De Vlaamsche Gids. Jaargang 14

[p. 45]

Tijdschriftenkroniek

Pierre Lhande, lid der Academie voor Baskische Taal, laat in n^o 14 van ETUDES. REVUE CATHOLIQUE D'INTÉRÊT GÉNÉRAL, (Paris), uit een te verschijnen werk: Le Pays Basque à vol d'oiseau, een lang uittreksel verschijnen onder den titel: L'Enigme Basque. De oorsprong van het Baskische volk is een tot nog toe onopgelost gebleven vraagstuk. Schrijver maakt een onderscheid tusschen de legende, die van de eerste Basken de bewoners van het aardsch paradijs wil maken, van de golf van Biskaje een soort van Baskische Atlantis en de geschiedenis, die het niet verder brengen kon dan veronderstellingen; stammen de Basken van de Iberen af of niet? Zijn zij afkomstig uit het Zuiden (Afrika) of uit het Oosten (Azië)? Deze vragen blijven onbeantwoord. - Wat de taal der Basken betreft, deze werd reeds gesproken tijdens het neolitisch tijdperk, naar men denkt. - In het 2^e deel van zijn studie spreekt P.L. over de literatuur der Basken. Eerst en vooral tracht hij een einde te stellen aan het axioma: de Basken hebben geen literatuur. Deze dwaling spruit voort uit het feit dat het ‘euskara’ noch Niebelungenlied, noch Chanson de Roland bezit en dat het nog steeds op een Mistral wacht om het een Mireille te dichten; verder uit het gebrek aan vertalingen van nieuwere literatuurwerken. Buiten de folklore-letterkunde bezit het Baskische volk een volledige literatuur met proza- en dichtwerken, epiek en dramatiek. Hoe het kwam dat er nooit iets uit vertaald werd? 1. het Baskisch is om zoo te zeggen onvertaalbaar, daar deze taal een gansch ander genie bezit dan de andere Europeesche talen; 2. de Baskische kunst is moeilijk genietbaar voor volken die aan de Latijnsche rhetoriek gewoon zijn: zij is te eenvoudig. Die eenvoud is trouwens een der groote karaktertrekken van de Baskische kunst; een ander is de harmonie. De mondelinge literatuur bloeit nog steeds in het Baskische land: elk dorpje telt er een of meer improvisators. De eerste geschreven literatuurwerken dagteekenen uit de 16^e eeuw. Door het toedoen van Mgr. Gieure, bisschop van Bayonne, wordt nu het Baskisch onderwezen in de seminaries, de colleges en de lycea der Basses-Pyrénées. De Universiteitsfaculteiten hebben dit voorbeeld gevolgd: leergangen in de Baskische taal- en letterkunde worden gegeven in het Collège de France, te Bordeaux en te Toulouse. Daardoor gaat het Baskische volk een prachtige toekomst te gemoet. Schrijver drukt de hoop uit dat die intellectueele voorspoed den literairen geest der Basken niet doode, maar toch vreest hij het, want, zegt hij, ‘un peuple demeure d'autant plus poète, donc litterateur dans le vrai sens du mot, qu'il reste plus illettré.’

Op 13 Mei l.l., onder voorzitterschap van Albert Thomas, voorzitter van het B.I.T. (Intern. Bureau voor den Arbeid), werd de 100ste verjaring herdacht van het afsterven van Henri de Saint Simon, een der grondleggers van de sociologie, een voorlooper van het socialisme. Saint Simon behoorde tot de romantische periode van het socialisme, tot de periode waartoe George Sand en haar ‘Compagnon du tour de France’ nog behoorde, wanneer men er van droomde het sociale vraagstuk zonder klassenstrijd op te lossen, door de broederlijke samenwerking der kapitaal- en arbeiderskrachten, van geest- en handarbeiders. S.S. was de eerste die de menschen indeelde in werkende (les producteurs) en niet-werkende (les oisifs). De ‘producteurs’ zijn zoowel industrie-leiders

[p. 46]

en geleerden als landbouwers en werklieden. Al voelt hij dat er veel te doen valt om de armste, tevens de talrijkste, klasse te helpen, toch ziet S.S. de handarbeidersklasse niet als de voortbrengende klasse bij uitmuntendheid aan. Zóó zou hij wenschen dat de werklieden spraken tot hun werkgevers: jellie zijt rijk en wij zijn arm, jellie werkt met het hoofd en wij met de armen; uit deze twee grondverschillen spruit voort, dat wij u ondergeschikt zijn en zoo moet het ook. Pas heeft Maxime Leroy o.m. twee standaardwerken laten verschijnen over den schrijver van het Catéchisme des industriels; het zijn: La Vie du Comte Saint Simon, Paris, Grasset, en Le Socialisme des Producteurs: Henri de Saint Simon, Paris, Rivière.

