De Vlaamsche Gids. Jaargang 14

[p. 377]

Een Congres van Bibliothecarissen en Boekenliefhebbers

De handelingen en mededeelingen van het Congres International des Bibliothécaires et des Bibliophiles, van 3 tot 9 April 1923 te Parijs gehouden, hebben in de eerste maanden van het jaar '25 het licht gezien. Zij werden uitgegeven door Fernand Mazerolle, algemeen secretaris en Charles Mortet, ondervoorzitter van de derde sectie (Parijs, Jaure et Cie, 1925; 8^o, II en 542 blz.; (platen).

Dat het publiceeren er van zoo lang uitbleef is echter niet zoo zeer te betreuren: het Inrichtingscomiteit had, inderdaad, gemeend, als herdenking aan die internationale samenkomst, niets meer te kunnen uitgeven dan een brochuurtje, de verslagen der zittingen bevattende; met geduldig naar inschrijvingen - nu talrijk ingekomen - en naar privaten en officieelen steun te wachten, is het mogelijk gebleken ook de mededeelingen, tijdens de zittingen gehouden, bij de ontworpen brochuur te voegen en wat, haast twee jaar nadat het Congres plaats greep, het publiek aangeboden werd, was een lijvig 8^o van bij de 550 bladzijden, met talrijke platen versierd.

De lijst der congressisten en de processen-verbaal der zittingen gaan we stilzwijgend voorbij om alleen de Communications et Mémoires te bespreken, onderverdeeld in drie groote afdeelingen: I. - Bibliothèques et Bibliothécaires; II. - Utilisation des Bibliothèques et Diffusion du Livre; III. - Histoire et Art du Livre.

De belangrijkste mededeeling van Afdeeling I, misschien wel de belangrijkste mededeeling van heel het Congres, waarvan elke intellectueel niet nutteloos kennis zal nemen, schijnt ons wel de eerste te zijn, die van l'abbé M. Langlois, bibliothecaris van het ‘Institut Catholique’ te Parijs. Het draagt als titel: La Nouvelle Bibliothèque. Collections, locaux, administration. Het aantal encyclopedische en retrospectieve bibliotheken is overal veel te groot, merkt steller. De voortbrengst aan boeken en tijdschriften, de uitbreiding der wetenschap en de snelheid, waarmede deze vooruitgaat, eischen een nieuwe formule, een

[p. 378]

nieuwe opvatting van de bibliotheek. Deze is: de bibliotheken - de overgroote meerderheid er van althans! - moeten speciaal zijn en actueel; de meeste bibliotheken mogen maar tijdelijke dépots zijn (laboratoria), die periodisch hunne verouderde werken naar centrale dépots (conservatoria) zullen sturen, om daar voor het nageslacht - en het opmaken der geschiedenis - bewaard te worden. Sprekende van de lokalen, herhaalt de heer Langlois voor de zooveelste maal, dat de nationale of stedelijke boekenverzamelingen niet in oude vochtige kloosters of oud vorstelijke paleizen met hooge, versierde zolderingen en breede ramen dienen opgeborgen te worden, maar wel in voor hun doeleinden speciaal opgetrokken gebouwen, waarin men niet het sierlijke aan het nuttige opofferen mag, en waarvoor, wat het opmaken van het plan betreft, bibliothecaris en bouwkundige nuttig kunnen samenwerken. In zake administratie wijst schrijver er op, dat het aanwerven van het personeel der bibliotheken veel te wenschen overlaat en dat er ook hier hervormingen dienen ingevoerd te worden, die met een verhooging van jaarwedden en van subsidies zouden moeten gepaard gaan. Verder worden een paar woorden gezegd over de kwestie der uurroosters en die der reglementen voor mededeeling en uitleening der boeken; hier zou unificatie en internationalisatie niet kwaad zijn. Eindelijk handelt schrijver over de rechtspersoonlijkheid der groote bibliotheken.

