De Vlaamsche Gids. Jaargang 13

[p. 478]

Tooneelkroniek

Het veelbesproken werk van Paul Raynal, Le tombeau sous l'ard de triomphe, dat op 1 Februari 1924 door de Comédie française gecreëerd werd, verscheen in boekvorm bij de Librairie Stock, Parijs, in een zeer verzorgde uitgave (Prijs niet vermeld). Ziedaar een stuk dat in elk opzicht afwijkt van het traditioneele Fransche boulevard-theater, en toch ook niet be-hoort tot het ‘théatre d'art’ der kleine Fransche schouwburgen. Het is in zekeren zin ‘kunst voor de gemeenschap’; in zekeren zin ook sluit het aan bij de Fransche traditie. Ook hier de groote lijn, ook hier de keurige literaire vorm, een zeker romantisme, een zeker pathos. Een tragedie in proza. De personages, ofschoon voortdurend in een sfeer van realiteit, spreken een bloemrijke, literaire taal, weten de mooiste beelden te vinden om uit te drukken, duidelijk te maken wat er in hen omgaat, en blijken zich volkomen bewust te zijn van wat er in hen omgaat. Een ‘drama’, in de eigenlijke beteekenis van het woord, is dit stuk niet: de personages handelen niet, maar praten, praten uitvoerig over zich zelf en over hun geval. Vandaar bij de lezing reeds een indruk van een te veel aan woorden. Bij de opvoering moet deze indruk tenslotte alles overheerschen, en we kunnen ons moeilijk voorstellen dat Raynal's werk een blijvend succes zal zijn. En zulks ondanks vele en groote kwaliteiten. Ziedaar nu eens een positief, een optimistisch werk! Er is geen spoor van decadentie aan te bemerken. Het heeft groote geestelijke waarde. Na zooveel ‘destructief theater’, theater van technische proefnemingen, een stuk waarin de vorm bijzaak is, de kern alles. Prachtig is b.v. het 6^e tooneel in I, prachtig verscheidene brokken in II, dat één groote tweespraak is tusschen de beide hoofdpersonages: hij, de soldaat, die gedurende het groot offensief een permissie heeft verkregen van enkele uren om zijn bruid te bezoeken, om straks een zending te volbrengen die hem het leven moet kosten; en zij, de bruid, die zich voor het eerst aan hem geeft, kostbaar geschenk.

In een gansch andere sfeer komen we met Anarchie in Sillian, tooneelspel van Arnold Brounen. (Ernst Rowoldt Verlag, Berlijn). Curieuse aspecten van den modernen mensch, van zijn

[p. 479]

decadente mentaliteit, zijn door ‘het beseffen’ geschokte zekerheid, zijn onrust, de chaos van zijn tegenstrijdige gevoelens. Een strijd om de vrouw, bij verbreeding een strijd om het bestaan, om het zijn, met als vlammenden achtergrond een electriciteitscentrale, waar anarchie alles dreigt stil te leggen. Dit alles in de speciale na-expressionistische, saamgebalde dialogen, kort en incisief, brutaal, geweldig, hyper-intens, een beetje verward, krankzinnig, stijl die zoo typisch is voor de moderne Duitsche dramaturgie.

In Geivalt, van Ernst Lissauer (Deutsche Verlagsanstalt, Stuttgart), wordt andermaal de strijd der geslachten in het voordeel der vrouw beslist. Hier is het een overwinning ten goede, want de geweldenaar, hertog Ludwig Ernst, verdiende een les. Een met bedreven hand geleide ‘intrige’, een goed volgehouden karakterteekening maken van dit niet diepgaand, maar degelijk werkje een aangename verpoozing.

In de serie ‘Voordrachtkunst’, onder leiding van Dr J.V. d. Valk (Hollandia Drukkerij, Baarn), verschenen o.m. De belachelijke Précieuses, van Molière, De Neef uit Bremen, van Theodoor Körner, De Goudmijn, blijspel door J. Van der Valk. (Prijzen resp.: fl. 0.50, fl. 0.30, fl. 0.50).

Verfolgung, van Dietzenschmidt, den genialen auteur van o.m. Die St. Jacobsfahrt (Compostella, door Dr De Gruyter te Antwerpen, sinds twee seizoenen beloofd maar nog niet opgevoerd) verscheen bij de ‘Deutsche Verlagsanstalt’, Stuttgart, in een mooie, keurige editie. ‘Een nachtmerrie, in zeven staties’ noemt de auteur zijn werk. Het heeft ons doen denken aan dat onvolledige, maar zoo pijnlijke, bloedende: De Last, van den vroeggestorven Gustaaf Vermeersch. Verfolgung is nog oneindig tragischer. Het is één ontzetting van het begin tot het einde, waar de auteur dan een groot viervoudig vraagteeken zet, en de angst zich oplost in de gemeenschappelijke lotsbestemming, de betrekkelijkheid van alles. De zeven deelen zijn als zoovele Danteske hellevizioenen, waarin de grenzen tusschen fantazie en realiteit niet meer bestaan: alles is fantasie, en alles is realiteit. Pakkend, van een geweldige intensiteit, zonder een woord te veel, is het een der mooiste, maar ook een der verschrikkelijkste stukken, die we in den laatsten tijd lazen.

Bij Grès en Co, Parijs, verschenen bloemlezingen uit het werk van Maeterlinck; het eerste deel bevat brokken uit Princesse Maleine, Pelléas et Mélisande, Intérieur, L'oiseau bleu, Aglavaine et Sélysette, het tweede Essais.

[p. 480]

In de serie ‘William Shakespaere's Tooneelspelen’, in de vertaling van Burgerdijk, uitgave A.W. Sythoff, Leiden, verscheen deel XIX: Koning Richard de Derde. De prijs per deel is 75 ets.; per complete serie van 19 deelen, fl. 13.-

Als de bodem begeeft is de titel van een bekroond en opgevoerd tooneelspel in 3 bedrijven, van M. De Praetere (Uitgave: Het Tooneel, Antwerpen, prijs 6 fr.) Zijn grootste verdienste is de vlotte dialoog, alsook een, gedeeltelijk geslaagde, poging om karakterteekening te geven. De bouw laat nog te wenschen over, en het stuk is niet van langdradigheid vrij te pleiten, terwijl nog een zekere neiging tot melo-effekt bestaat.

De ‘Collection Nouvelle de la France dramatique’, uitgave Librairie Stock, Parijs, gaf, in een niet zeer gelukkig formaat, Martine, van Jean Jacques Bernard; Cyclone, van Simon Gautillon; Seul, van Henri Dwernois; Le souffle du désordre, van Ph. Fauré-Fremiot; Popaul, Virginie, van Alfred Machard. Prijzen van 2 tot 3 frank. Jammer dat deze stukken op zoo onooglijke manier zijn uitgegeven.

ERNEST W. SCHMIDT.