In een breedvoerig artikel, in het reeds vermelde n^o 14 van ETUDES verschenen, geeft ons Henri du Passage een commentaar van het leven van H. de S.S. en bespreekt de studies van Maxime Leroy. De ‘carrière’ van den verren afstammeling van den welbekenden auteur der Mémoires is een van de meest romaneske en van de pikantste die er bestaan, ongelukkiglijk te ingewikkeld en te lang om hier te worden naverteld. Laten we eerder de aandacht vestigen op hetgeen een duurzamer bestaan had dan dat lichaam, dat hij, een paar maanden voor zijn natuurlijken dood, had willen vernielen: zijn gedachten. S.S. wilde aan het menschdom, naast de persoonlijke vrijheid, de gelijkheid geven en het welzijn, door het organiseeren van de voortbrengst, door de samenwerking. Dat samenwerken zou weldra een Europeesch patriotisme in het leven roepen en in 1814, samen met zijn leerling en aangenomen zoon Augustin Thierry, gaf hij een boek uit van een verbazende prophetische kracht: Réorganisation de la Société européenne ou de la nécessité et des moyens de rassembler les peuples de l'Europe en un seul corps politique, en conservant à chacun son indépendance nationale. Zoo heeft S.S., buiten het nieuwe dat hij bracht op het gebied der sociologie, ook, voor meer dan één eeuw, de instelling voorzien, die eens voor de ontredderde wereld als de eenige reddingskans zou worden en waaraan thans zoo velen - en van de besten - met al hun krachten werken, de Volkenbond,

De REVUE D'HISTOIRE ÊCONOMIQUE ET SOCIALE (Paris) heeft het noodig geacht een speciaal nummer te wijden (XIII^e année, 1925, n^o 2) aan de Saint Simon en het Saint Simonisme. Een onuitgegeven brief van den philosoof aan Keizer Napoleon I over de organisatie van het publieke recht werd er in gepubliceerd. Maxime Leroy, hooger vermeld, laat er een breedvoerige studie verschijnen over Les spéculations foncières de Saint Simon et ses querelles d'affaires uvec son associé le comte de Redern. Georges Brunet publiceert er Les Souvenirs de S.S. van Léon Halevy, een tijdgenoot en vriend van den philosoof, van wien ons een zeer levendig portret gegeven wordt. De h. de Monzie, Fransche Minister van het Openbaar Onderwijs, spreekt ons over Saint Simon et l'Instruction publique. Mevr. Marguerite Thibert onderhoudt ons over Le Rôle social de l'Art d'après Saint Simon. Georges Bourgin publiceert van P. Enfantin, lid der Commission Scientifique de l'Algerie en aanhanger van het Saint Simonisme, een Mémoire, geschreven in 1844, sur les relations nouvelles que la colonisation de l'Algérie peut et doit établir entre la France et la Suisse, les Etats Allemands du Rhin et la Belgique. Prof. Henri Sée bestudeert La Notion des Classes Sociales chez les Saint Simoniens. J.L. Puech schetst de verhouding van Flora Tristan, de hartstochtelijke syndicaliste en grondlegster der arbeidersinternationale, tot de discipelen van Saint Simon, voornamelijk tot P. Enfantin.

Ferdinand A. Ossendowski, een Poolsche hoogleeraar, die Azië uiterst goed kent, daar hij dit werelddeel 30 jaar lang in alle richtingen heeft doorreisd, laat in de REVUE DE FRANCE van 15 Juli ll. een studie verschijnen over L'Asie qui se réveille. Na den moreelen toestand der Aziatische volken te hebben geschetst, (de xenophobie is bij allen onder hen, ook bij Japan, tot een hoogtepunt gestegen), bestudeert schrijver de propaganda der Bolsjeviki op het grond-

[p. 47]

gebied van het gele continent. De minst beschaafde volken worden door de Sowjets tegen het blanke ras, den bezetter, opgehitst, terwijl Rusland hand in hand gaat met Japan. Het panasiatisme, zoo ontstaan, staat tegenover Europa. Schrijver vraagt zich af welke richting het Russische volk in de toekomst zal kiezen: het Oosten, waar het vandaan kwam, of het Westen, waarmede het zoolang - misschien eenigszins artificieel, ja! maar toch! - verbonden was. ‘Pour l'Europe déchirée par les discordes, besluit Prof. Ossendowski, c'est une question de vie ou de mort.’

