De Vlaamsche Gids. Jaargang 15

[p. 393]

L. Franck als Minister van Koloniën

Dames en Heeren,

Men heeft mij gevraagd U heden te vertellen wat de heer Louis Franck voor Congo heeft gedaan en voor Congo is geweest. Het zou een zeer lange en ingewikkelde redevoering worden, moest ik U in bijzonderheden uiteenzetten al de wetten en hervormingen, die door den heer Franck werden ingevoerd, al de maatregelen die hij trof om aan onze heerlijke kolonie de ontwikkeling te geven die haar sedert den oorlog werd beschoren en waardoor zij in de toekomst den rijksten schat uitmaakt, waarvan het bezit en de uitbating ons zullen toelaten de moeilijke tijden van heden te overwinnen en opnieuw in de wereld in economisch opzicht een eerste plaats in te nemen.

Toen de heer Franck, onmiddellijk na den oorlog, Minister van Koloniën werd, was ons Afrikaansch bezit feitelijk sedert jaren volkomen van ons land gescheiden; onder den Evenaar zooals hier had de oorlog alle krachten in beslag genomen; ontginning van den grond was onderbroken; een wonder nog dat wij gansch ons gezag over de inheemsche bevolking hadden behouden, - een wonder dat bewijst hoe diep ingeworteld en hoe gretig door de zwarten aanvaard, het Belgisch regime toen reeds was!

Maar dat neemt niet weg, dat na de overwinning, die ons overigens het mandaat gaf over twee nieuwe dicht bevolkte en bijzonder rijke provinciën, alles eigenlijk opnieuw in te richten en op te bouwen was.

Het gold een reusachtig gebied, 85 maal zoo groot als ons eigen land, uit te baten, de meest afgelegen distrikten door middel van moeilijk te bouwen spoorwegen, of door banen die heden door auto's doorloopen worden, met de kust in verbinding te brengen, en toch, wegens de noodzakelijke politiek der bezui-

[p. 394]

niging, dit alles te verwezenlijken met zoo weinig geldelijke opofferingen als mogelijk.

Het gold aan nijveraar en koopman de grootst mogelijke vrijheid te laten, en aldus, door de toepassing van de groote beginselen van onze liberale politiek, den bloei van het land zoo veel mogelijk te bevorderen, en afstand te doen van die gebruiken, die Leopold II, dikwijls tegen zijn eigen wenschen in, had moeten toepassen en waardoor feitelijk de Staat de meeste ondernemingen zelf beheerde; beroep moest worden gedaan op het zoo veel vindingrijker en praktischer partikulier initiatief, alleen in staat om overal de verborgen schatten te ontdekken, alles zoo zuinig mogelijk te beheeren; en toch moest de noodige eenheid blijven bestaan onder al die ondernemingen, en overal het gezag van den Staat zich doen gelden om aan de algemeene belangen den voorrang te geven, die hun toekomt.

Het gold zooveel mogelijk het land ter beschikking te stellen van de blanke kolonisten, en toch nooit de groote zedelijke verplichtingen te vergeten tegenover de inheemsche bevolking, die de rechtmatige eigenares is van grond en bodem, wier overleveringen, wier gebruiken, geloof en zeden moeten geëerbiedigd, die geleidelijk moet worden gebracht tot hooger beschaving, maar die nooit mag woorden opgeofferd om de zelfzucht van den vreemden indringer te dienen.

Een reusachtige taak wachtte den man die dit moeilijke werk op zich nam! Zes jaar hebt U, heer Franck, onmiddellijk na den oorlog, die taak vervuld, en ik overdrijf niet als ik hier verklaar, dat U dit op schitterende wijze hebt weten te doen. U hebt na den oorlog het onderbroken kolonisatiewerk op nieuwe banen geleid en zijt feitelijk de tweede stichter van onze kolonie geworden!

