De Vlaamsche Gids. Jaargang 15

[p. 187]

Boekbeschouwing

Mevr. H. Kröller-Müller: Beschouwingen over Problemen in de ontwikkeling der Moderne Schilderkunst, 1925 (niet in den handel).

Dit fraai uitgegeven boek, dat, wat betreft de aesthetische en typografische verzorging, eere aandoet aan Prof. Henry Van de Velde, H. Wilbers en de firma Leiter-Nypels te Maastricht, bevat een reeks beschouwingen over moderne schilderkunst, gehouden in opdracht van de Haagsche Volksuniversiteit door Mevr. H. Kröller-Müller aan de hand van schilderijen van haar persoonlijke verzameling. Laat het ons maar dadelijk bekennen dat het boek, het mocht wel een album heeten, ons verrukt heeft. Niet om de talrijke en verzorgde plaatjes alleen, maar wel om den tekst, die op zulk een bevattelijke en tevens sierlijke wijze ons een inzicht geeft in de schijnbaar zoo verwarde kunststroomingen van dezen tijd. Gelukkige cursisten van de Haagsche Volksuniversiteit, die van het levende woord hebben genoten van een niet-alledaagschen gids in de verzamelingen van Mevr. Kröller aan het Voorbout! Maar wij die haar mochten lezen zijn ten slotte niet minder gelukkig, het geschreven woord in zulk een voornaam pak onder de hand te hebben.

Het is in Vlaanderen te weinig bekend welk een invloed een aestheticus als de Heer H.P. Bremmer, door zijn woord en door zijn maandelijksche kunstmap: Beeldende Kunst, op den kunstsmaak van zijn landgenooten heeft uitgeoefend. Tot de leerlingen van den Heer Bremmer behoort Mevrouw Kröller, die dan ook niet nalaat in de liminaria van haar werk een woord van dank te zeggen aan hem, die haar het eerste inzicht in kunst heeft gegeven en haar den weg heeft gewezen om in de kunst het kaf van het koren te scheiden.

Het zal dan ook niemand verwonderen dat de definitie, welke Mevr. Kröller van kunst geeft, nauw aansluit bij deze van Bremmer, al is ze scherper omlijnd: ‘Kunst is de emotioneele objectiveering van het geestelijk ik, met geen andere bedoeling dan dat ik te objectiveeren.’ Hetgeen dus in de kunst door het aanschouwen te benaderen valt is de ziel van den kunstenaar.

[p. 188]

Mevr. Kröller toont ons dan die moderne kunstenaarsziel onderworpen aan den invloed van de omgeving en van den tijdsgeest en slaagt er in op een treffende wijze ons de evolutie van het positief realisme naar het impressionisme in de 2^e helft van de 19^e eeuw te schetsen. Minder voldaan heeft ons de beschouwing over het overgangstijdperk, dat te weinig recht laat wedervaren aan het Duitsch expressionisme. Het Fransch cubisme integendeel wordt uitvoerig behandeld, omdat Mevr. Kröller in het streven van Picasso en zijn groep een nieuw idealisme begroet. Of dit abstract idealisme ten slotte de deur niet heeft opengezet tot allerlei buitensporigheden, die de schilderkunst als een bij uitstek visueele kunst verloochenen, is een vraag, die Mevr. Kröller ontwijkt. Zij ziet er een groote kunstuiting in, omdat zij, volgens haar eigen woorden, ‘rijk is aan geestelijk gehalte.’

Persoonlijk is Mevr. Kröller overtuigd dat er van het cubisme een overgang zal plaats hebben naar wat zij noemt het synthetisch realisme, hetgeen ze tracht te verklaren aan werken van den Franschen schilder A. Herbin.

Naar volledigheid heeft Mevr. Kröller niet gestreefd. Wij mogen haar dan ook niet het verwijt maken groote namen uit de moderne schilderkunst niet te hebben vernoemd. Hare nochtans rijke collectie vertoont leemten, hetgeen zich in haar cursus heeft gewroken. Maar haar doel heeft ze desniettegenstaande bereikt: een weg gebaand door het bosch der- ismen en aan, minder voorbereide cursisten moderne schilderijen zonder vooroordeel leeren ‘zien’.

Dr. P. DE KEYSER.