De Vlaamsche Gids. Jaargang 14

[p. 467]

Hollandsche Letteren

Het Wassende Water is het nieuwe werk van den talentvollen Herman de Man (Nijgh & Van Ditmar's U.M. Rotterdam). Vroeger bespraken we hier De Eenzame van denzelfden auteur; thans, in dit nieuwe boek, is ook het hoofdmotief de eenzaam-heidsgedachte. Want feitelijk is het heele gebeuren betreffende de overstrooming, hoe belangrijk ook als culmineerend punt in den groei van den roman, een episode. Gieljan Beljen is de rijke boerenzoon, die zich nergens goed thuis voelt, onbewust naar iets onbekends, iets onmogelijks zoekt, een paar ongelukkige liefdehistories heeft, zich opwerkt tot Hoog Heemraad en lid van de Staten, een prachtige rol speelt tijdens een overstrooming; - en tóch onvoldaan blijft. Op het einde wordt in hem deze troostelooze verklaring helder: al zijn pogen heeft hem intuitief naar liefde doen zoeken als uitdrukking van het Goddelijke; ‘het Boek’ zegt, dat God liefde is, maar hij heeft die liefde nog niet gevonden.

Als psychologische studie is Gieljan wel geslaagd; ook de andere menschen in dit boek (vooral de moeder en de broeder) leven vóór onzen geest. Iets bijzonders is het talent, waarmede de schrijver zijn massa's doet leven. Waar De Eenzame vooral de Hollandsche kleinstad en omstreken beschreef, hebben we hier het door-en-door Hollandsch plattelandsche. Het gebruik van enkele woorden zooals brochten, gongen, wieren (werden), ommers, keinders, hij hieuw (hield) was o.i. niet noodig voor het scheppen der atmosfeer, hun karakteristische is enkel uiterlijk, en de atmosfeer is er.

De lectuur van dit boek, ofschoon wat vermoeiend door het té inheemsche soms, is over liet algemeen een fijn kunstgenot.

Na Feber geeft H. Padberg, S.J., een studie over Frederik van Eeden (J.J. Romen & Zonen, Maaseick). Feber's boek onderzocht vooral den ontwikkelingsgang van den onlangs tot het Katholicisme bekeerden auteur van De Kleine Johannes, Padberg's studie wil vooral een gids zijn door Van Eeden's gansche werk. Die gids is betrouwbaar; heel zelden wordt de onpartijdige houding vergeten voor die van den katholiek. De

[p. 468]

tien hoofdstukken van het boek geven van Van Eeden een duidelijk en goed gezien beeld; zij vormen een liefdevol en kunstzinnig werk, - een stevig gebouwd werk, en, in een literatuur waar critiek nog vrij algemeen fragmentarisch blijft, is zulks des te aangenamer.

We ontvingen een derden, geheel omgewerkten druk van het tweede deel eener mooie bloemlezing: De Bloeiende Bongerd, door Dra. W.C. Wittop Koning-Rengers Hora Siccama en Herman Poort (J.B. Wolters, Groningen-Den Haag). Dit is geen gewone anthologie; het doel was, door middel van welgekozen uittreksels uit de jongere en jongste literatuur, aan H.B.S. leerlingen een inleiding te geven tot het schoone in letterkundig werk. Tevens werd getracht, voor een periode die zoo dicht bij ons staat of waarin we werkelijk leven, eenige aanduidingen te geven om althans een zeker richtsnoer te hebben. Daarom werd het boek ingedeeld in vijf hoofdstukken: 1) de nogal fragmentarische, nauwkeurig-realistische prozakunst van de Nieuwe-Gidsers en hun nakomelingen; 2) de poëzie van Perk en de eerste Nieuwe-Gidsers, dan die van Boutens, Henriette Roland Holst, J.H. Leopold, Adama van Scheltema; 3) de prozakunst, die zich verruimd heeft en vooral het leven zoekt; in het bijzonder komen hier de schrijvers over het kind aan het woord; 4) de nieuwste dichtkunst en 5) de letterkunde in Vlaanderen.

Met het oog op zulk een plan kan men begrijpen, dat er hoegenaamd niet naar een zelfs benaderende volledigheid werd gestreefd en dat sommige schrijvers in het geheel niet werden vermeld. Het laatste hoofdstuk zou echter eenigszins moeten herzien worden; we hebben meer karakteristische schrijvers dan bv. Fritz Francken of Jozef Simons (welke trouwens flinke auteurs zijn).

De inleidingen tot elk hoofdstuk zijn buitengewoon interessant. Een paar regeltjes of woorden mochten wel hier en daar worden weggelaten, die een al te gemeenzamen schooltoon hebben.

De uitgave is wel verzorgd en versierd met eenige mooie portretten, waaronder dat van Boutens door Toorop en dat van Karel van de Woestijne door zijn broeder Gustaaf.

Als nr. IX van de degelijke serie Lyceum-Herdrukken publiceerde Dr. J. Endepols bij de firma Wolters: Den Spyeghel der Salicheit van Elckerlijc. De schoonste moraliteit wellicht der Nederlandsche letterkunde, thans beter door het publiek gekend door de opvoeringen van Verkade, verdiende het ruimschoots, te worden uitgegeven op deze wetenschappelijke en liefdevolle

[p. 469]

wijze. Een goede inleiding maakt den lezer bekend met enkele wetenswaardigheden. Op de vraag, of Elckerlijc al dan niet het oorspronkelijke was voor het Engelsche Everyman ware in deze inleiding het aanhalen der opinie van deskundigen gewenscht; Dr. Endepols is voorzichtig-onpartijdig. Intusschen zouden zijn argumenten bl. IV en V even goed voor Engeland passen.

Een paar andere, kleine opmerkingen, zonder belang voor dit tijdschrift, nemen niet weg, dat deze - ook naar het uiterlijk wel verzorgde - uitgave de warmste aanbeveling waard is.

DR. FRANZ DE BACKER.