De Vlaamsche Gids. Jaargang 15

[p. 178]

Vlaamsche Kroniek

De Meesters der Kempen door Jef Claes (Excelsior, Brugge) is een verdienstelijke roman met socialen ondergrond, waarvan de tendens samengevat wordt in den titel van het vierde deel: Limburg aan den Vlaamschen werkman. Tegenover de met forsche hand geteekende figuren van Kisjel, den bronnenzoeker, en van baron de Deslieux, den kapitalist, die grond en volk van Limburg beheerschen wil, rijst de gestalte van Ernst, den idealistischen strijder voor het goede recht en de verheffing van den arbeider. Den strijd tusschen beide partijen heeft Claes op intense wijze gedramatiseerd, soms zelfs gemelodramatiseerd. Vaak vervalt hij in vooze rhetoriek, waar eenvoud geboden is om het reeds op zich zelf donkere ellende-beeld scherper en treffender te maken. Dan wordt hij het slachtoffer van het ronkende woord! Zullen we nog wijzen op het gewild-eenzijdige van zijn voorstellingen, wanneer hij den Baron teekent? Eens in de kapitalistische wereld verzeild, lijkt de auteur niet meer weg-wijs. Maar al zijn de gebreken in den bouw van dezen onevenwichtigen roman dikwijls opvallend, toch wordt hierdoor onze waardeering voor het kunnen van dezen met apostolischen ijver bezielden volksschrijver niet verminderd.

De Doodslag (Excelsior, Brugge), een roman van Marcel Matthijs, biedt een zeer belangwekkende poging van psychologische ontleding. Het onderwerp, dat zeer eenvoudig is, kon aanleiding geven tot melodramatische tooneelen. De schrijver is er niet in geslaagd dit euvel geheel te vermijden! Evenmin wist hij alle rhetorische gezwollenheid uit zijn verhaaltrant te bannen. Matthijs vertelt dan van een meisje, dat door haar dronken vader wordt mishandeld. Op een avond, terwijl de dolle maskerade door de stad joelt, sluipt ze haar woning uit, maakt kennis met een jongeling. En zoo komt de straling der liefde in haar ellendig bestaan. Wanneer ze, thuis gekomen, opnieuw mishandeld wordt door haar vader, vermoordt zij hem. In de weergave van den bijna onbewusten groei der moordgedachte, schuilt de originaliteit van dit donker-realistisch boek, dat weliswaar niet altoos ontroert en waarvan de soms te lang uitgesponnen episodes niet steeds zuiver doorvoeld blijken,

[p. 179]

doch waarin zich toch een nieuw talent openbaart met eigen kwaliteiten.

Jozef Simons liet een nieuwen druk verschijnen van zijn vlot geschreven Schetsen en Verhalen van een Kanonier (Excelsior, Brugge). Het best lijken ons de ‘Brieven uit de Oasis’, terwijl in de ‘Schetsen en Verhalen’ de schrijver zich te zeer vergenoegt met de oppervlakkige dramatiseering van een of ander gevalletje.

Van C. Astaes lazen we een bundel novellen uit het kinderleven: Lenteweelde en verder drie boekjes met zeer geschikte vertellingen voor de jeugd: De wonderlijke Dwerg en de twee deelen van Kindervriendjes (Excelsior, Brugge). De schrijver is een verteller, die den volkschen toon te treffen vermag. Maar wat zijn deze bundeltjes leelijk geïllustreerd!

Iets dergelijks moeten we zeggen van de verschillende deeltjes van Paul Kiroul's Sprookjesbibliotheek, waarvan reeds zes nummers verschenen (Excelsior, Brugge).

Frans Verschoren wijdde een fraai boekje aan Tony Bergmaan (L. Opdebeek, Antwerpen), waarvoor Felix Timmermans mooie plaatjes teekende. Het brengt een beknopte beschouwing van den persoon en het werk van Tony in verband met herinneringen aan Lier en de Liersche kunstenaars.

In dezelfde reeks liet Maurits Sabbe een populaire en anecdotische studie over Benoit en zijn werk verschijnen, terwijl Lodewijk Scheltjens twee figuren uit het Waasland bestudeert: Mercator en den geneeskundige Filips Verheyen. (L. Opdebeek, Antwerpen).

Aan critisch proza blijft de Vlaamsche literatuur betrekkelijk arm. Het essay heeft nog geen burgerrecht in onze letteren kunnen verwerven. Toch stemt het optimistisch wanneer we vaststellen hoe zich hier en daar sterke critische talenten ontwikkelen, - mede wellicht een gevolg van den opbloei eener eigen Vlaamsche cultuur.

Een boek als Literaire Profielen van Joris Eeckhout (Excelsior, Brugge) komt onze didactische literatuur op aanzienlijke wijze verrijken. Pastoor Eeckhout bespreekt in dit eerste deel (het tweede verschijnt weldra!) het werk en de persoonlijkheid van Scharten, van Suchtelen, Querido, de Clercq, Muls, van Eeden, Streuvels, Verwey, Feber, Frans Erens, Cesar Gezelle, Vermeylen, Albert van Driessche, Willem Nieuwenhuis, Pol de Mont, Verschaeve, Timmermans, Poelhekke, Persijn, Toussaint van Boelaere. Niet zonder voldoening stellen we vast, dat de geleerde beoordeelaar ook werk behandelt van schrijvers, die zijn geloofsgenooten niet zijn. In dit opzicht onderscheidt hij

[p. 180]

zich op zeer gunstige wijze van verschillende katholieke critici, wier horizon door politieke en religieuse vooroordeelen begrensd lijkt. Het verschijnsel is des te verheugender wijl meer en meer de Vlaamsche critiek door een misplaatst politiek solidariteitsgevoel - en we doelen hier zeker niet op de katholieke critiek alléén - dreigt te worden vertroebeld! De criticus Joris Eeckhout heeft een wijd-omvattenden en tevens diep doordringenden blik. Hij tracht zich in te leven in de gevoelsen gedachtensfeer van den auteur, wiens werk hij ontleedt. Hij beschikt over de rijkdommen van een ontzag-inboezemende, veelzijdige belezenheid, die hem toelaat parallelen te trekken, te wijzen op eenig verband, kortom onze literatuur te toetsen aan deze van het buitenland.

