De Vlaamsche Gids. Jaargang 13

[p. 281]

Muzikale Kroniek

Evenals Tannhäuser is de romantische opera Lohengrin een vrucht van de ingaande studie der Duitsche volkssagen, studie waaraan Wagner zijn eerste verblijf te Parijs grootendeels besteed heeft, en die levenslang zijn artistieke productie is blijven beïnvloeden.

De Graals-legende was wel van aard om diep in te werken op Wagner's, naar het mystieke overhellende zinnelijkheid. Aan het einde zijner loopbaan zien we hem, met Parsifal, nogmaals hetzelfde thema aanroeren, en moge alsdan de absolute meesterschap over idee en uitbeelding de romantische Lohengrin-tafereelen meer dan eens in de schaduw stellen, de intense doorvoeldheid is niet minder groot en zuiver in het werk zijner jeugd, dan in dat zijner laatste levensjaren; alleen de vorm heeft zich kunnen louteren en de visie heeft zich directer en breeder ontplooid.

In de maand November van het jaar 1845 was het libretto klaar. In 1846 werd met het componeeren der muziek aangevangen en nog wel eerst met die van den derden akt. In Maart 1847 was deze voltooid en drie maanden later waren ook de beide andere akten voleindigd. Het voorspel - dat wondermooie klankgedicht, zoo oneindig hooger staande dan de traditioneele bloemlezing uit den motieven-inhoud waarmee de toenmalige opera's onveranderlijk ingeleid werden - ontstond eveneens in Augustus 1847.

De rol die Wagner gespeeld heeft in de bekende politieke gebeurtenissen van het daaropvolgend jaar, was grootendeels oorzaak dat het opvoeren van zijn jongste werk een al even pijnlijk hoofdstuk van 's Meesters biographie geworden is als de Tannhäuser-episode bijvoorbeeld. De partituur van Lohengrin werd in 1848 aangeboden aan het Hoftheater te Dresden en, om de zooeven vermelde reden, ter opvoering geweigerd.

[p. 282]

Ook Wagner's oudere werken mochten niet meer hernomen worden.

Wagner was intusschen naar Zwitserland uitgeweken. In 1850 kwam hij naar Parijs en richtte van hieruit tot Liszt het verzoek, om in Weimar Lohengrin te laten opvoeren.

Wagner was reeds terug in Zurich toen Liszt's bevestigend antwoord kwam. En nu ontstond tusschen beiden de zoo bekend geworden interessante briefwisseling aangaande de Lohengrin- creatie.

De eerste opvoering te Weimar had plaats den 28 Augustus 1850. Het werk werd in het algemeen goed ontvangen. Alleen werd er geklaagd over den langen duur van de opvoering. Deze had namelijk weinig minder dan vijf uur in beslag genomen, hoewel ze volgens Wagner's berekening niet langer dan drie en half à vier uur mocht duren. Als meest waarschijnlijke oorzaak kon gelden, dat de zangers hun recitatieven hadden voorgedragen met de verregaande vrijheid van maat, welke voor de traditioneele opera's inderdaad gebruikelijk was.

De Meester zelf woonde deze vertooning niet bij. Hij heeft zijn werk pas gehoord in 1861 te Weenen (waar het echter reeds sedert 1858 vertoond was) en het enthousiasme van het Weensche publiek was eene kleine compensatie voor hetgeen enkele weken later zou gebeuren te Parijs, met zijn Tannhäuser.

Lohengrin staat nog halverwege in het traditioneele. De in 1881. Te Parijs kwam het werk maar in 1891 voor het voetlicht.

Lohengrin staat nog alverwege in het traditioneele. De Bruidsmarsch, de koren, het slot van het eerste en het tweede bedrijf herinneren aan Meyerbeer en Halévy; het leitmotiefprocédé wordt nog heel omzichtig aangewend en de behandeling van het orkest is nog volstrekt niet die van latere werken.

Maar nieuw is de psychologische uitdieping der karakters. Een innerlijk zieleconflikt, gedetermineerd door Lohengrin's wonderbaar verschijnen en heengaan; een ‘inwendige’ vijand: de twijfel, dooder van alle liefde. We staan hier ver af van de gewone uiterlijke praal der Meyerbeersche opera!

Eene omstandige toelichting dezer historische feiten, alsmede eene ontleding der partituur, wordt eens te meer en in zeer aantrekkelijken vorm geboden door Lohengrin de R. Wagner, par A. Himonet (Ed. P. Melottée.)

[p. 283]

Deze bundel behoort tot de reeks ‘Les Chefs-d'oeuvre de la musique’, uitgegeven onder de leiding van Paul Landormy.

Tot diezelfde serie behoort ook het pas verschenen La Damnation de Faust de Berlioz, par J. Tiersot (Ed. P. Mellottée).

Geholpen door eene soliede documentatie, geeft de schrijver eene merkwaardige en tevens zeer boeiende schets van het ontstaan van Berlioz' meesterwerk. De beschouwingen over den tekst zijn evenmin van belang ontbloot. Wat echter al de werken van deze uitgave de grootste waarde bijzet, is de grondige, met kennis van zaken gemaakte muzikale ontleding der partituren.

In de reeks ‘Miniature Essays’ (uitgave J.W. Chester, te Londen) verschenen andermaal enkele biographieën, namelijk van den Finschen toondichter Jan Sibelius en van de Engelsche componisten Joseph Holbrooke en Gustav Holst. De typographische zorg, aan die bundeltjes besteed, verdient niet minder geprezen te worden dan hun beknopte, maar degelijke inhoud.

Op den aan documentatie rijken inhoud van het tijdschrift ‘The Chesterian’ moge hier nogmaals de aandacht gevestigd worden van al wie belang stelt in de hedendaagsche muziek.

JULIUS VAN ETSEN