Overal, op elk gebied, hebt U den aanstoot gegeven tot de politiek die sedert dien werd gevolgd.

Onmogelijk al de maatregelen op te sommen, die werden getroffen.

Een minister van koloniën heeft feitelijk voor Congo te doen al hetgeen al onze andere ministers samen doen voor het moederland zelf. Landbouw, financiën, scheepvaart of mijnen, rechtswezen, betrekkingen met den inboorling, spoorwegen,

[p. 395]

onderwijs, alles berust op de schouders van dien eenen staatsman, van wiens optreden dus in elk opzicht de ontwikkeling van de kolonie afhangt.

En dit beheer veronderstelt den strijd tegen moeilijkheden waarvan wij ons hier in Europa niet de minste voorstelling kunnen geven. Ik wijs u maar op twee van die moeilijkheden.

Het is de slaapziekte vooral, waardoor duizenden worden aangetast, die zich geheimzinnig uitbreidt, waarvan de ware oorzaken nog onbekend zijn en die, samen met redenen van socialen aard, de hoofdoorzaak is van de ontvolking, die in het schitterend tafereel van de prachtige ontwikkeling van Congo de eenige schaduwzijde vormt.

En dan zijn het de groote moeilijkheden van het vervoer. Midden in Afrika ligt de groote streek die wij beheeren, gescheiden van de zee door gebergten, die een groote hinderpaal zijn voor het verkeer. Dan is het de stroom zelf, die met zijn tallooze zijrivieren het land op heerlijke wijze bevrucht heeft, maar om den Oceaan te bereiken en die gebergten te doordringen, neemt hij wendingen en vormen aan, die elke scheepvaart onmogelijk maken - tenzij nieuwe ontdekkingen, juist nu gedaan, misschien eens zullen toelaten ook hier, waar de natuur ons vijandig schijnt te zijn, den menschelijken wil te doen zegevieren.

Tegen deze twee hinderpalen werd de strijd hardnekkig aangevat - en in elk opzicht werden verbeteringen verwezenlijkt, die ons de hoop geven in een niet te ver afgelegen tijd ze volkomen meester te worden.

Tegen de ziekte kon - bij gebrek aan Belgische geneesheeren die, eilaas, nog altijd niet talrijk genoeg zich in Congoland vestigen - door praktisch ingericht onderwijs de medehulp worden gekregen van de inboorlingen zelf, op de hoogte gebracht van de onmisbare kennis, waardoor ze, onder leiding van Europeanen, zeer doeltreffend de slaapziekte konden helpen bestrijden.

Voor het verkeer werd een reusachtig plan bestudeerd en de uitvoering begonnen van de groote spoorwegen die rechtstreeks Katanga met Beneden-Congo in verbinding brengen, alzoo die zoo rijke streek onafhankelijk maken van die

[p. 396]

naburige machten door wier gebied ze tot dan toe uitsluitend kon worden bereikt, en daardoor de verschillende gedeelten onzer kolonie ook nauwer aaneensluiten; tevens werden andere lijnen gebouwd tusschen Stanleystad en het gebied der goudmijnen; de vloot, die den stroom bevaart, werd volkomen heringericht; de methoden, die in de privaatnijverheid zoo uitstekende resultaten opleveren, werden er toegepast, met den bouw begonnen der posten voor draadlooze telegraphie en telephonie, die het heden mogelijk maken rechtstreeks een gesprek te voeren tusschen Brussel en Kinshasa en die schier de afstanden geleidelijk doen verdwijnen.

Maar die verkeersmiddelen zijn zoo nuttig, zoo hoognoodzakelijk alleen daarom omdat op elk gebied de opbrengst van landbouw en nijverheid voortdurend toeneemt. Reeds is er een product, het radium, waarmede wij heden al onze mededingers hebben kunnen uit het veld slaan en waarvoor wij een volstrekt monopolie hebben kunnen verkrijgen. Daarbij zijn er tallooze andere, dikwijls slechts na opeenvolgende ondervindingen ingevoerd, om de bron te worden van nieuwe schatten en nieuwen vooruitgang.