De tweede verhandeling, alhoewel meer speciaal, zal ook wel al diegenen inieresseeren, die nu en dan, of dagelijks, op bibliotheken gaan werken en wel eens in betrekking moeten komen met de ambtenaars, er aan verbonden. Hier vraagt zich C.B. Burger, bibliothecaris der Universiteit te Amsterdam, af welke de vereischte hoedanigheden zijn, om voor een goeden bibliothecaris te kunnen worden aangezien; moet een bibliothecaris eerst en vooral een goede bibliothekenadministrateur zijn, of is het noodig, dat hij een boekenkenner weze, een echte bibliofiel? 's Schrijvers antwoord is: de navorschers hebben behoefte aan bevoegde gidsen, aan bibliothecarissen of conservators, die de waardige opvolgers zullen zijn van de groote Hollandsche bibliografen: de Holltrops, de Cambells, de Tieles, de Knuttels....

Het derde stuk is dat van den heer Alexandre Birkenmayer, bibliothecaris der Universiteit te Krakow. Schrijver legt er ons het plan uit van een handboek voor wetenschappelijke bibliotheconomie, waaraan hij sedert jaren werkt en dat, door onvoorziene omstandigheden tot nog toe ongelukkig niet heeft kunnen verschijnen. Ongelukkig, zeggen wij, want niet alleen het plan, waardoor het werk ons als een model van logische ontwikkeling

[p. 379]

der stof en van volledigheid en verscheidenheid voorkomt, ook de principes, volgens dewelke de auteur zijn werk opvat, schijnen ons een boek te mogen laten verwachten, dat van tel zal zijn in de geschiedenis der bibliotheekwetenschap.

Onder de verhandelingen, die in deze eerste afdeeling voorkomen, meenen we nog de volgende even te mogen vermelden, die meer van praktisch of historisch belang zijn:

La Protection des Richesses d'Art des Bibliothèques. Mesures indispensables à prendre, door A. Boinet, bibliothecaris der ‘Bibliothèque Ste Géneviève’ te Parijs;

De la Préservation des Livres rares contre les Insectes et les Moisissures, door M. Giraud-Mangin, conservator der stedelijke bibliotheek te Nantes;

La Désinfection des Livres et l'Hygiène des Bibliothèques par la ‘Nébulisation’, door F. Dogilbert;

La Bibliothèque de Rouen. Note sur quelques particularités de son organisation; door Henri Labrosse, bestuurder van de bibliotheken en van het historisch archief der stad;

La Nouvelle Collection d'Incunables de la Bibliothèque de l'Université de Louvain (met opsomming), door L. Stainier, administrateur der Koninklijke Bibliotheek van België en bestuurder van den dienst van herstel der Leuvensche Universiteitsbibliotheek;

La Salle Pie XI à la Bibliothèque Ambrosienne de Milan, door Mgr. Gramatica, prefect der Ambrosiana;

Le Livre et les Bibliothèques en Latvie, door A. Gravit, afgevaardigde van de republiek Letland;

La Bibliothèque française de Beyrouth, door Ph. de Tarrazi, conservator der bibliotheek aldaar;

La Bibliothèque Nationale Juive à Jérusalem, door Meyer Abraham, bibliothecaris der rabbinische school van Frankrijk.

Afdeeling II werd op haar beurt onderverdeeld in vijf. De eerste dezer onderverdeelingen (A. Reproduction et multiplication des documents) bevat maar drie stukken, alle drie echter meldenswaardig. In het eerste: La ‘Composition mécanique’ pour l'Edition du Livre, legt ons F. Dogilbert al de voordeelen uiteen van de monotypie. In het tweede: L'Illustration dans te Livre, geeft James Violle een overzicht van al de procedés, voor het illustreeren van boeken gebruikt en weidt breedvoerig uit over het nieuwste dezer procédés: de ‘rotocalco’, door de Engelsche ‘off set’ genoemd, waardoor het mogelijk werd platen te drukken op alle soorten van papier. In het derde: Les Livres sur l'Histoire de l'Art, deelt Georges Wildenstein mede, hoe, volgens hem, een verzameling van monographieën over de geschiedenis van de kunst in Frankrijk dient opgevat te worden.

[p. 380]

De tweede onderafdeeling (B. Bibliothèques et Offices d'Information) is gewijd aan de sociale rol der bibliotheken. Zij bevat o.m. een zeker aantal mededeelingen, die de rol van bibliotheek en bibliothecaris doen uitkomen op het gebied der toegepaste kunsten en der wetenschappen, der technische en industrieele documentatie, der handelswetenschappen en economische betrekkingen.