Ja, de tijden zijn lang voorbij, dat men het Bolsjevisme kon aanzien als een politiek verschijnsel van tijdelijken aard op het grondgebied van het Tsarenrijk en dat Europa en de wereld Sowjet-Rusland konden negeeren. De te Genève zetelende ‘Entente Internationale contre la 3^e internationale,’ die 21 Europeesche natiën vereenigt, legde in Juni l.l. een Mémoire et Requête (verschenen in LES CAHIERS BLEUS, Anvers, t. IV, n^o 3) aan de regeeringen voor, ten einde deze aan te sporen met meer kracht en meer eendracht hun strijd tegen het Bolsjevisme voort te zetten. Het Internationaal Socialistisch Congres te Marseille heeft zich in deze laatste dagen met het vraagstuk van het nabije Oosten ook bezig gehouden; de twee voornaamste wenschen, die er uitgedrukt werden waren: 1^o. vrede tusschen de volken van kapitalistisch regime en die van bolsjewistisch regime (V.S.S.R. en haar navolgers); 2^o. democratiseering van het bolsjewistisch regime, t.t.z. vervangen van de dictatuur door de regeering van het volk. Uit de pers vernamen we dat Frankrijk en Engeland een overeenkomst gesloten hebben, waarbij een gezamenlijk optreden voorzien wordt tegen de propaganda der Sowjets op hun eigen grondgebied en dat hunner koloniën. Dit alles bewijst wat voor een belang de Vereeniging der Sowjetisch-Socialistische Republieken in het internationaal leven gekregen heeft. Sowjet-Rusland is een macht aan het worden en een gevaar. Het is hoog tijd dat Europa zich op de hoogte stelt en houdt van hetgeen over de Oostgrens van Polen omgaat. Dat heeft ook Europa begrepen, want de laatst verschenen tijdschriften geven ons talrijke studies over leven en toestanden in het rijk der Sowjets. Laten we o.m. noemen: de REVUE INTERNATIONALE DU TRAVAIL, orgaan van het B.I.T. te Genève, die in zijn nummer van Oogst 1925 een artikel publiceert over Le Problème du Logement en Russie des Sovjets; LE CORRESPONDANT, Paris, die, in zijn nummer van 10 Oogst een eerste artikel laat verschijnen over Les forces militaires dans la Russie rouge, betiteld: l'OEuvre de Trotsky; de REVUE DES DEUX MONDES van 15 Oogst, waarin Graaf W. Kokovzoff, ter gelegenheid van de zevende verjaring der Sowjet-dictatuur, een reeks artikels begint; zijn eerste is hier betiteld L'Industrie Nationalisée.

Laten we, om te eindigen, wat over ons eigen land spreken. Onmiddellijk na den oorlog zijn voor België talrijke moeilijkheden van allerlei aard opgerezen. Ons verdrag met Nederland nopens het regime van de Schelde en de buitenlandsche schulden kunnen als de ergste aangezien worden. Na zes jaar lang talmen en nadenken mocht men hopen dat, in 1925, een Belgisch-Hollandsche overeenkomst eindelijk zou gesloten worden. Benoorden den Moerdijk gingen echter stemmen op - voornamelijk Rotterdamsche - die het voorgesteld verdrag te voordeelig voor ons en te gevaarlijk voor Nederlands' belangen oordeelden. De HAAGSCHE POST heeft in de laatste weken een reeks van zeer objectieve en goed gedocumenteerde artikels over het vraagstuk gepubliceerd, die we denken te mogen aanbevelen aan een ieder, die zich op de hoogte van den toestand wil stellen. In verband daarmee zullen ook de drie artikels van H.S. de Roode, D. Boomsma en Ir. J.G. Christiaense over de haven van Rotterdam, verschenen in het Straatsburgsche tijdschrift LA NAVIGATION DU RHIN, n^o 7 van 15 Juli, niet zonder belangstelling gelezen worden. - Wat de kwestie onzer schulden aan het buitenland betreft, meer bepaald aan de Vereenigde Staten, schijnen de moeilijkheden, al is het maar tijdelijk, bijgelegd. De besprekingen te Washington hebben ons misschien wat neergedrukt en ons een illusie te meer ontnomen. Laten we ons op dit ernstig oogenblik het spreekwoord onzer

[p. 48]

voorouders terug herinneren: Helpt u zelf, zoo helpt u God. Laten we alleen rekenen op ons zelf en den moed niet verliezen. Is België klein en arm, het heeft een groot en rijk koloniaal gebied in zijn bezit: Congo. Op dit oogenblik zal het artikel van O. Petitjean, La lutte pour les bouches du Congo (REVUE GéNéRALE, Bruxelles, 15 août), voor menigeen misschien een hartsverheffende lectuur zijn. Het is de diplomatische geschiedenis van onze kolonie, van het stichten der Association Internationale Africaine af (1876) tot de Conferentie van Berlijn toe (1884). De tegenkanting die Leopold II van Engeland en Portugal ontmoette en de geniale wijze waarop hij, met de onbewuste hulp van Bismarck, zijn zaak wist te leiden om België een koloniaal rijk te schenken, werden er prachtig in het licht gesteld en zijn ons een bewijs te meer, dat de tweede koning der Belgen een figuur zal blijven in de geschiedenis.

Begin September 1925.

C. DEBAIVE.