Dat alles is het werk natuurlijk niet van één man; het is het werk van velen, die, hun geluk, hun winst najagend of, in vele gevallen ook, onbaatzuchtig het algemeen belang dienend, samen zich aan die taak van beschaving wijden; maar één man moet toch de leider zijn, al die ondernemingen bezielen met een zelfden geest, en het is alleen wanneer hij op de hoogte is van zijn verantwoordelijkheid dat de uitslagen ook aan de verwachtingen zullen beantwoorden. Welnu, wij kennen nu de uitslagen, door ons in onze kolonie behaald, en gerust mogen wij zeggen, dat ons klein volk van zijn bezit in Afrika meer heeft kunnen maken dan hetgeen werd verkregen door welk ander land ook in de andere koloniën van Centraal-Afrika! En dit bewijst voldoende dat de man, die gedurende al die jaren na den oorlog aan het hoofd van al die inspanningen stond, het vertrouwen verdiende dat men in hem had gesteld.

Dat groote werk dient voortgezet, met meer middelen nog; talrijker moeten nog altijd de mannen worden, die naar het verre en geheimzinnige Afrika reizen en zich daar vestigen in

[p. 397]

die streek, die een zoo groote toekomst nog tegemoet ziet; beter nog moeten zij uitgerust en voorbereid zijn voor hun taak en daarbuiten. Dicht nabij onze stad, in onze Koloniale Hooge-school, die ook een schepping is van Mr Franck, trachten wij nu nieuwe geslachten voor te bereiden, hun al de hulpmiddelen van onze hedendaagsche wetenschap ter hand te stellen, opdat ze ons land nog beter zouden dienen en nog prachtiger uitslagen bereiken.

Wanneer wij aan die jonge lieden, aan de toekomende bestuurders van onze schoone kolonie, ook op zedelijk gebied, eenige raadgevingen moeten meegeven, die hen in hun loopbaan zouden helpen, dan kunnen wij niet beter doen dan te wijzen op het prachtig idealisme, op het plichtbesef en de werkkracht van Minister Franck; dan kunnen wij hen slechts aansporen om, zooals hij, persoonlijk belang altijd te stellen achter de bereidwilligheid om voor de algemeenheid, voor het vaderland te werken; dan kunnen wij hun slechts vragen altijd de stem te volgen van hun geweten en, zooals hij het deed, niettegenstaande critiek en kwaadwilligheid, te doen wat zij, na ernstig overleg, als goed en waar hebben bevonden; altijd te streven naar een meer verheven ideaal; altijd zich te herinneren dat de enkeling aan het volk, waaruit hij gesproten is, feitelijk alles te danken heeft wat hij heeft kunnen worden en dan ook tot plicht heeft, overal waar hem zulks mogelijk is, te trachten meer welzijn, meer geluk te verspreiden onder zijn medeburgers. Wanneer zij dit grondbeginsel niet uit het oog verliezen, wanneer zij tot voorbeeld nemen voor hun eigen loopbaan den man dien wij heden vieren, dan zullen zij worden wat hij zoo lange jaren reeds is: een goed dienaar van zijn volk, een man die zijn plicht heeft weten te vervullen, die overal waar het tot hem heeft gebracht, ten voordeele van het algemeen ernstig werk heeft kunnen verrichten. Zoodat ik overtuigd ben de tolk te zijn van gansch de bevolking en voornamelijk van al onze partijgenooten, met hem hartelijk dank te zeggen voor hetgeen hij ten voordeele van onze kolonie reeds heeft gedaan en de hoop uit te drukken dat hij ook in de toekomst den tijd zal vinden om de kolonie van zijn ondervinding en zijn rijke geestesgaven te laten genieten.

R. KREGLINGER.