De Vlaamsche Gids. Jaargang 14

[p. 91]

Muziek

Attie Dyserinck. Zes Geselle-liederen (Uitg. G. Alsbach & C^o, Amsterdam)

Guido-Gezelle. Wie met den verschuldigden, liefdevollen eerbied vóór deze dichterfiguur staat, houdt zijn hart vast als hem een nieuwe bundel ‘Gezelle-liederen’ voorgelegd wordt, want van geen enkel dichtwerk werd, muzikaal, meer en op onbedachtzamer wijze misbruik gemaakt. Het mag verbazend heeten hoe weinig en hoe verkeerd deze, onze grootste dichter, blijkbaar begrepen werd door de meeste toondichters die zich waagden aan de compositie zijner verzen. Een minder oppervlakkige kennismaking met zijn oeuvre zou in de eerste plaats al moeten leiden tot de erkenning dat het aantal zijner gedichten waaraan een muzikale bewerking wezenlijk iets toevoegen kan - hij heeft er géén geschreven die een muzikale illustratie ‘vragen’ - véél geringer is dan vrij algemeen schijnt verondersteld te worden.

De sierlijke bondigheid van de meeste dezer gedichten, de prachtige klank van Gezelle's taal, de ongeëvenaarde soepelheid van zijn vers verklaren genoegzaam de bekoring, uitgeoefend op een componist die zoekende is naar een ‘musicabelen’ lied-tekst. In de meeste gevallen blijkt deze componist echter niets meer te zijn dan een gewoon ‘lezer’, een der zéér velen voor wie het dieper wezen van Gezelle's poëzie - ten minste van een groot gedeelte daarvan - steeds ongeopenbaard zal blijven: geboeid door Gezelle's verbluffende taalvirtuositeit in een zelfde mate en op dezelfde wijze als door de schitterende improvisatie van een geïnspireerd instrumentist, gaat Gezelle's woord-muziek hun alras een zeker auditief genot verschaffen dat, zoo het al niet een waarlijk innig, diep-gevoelig genieten heelemaal uitsluit, dan toch gemakkelijk den weg daartoe belemmert. De groote hoeveelheid ‘Gezelle-liederen’ welke ons in de laatste jaren onder oogen kwam, heeft ons trouwens tot de overtuiging gebracht dat, voorbehoud gemaakt natuurlijk voor gebeurlijke genialiteit, jonge componisten in den regel beter zouden doen Gezelle's kunst muzikaal onaangeroerd te laten.

[p. 92]

Door den band bleek ons zijne muzikaliteit een oneindig grootere en reinere dan de hunne; aan de bewonderenswaardige plastiek zijner beelden konden zij niets toevoegen en het vaak complexe, maar steeds van het sterkst muzikaal gevoel getuigend rhythme zijner verzen, ging in de meeste composities jammerlijk verloren.

‘O gulden hoofd,’ het eerste stuk van dezen bundel, levert daarvan het zóóveelste bewijs. De zware, maar nergens on-veer-krachtige stap van deze Bilderdijkiaansch-statige verzen wordt hier hopeloos verlamd. Gebeurt zulks misschien om een of andere muzikaal-interessante spitsvondigheid op het voorplan te schuiven? Toch niet: verrassingen wat de factuur betreft, biedt deze mak-conservatieve toonspraak nergens.

Tot het beste in dezen bundel dient gerekend: n^r 2, ‘Jesu, wijs en wondermachtig.’ Het sobere, archaïsche karakter dezer muziek past zich wel aan bij de stemmigheid van dit simpel klein gebed. Om van n^r 3 en n^r 4 muzikaal iets te maken is meer fantazie van noode. N^r 5: ‘'k Gebruik Uw Giften niet, o God’ is een minder geslaagd pendant van n^r 2. Wat betreft n^r 6, ‘Moederke’, een gedicht waarin de vlam der puurste liefde brandt, deze enkele woorden, zwaar als een wereld, men spreekt ze niet uit zonder dat daar, in den diepsten schuilhoek van 't gemoed, een heel zachte stem op wonder-teere wijze aan 't zingen gaat - ja, misschien zou Peter Benoit daar wel een muzikaal equivalent voor kunnen leveren hebben, Mejuffer Attie Dyserinck zeker niet. Een toondichter zonder sterk uitgesproken temperament kan Gezelle's kunst slechts verslappen.

JULIUS VAN ETSEN.