De Vlaamsche Gids. Jaargang 14

[p. 371]

Onderwijs en Opvoeding

De firma Wolters (Groningen) gaf een tweetal bloemlezingen uit:

1^o De bloeiende Bongerd, twee deelen, door W.C. Wittop Koning-Rengers Hora Siccama en Herman Poort, welk werk de leerlingen uit middelbaar en normaal onderwijs bewust de schoonheid onder elken vorm in de hedendaagsche literatuur leert aanvoelen, én door de methodische, rijke keus aan leesstukken én, dat vooral, door de inleidende beschouwingen, die merkwaardig van gevatheid zijn en blijkbaar bij onzen landgenoot J. Kuypers, vóór het samenstellen van zijn nieuwe bloemlezing, een bizonder sterken indruk hebben nagelaten;

2^o De gouden Poort, ‘gedachten van medestanders in grootscher streven’, verzameld door R. Casimir, G. Horreus de Haas en Hein Willemse, en zulks met de opdracht vanwege de Nederlandsche Vereeniging tot Afschaffing van Alkoholhoudende Dranken, lektuur samen te brengen, die eenerzijds het anti-alkoholisme en anderzijds het idealistisch streven in het algemeen kan dienstig zijn, opdracht die, in letterkundig opzicht tevens, op treffend knappe wijs werd uitgevoerd.

* * *

En nu vestigen we de aandacht op enkele allerhande uitgaven, niet speciaal voor het onderwijs bestemd, ofschoon daarom niet minder de kennismaking waard.

Richard Benz liet een boekje, Geschichte und Aesthetik des deutschen Volksbuchs, verschijnen (uitg. Eug. Diederichs, Jena) en bezorgde, door bemiddeling derzelfde firma, de uitgaaf van een heele reeks, ‘Die deutschen Volksbücher’, waartoe o.a. Fortunati Glükseckel und Wunschhütlein behoort, naar den oudsten druk van 1509. In eerstgenoemd werkje, een goede vijftig bladzijden, kenschetst de schrijver welsprekend het vroeger volksleven en tevens het volksboek en ziet hierin, naast zijn onbetwistbare literaire waarde, een treffende weerspiegeling van het volk, zijn betrachtingen en droomen. In het tweede, dat typografisch, met zijn zware gothische letter, voortreffelijk ‘van

[p. 372]

den ouden tijd’ is, leeft de geschiedenis op van Fortunatus, zijn beursje en zijn wenschhoedeken, van zijn reizen en avonturen, en ook van Fortunatus' zoons Ampedo en Andolosia. Benz behield zooveel mogelijk het oorspronkelijke naar inhoud, zinsbouw en woord; hij schakelde alleen het onverstaanbare en het historisch waardelooze uit, - en daar deed hij goed aan, getuige het voortreffelijk stuk volksproza dat thans wordt aangeboden.

Else Wenz-Viëtor bracht ons Das Schlaraffenland (uitg. Alfred Kahn, Leipzig). Het Luilekkerland heeft altijd de kinderen bekoord. Zooals deze artiste het in een zestiental jolig geteekende en gekleurde prenten, groot als een handpalm, heeft uitgebeeld, verdient het zijn vaste plaats in alle kinderkamers, ofschoon toch bij uitstek in Duitsche.

Voor het laatst houden we het Gedenkboek R. Schutting, (uitg. P. Noordhoff, Groningen) en de twee succesboeken De Geschiedenis der menschheid en De mensch in het grijs verleden, door H.W. Van Loon (uitg. Scheltens en Giltay, Amsterdam). Het is geen toeval, dat we die drie boeken samen noemen. Ze staan oogenschijnlijk het verst af van de traditioneele, ook van de beste schoolboeken; want het eerste is een samenvoeging van streng wetenschappelijke bijdragen, geschreven door Nederlandsche en uitheemsche geleerden, naar aanleiding van R. Schuiling's zeventigsten verjaardag; en de laatste twee zijn populair-wetenschappelijke, geschiedkundige overzichten, het eene van heel het menschelijk leven van zijn ontstaan tot heden, het andere van datzelfde leven, vooral in de oude wereld, tot om en bij de geboorte van Christus. En toch dienen deze drie boeken vooral in handen van leerkrachten te komen, omdat ze hun de gelegenheid bieden een nieuwen kijk te krijgen op oneindig vele wetenswaardigheden en op hun werkelijke beteekenis in verband met het onderwijs.

R. Schuiling was in Nederland de grondlegger van het modern onderwijs in aardrijkskunde; hij zag zijn land als een aaneenschakeling van ‘natuurlijke landschappen’ en behandelde het aldus in platenreeksen en leerboeken, en hij evolueerde genoegzaam, om midden in die landschappen den mensch te leeren zien, als werkend en herscheppend element. Aan zijn beteekenis wordt door W.E. Boerman en L.L. Van Balen uitvoerig hulde gebracht, terwijl verder in dit lijvig gedenkboek een lange reeks oud-leerlingen en mede-geleerden van hem physisch-geografische en menschelijk-geografische onderwerpen, vooral betrekkelijk Nederland, behandelen, met daarbij een rijkdom aan oorspronkelijke illustraties. Wie de aardrijkskunde van België op moderne, levenwekkende wijze wil onderwezen zien, vindt in dit boek een wetenschappelijk degelijke richting aangegeven, vooral dan wat het middelbaar onderwijs betreft.

[p. 373]

Van Loon's werken gaven, bijna onmiddellijk na hun verschijnen, aanleiding tot polemiek over hun wetenschappelijk gehalte en hun methodologische verwerking van het onderwerp. Zeggen we meteen, dat ze die polemiek overwaard zijn; want de wijze, waarop een buitengewoon veelomvattende stof behandeld wordt, is werkelijk origineel en, laten we erkennen, uiterst boeiend; en die stof zelf stelt zulk een onuitputtelijken rijkdom aan historische, geografische en sociologische gegevens voor, dat het geen wonder is, zoo deze hier en daar aanleiding worden tot prikkelende kontraversen. Maar boven alles blijkt ons de hooge waarde van deze werken, vooral dan van ‘De geschiedenis der menschheid’, uit schrijvers bewuste en prachtig uitgewerkte bedoeling, de geschiedenis te zien als één ononderbroken geheel van levenservaringen, gegroeid de eene uit de andere en telkens met een rijkdom aan vruchten, wrange of heerlijk-sappige, allerwegen, tot eindelijk het huidig tijdperk opdaagt, als konsekwentie en uitslag van veler eeuwen werken, strijden en volharden. En zoo gezien is de geschiedenis, waaraan zoo talloos veel studenten eenmaal een broertje dood bleken te hebben, een open boek, dat men veelzijdig lezen kan en dat men gaarne leest, wanneer een wonder vertellend en openbarend teekenende Van Loon de goede gids wil wezen. Van Loon's boeken moeten we bezitten, omdat ze ons rijker maken.

H. VAN TICHELEN.