De derde onderafdeeling (C. Bibliothèques Modernes), opent met twee bijdragen van twee onzer landgenooten: Victor Tourneur, conservator bij de Koninklijke Bibliotheek van België, over La Mission des Bibliothèques centrales d'Etat, die, volgens schrijver, niet langer meer naar de universaliteit zouden moeten streven, maar eerst en vooral het museum van het nationale boek zouden moeten zijn; - en A. Rutten, algemeen opziener der openbare bibliotheken van België, over La Bibliothèque publique, waar de nieuwe Belgische wet op de openbare bibliotheken wordt uitgelegd en onderzocht en de eerste resultaten, die ze opleverde, medegedeeld. Kunnen verder hier nog vermeld worden de mededeelingen van Zdenêk Tobolka, van Alexandre Birkenmayer en van Aro Naïto over den toestand der bibliotheken in Tsjeko-Slowakije en in Polen en over het vraagstuk van het boek in Japan.

Onder D. (Bibliographie, Classification, Catalogues, Coopération Internationale) komen talrijke stukken voor, die niet alleen door bibliothecarissen, maar ook door al wie aan wetenschap doet nuttig kunnen gelezen worden. Meer dan een hebben betrekking tot de internationale samenwerking inzake bibliotheken en documentatie en in verband daarmee dient de mededeeling van Paul Otlet, bestuurder van het Internationaal Instituut voor bibliographie te Brussel: L'Organisation Internationale du Livre, de la Bibliographie et de la Documentation, speciaal vermeld te worden.

Onder de rubriek E. (Questions diverses) werden een aantal stukken van algemeen en andere van speciaal bibliotheconomisch belang samengebracht. Wat de eerste betreft, meenen wij de bijdrage van L. Dimier: Du Danger que fait courir la Superstition du Livre à la Culture intellectuelle, te mogen vermelden. Onder de andere dienen de twee volgende aanbevolen te Worden: De la nécessité de l'emploi en librairie de la fiche bibliographique internationale, door Ch. Bayle en Le Matériel et le Mobilier des Bibliothèques, door G. Borgeaud.

In de eerste onderafdeeling van Afdeeling III (A. - Histoire de l'Imprimerie et de la Décoration du Livre) is vooral de medewerking van Polen meldenswaardig; in drie bijdragen geven ons Kasimierz Piekarski, Ludwik Bernacki en Francisca Garnier een kort, maar volledig overzicht van de geschie-

[p. 381]

denis van het Poolsche boek van de XV^e eeuw tot heden. Ook de mededeeling van N. Jorga, hoogleeraar te Boekarest en correspondent van het Institut de France, over L'Ornementation du Vieux Livre Roumain, zal menigeen interesseeren.

Het laatste gedeelte van den bundel (Afdeeling III. B.) werd voorbehouden tot geschiedkundige mededeelingen omtrent en beschrijvingen van oude bibliotheken en private verzamelingen en ook tot bibliophilie. Stukken over de bibliotheken van René d'Anjou en van Nicolas Fouquet, over de ‘collection Saintongeoise’ van Maurice Martinet, over de oudste bibliotheken van den Elzas en over de muziekbibliotheek van prins Antoine I van Monaco, komen er in voor; eindelijk deelt er Carlo Frati, bestuurder der Universiteitsbibliotheken te Bologna, bijzonderheden mede over zijn ontwerp van een bio-bibliographisch woordenboek der Italiaansche bibliothecarissen, bibliografen en bibliofielen uit de XIV^e en XV^e eeuw.

De lijst der documenten die op de technische tentoonstelling der bibliotheken, in de ‘Maison du Livre’ te Parijs gehouden, voorkwamen, werden als bijvoegsel bij de Procès-Verbaux et Mémoires van het Congres gepubliceerd.

Bij een eerste doorbladeren van dit lijvig boekdeel kregen we aanstonds den indruk, dat de mededeelingen, die er in voorkomen, in hun geheel, niet de bibliothecarissen en de bibliofielen alleen konden interesseeren, maar ook hen die, in verschillende opzichten, in de geschiedenis van het boek en in de kunst van het boek belang stellen, alsook al de werkers en navorschers in het algemeen, die over de inrichting der bibliotheken - die algemeene laboratoria! - het gebruik en de geschiedenis er van en over de nijverheid en de verspreiding van het boek niet onnuttige en niet on-interessante inlichtingen en bijzonderheden wenschen te vernemen.

Februari 1926.

Dr C. DEBAIVE.