Soms evenwel maakt hij misbruik van deze opgehoopte schatten en doet hij te geleerd, waar wij van hem veeleer verwachtten, dat hij de persoonlijkheid van een dichter of den geest van een werk zou interpreteeren. Eeckhout bezit de gave der bewondering. Zijn critische beschouwingen steunen op begrijpen. Hij wil anderen het eigenste genot bijbrengen. Hij ontgint de schatten van schoonheid, die er voor den profaan in een kunstwerk verborgen liggen.

Nieuw Vlaanderen (De Wilde Roos, Brussel), door Emmanuel de Bom, is een vervolg op ‘Het Levende Vlaanderen’, dat deze bekende prozaïst vóór enkele jaren liet verschijnen en waarin hij de voornaamste van zijn kronieken uit De Nieuwe Rotterdamsche Courant opnam. De Heer Eduard Anseele leidt den nieuwen bundel in met een socialistische parafraseering van het begrip: Nieuw-Vlaanderen, - waarop dan een opstel volgt, waarin de Bom den goedjonstigen inleider op een voetstukje zet - en dat wordt een wel eenzijdig-gedachte (de Bom zal dit zelf wel beseffen!), maar kruimige brok proza. Achtereenvolgens behandelt de schrijver een reeks Vlaamsche kunstenaars, wier eigenaardige physionomie hij met kleurige, beeldende woorden teekent. Toch voelen we soms al te sterk, dat de Bom de wereld in twee wel afgeteekende deelen splitst: zijn vrienden, die hij met lof overlaadt, en dan de anderen... de vijanden en de onverschilligen. Deze laatsten behooren blijkbaar niet tot dat nieuwe Vlaanderen van Em. de Bom. Sympathiek is het opstel gewijd aan de door een overmoedige en niet altijd wel ingelichte jeugd versmade Van Nu en Straks-Beweging - een onderwerp, dat de Bom lief is, zooals reeds ten overvloede werd bewezen door een paar opstellen, in ‘Het Levende Vlaanderen’ opgenomen. Er is ook in dezen bundel geen enkel stuk, dat onverschillig laat en niet kan beschouwd worden als een uitstekende inleiding tot het werk van den kun-

[p. 181]

stenaar, die er in te kijk wordt gesteld - ook dan wanneer de Bom veeleer het oor heeft geleend aan de suggesties van zijn vriendenhart dan aan de overwegingen van zijn critisch vernuft. Dat komt wijl hij een zoo kleurig als sappig proza schrijft, dat ondanks de onberispelijke zuiverheid van zijn Nederlandschen vorm, zoo lekker Vlaamsch klinkt.

Warden Oom, zooals de Westvlaamsche volksschrijver Edward Vermeulen algemeen genoemd wordt, heeft een aantrekkelijke auto-biographie geschreven (S.V. De Vlaamsche Boekenhalle, Leuven), die frisch en oprecht klinkt.

Dr C. Tazelaar schreef een karakterschets van Alice Nahon en deze degelijke brok werd opgenomen in Keurgedichten (De Nederlandsche Boekhandel, Antwerpen), een goede, vooral voor schoolgebruik bestemde bloemlezing uit het werk van de jonge Vlaamsche dichteres.

Door de Bijster en R. Buckinx werd het beroemde boek van Silvio Pellico: Mijn Gevangenissen (Excelsior, Brugge) in zuiver Nederlandsch vertaald.

Van twee oud-Vlaamsche spelen verschenen herdrukken (N.V. De Standaard, Brussel). De waerachtige ende een seer wonderlijcke Historie van Marteken van Nieumweghen werd bezorgd door Dr M. Cordemans, volgens de uitgave van Dr Leendertz en door den E.H.J. Bernaerts met verklarende nota's voorzien.

Michiel de Swaen's Verheerelijckte Schoenlappers of De Gecroonde Leerse werd eveneens bezorgd door Dr Cordemans, die hier en daar den tekst zuiverde van enkele platte uitdrukkingen. In zijn inleiding beroept Dr V. Celen zich op Dr M. Sabbe's merkwaardige en thans geheel onvindbaar geworden studie over ‘Het Leven en de Werken van Michiel de Swaen’ (1906) waarvan een herdruk zich opdringt.

Van de reeds in dit tijdschrift besproken Kongoleesche Vertellingen (Excelsior, Brugge), verzameld door den E.P.I. Struyf. S.J., verscheen het derde deel, dat gewijd is aan de Geestesverhalen.

In zijn studie Vondel en Gillis van Vinckenroy (Verslagen en Mededeelingen der Koninklijke Vlaamsche Academie), waarin het ontstaan van Vondel's ‘Zegezang’ nader wordt onderzocht, bewijst Dr Jan Gessler, dat Vondel nooit te Hasselt kwam, zooals ten onrechte beweerd werd door Brouwers, die meer een fantast dan een ernstig criticus blijkt te zijn geweest. De klare uiteenzetting van Dr Gessler is van groot belang voor de Vondel-kenners.

LODE MONTEYNE.