in onze Vlaamsche samenleving een verschijning zoo mooi en zoo volledig als de groote figuren uit de Renaissance.

Met het ideale Renaissancetype heeft hij ook gemeen, dat hij, met al zijn eerbied voor het verleden, met al zijn vertrouwen in de toekomst, een matelooze liefde heeft voor den tijd waarin hij leeft. Louis Franck bemint het heden en de menschen die leven terwijl hij leeft. Als een echte Horatiaansche geest plukt hij de vruchten van dezen dag. Het stukje eeuwigheid dat hij op aarde vertoeft stelt hij boven alles. Daarom heeft hij ook de kunstenaars van dezen dag lief. Hij bemint hunne deugden, begrijpt hun zwakheden, beoordeelt ze met de kalmte en de

[p. 408]

breedheid die slechts geïnspireerd worden door diep begrip en liefde; laat zich niet afschrikken door driestheden en overmoedige gebaren en liever dan ze te veroordeelen verklaart hij ze als de eigenschappen van de zoekende en werkende jeugd.

Ook hierin zou Louis Franck voor velen een voorbeeld moeten zijn. Wie koppig in het verleden blijft staren en meesmuilt om moderne kunst, neme een exempel aan dezen verstandigen en breedzinnigen mensch, die, dank zij zijn rijke kunstondervinding en hooge idealiteit, de kunst van onzen dag weet te doorvoelen en te waardeeren.

Vlamingen, beseft het wel: het is een buitengewoon voorrecht, een eer voor onzen stam een levenskunstenaar te bezitten zooals Louis Franck. Figuren van zijn gestalte zijn in den loop van een eeuw niet talrijk. Moge hij lang sieraad blijven van onze wetenschap, van onze kunst, van onze moedertaal!

A. CORNETTE.