De Vlaamsche Gids. Jaargang 12

[p. 478]

Tooneelkroniek

Noel Peri: Cinq Nô, drames lyriques japonais. (Editions Bossard, Paris; Prijs: 27 frank).

In de serie ‘Les Classiques de l'Orient’, ‘collection publiée sous le patronage de l'Association française des amis de l'Orient’, is verschenen een bundel Japansche lyrische drama's, met voowoord, nota's van Noël Péri.

De Japansche dramatische literatuur heeft het voorrecht een eigen vorm te bezitten, de ‘sarugaku no nô’, tegenwoordig ‘nogaku’ of, eenvoudig nô geheeten. Het is deze nationale vorm (zie hooger!) die het eerst in de plaats van de dansen, of, beter, naast de dansen, op de vroegere estrade, een dramatische actie bracht, waardoor de gebaren en de vormen, de plastische schoonheid van den dans aan bepaalde personages als uitdrukkingsmiddel gingen dienen.

Zooals onze mysteriespelen, ontstond de nô, althans voor een gedeelte, in de schaduw der tempels, uit religieuse feesten en volksvermaken. Al de rollen werden door mannen vertolkt. De voornaamste spelers hadden maskers voor. Spoedig breidde zich het veld der nô (zooals de antieke tragedie) uit tot de heldenvereering, al kreeg het tragisch element hier niet de bovenhand - daar het tragisch gebeuren veeleer verteld wordt, dan wel in actie gegeven. De nô is een soort van lyrisch drama, met koren en orkest, en met dit verschil dat ons lyrisch drama vooral muzikaal is, terwijl het lyrisme in de nô vooral poëtisch is, aan de muziek niet meer vragend dan een uiterlijk rhythme.

In hoofdzaak heeft de nô slechts twee personages, die door twee geheel verschillende categorieën van spelers vertolkt worden: shite en waki, en waaromheen de andere rollen, alle bijrollen, zich groepeeren, o.m. de komische rollen, de muzikanten, de zangers. De shite is de eigenlijke vertolker van het stuk, tevens zanger en danser; hij is de ‘ster’, op wien heel het stuk rust. Zijn rol is het centrum en de spil er van. De waki is daar om hem de repliek te geven; hij prepareert de tooneelen; zijn tegenwoordigheid, zijn vragen, de gebeurtenissen en voorvallen die hij uitlokt, geven den shite gelegenheid tot zang en dans. Uit de oppositie van den waki en den shite is de dramatische actie ontstaan en de vorm der nô. Althans in zoover hier voor onze begrippen dramatische actie aanwezig is! Want de nô

[p. 479]

is meer een, bij de lezing, zeer kort, verhaal in dialoogvorm, dan wel een drama of een tooneelspel, en op een doorsnee Europeesch tooneel zou het waarschijnlijk geen bijval hebben!

Naast de twee hoofrollen zijn er de bijrollen, ondergeschikt in dramatisch opzicht aan de hoofdrollen, in dezen zin dat ze meestal geen afzonderlijke zelfstandige actie voeren, doch de actie van de twee hoofdrollen mee onderlijnen en deelen. Men geeft hun daarom den naarn van tsure: ‘begeleiders, volgelingen’, en zij heeten dan ook: shite-zure en waki-zure, naargelang zij behooren bij de shite of de waki. Toen de shite-zure op een gegeven oogenblik een meer belangrijk en zelfstandig personage werd, had de nó in dramatisch opzicht een heele stap vooruit gedaan.

Verder zijn er nog de tomo, meestal episodische rollen, en vaak een komische rol, alsook de koren, acht tot tien man, met een chef d'attaque. - De heer Noël Péri geeft daarover nog een aantal zeer belangrijke uiteenzettingen.

In het boek werden opgenomen ‘Oimatsu’, ‘Atsumori’, ‘Ohara Go Ko’, ‘Aya no Tsuzumi’, ‘Sotoba Komachi’, stukken die gekozen werden om een idee te geven van een regelmatig samengesteld programma: een no van diviniteit, een van oorlogsmannen, een van de vrouw, een van actualiteit, en een van demon, zoodat van elk der klassen van no's een specimen wordt opgenomen. Zwierig van vorm en met diepe beteekenissen, hebben deze lyrische drama's niets van oppervlakkig dramatisch vertoon, maar zijn geheel innerlijkheid, vergeestelijking. Zeer fijne lyrische poëzie.

Uli Klimsch: Die Schillschen.
Bernh. Solms: Vor der Zeit. (Uitgever: Pontos Verlag, Freiburg i/ Breisgau).

Twee historische stukken in den aard van Wildenbruch. Zij konden wel allebei door een en denzelfden auteur zijn geschreven, zoo goed lijken ze op elkaar. Een soort van eenzijdig-patriotisch theater - romantisch wit - en zwart, vaak declamatorisch.

Molière: OEuvres complètes. (Amsterdam. S.L. Van Looy; Prijs fl. 2.50 per deel).

Deze bekende firma laat in een reeks van 17 deelen een nieuwe uitgave verschijnen van Molière, uitgave waarin al de stukken worden opgenomen, met inleidingen en nota's van G. Cohen. De stukken verschijnen in chronologische volgorde, telkens met een inleiding, die als een kleine studie over 't werk, zijn ontstaan, enz. bedoeld is. Totnogtoe Verschenen de deelen I

[p. 480]

en II, bevattend: I: ‘La Jalousie du Barbouillé’, ‘Le Médecin volant’, ‘FEtourdi’, en nr II: ‘Le Dépit amoureux’, ‘Les Précieuses ridicules’.

Zeer verzorgde uitgave; sierlijke, duidelijke letter, goed papier!

Goethe: Iphigenia auf Tauris.
Corneille: Le Cid. (Amsterdam, J.M. Meulenhoff).

In de series ‘Meulenhoff's Sammlung deutscher Schriftsteller’ en ‘Les meilleurs auteurs français’, verschenen deze twee nieuwe deeltjes, beide met portret en inleiding.

Vondel: Joseph in Dotan. (Tjeenk Willink, Zwolle).

Bewerkt door B.H. Molkenboer. Het derde spel van Vondel dat in de serie ‘Nederlandsche schrijvers’ van deze firma verschijnt. De beide eerste waren ‘Gijsbrecht van Aemstel’ en ‘De Leeuwendalers’.

Felix Timmermans en Eduard Veter-man: Mijnheer Pirroen, schouwburgspel. (P.N. Van Kampen en Zoon, A'dam; Prijs: fl. 120).

Een plezierig uitgegeven boekje, met van buiten het conterfeitsel van den held.

De groote kwaliteiten van Timmermans zijn niet van dien aard dat zijn romans zich gemakkelijk zouden, leenen tot tooneelbewerking. Toch valt Mijnheer Pirroen nog mee, vooral door de schilderachtige teekening van den hoofdpersoon, en het mooie tooneel Cesarinne-Pirroen. Een stuk van groote beteekenis en blijvende waarde is het niet.

G.A. Bredero: Lucelle. (Amsterdam. S.L. Van Looy).

Het tweede deel van Bredero's volledige werken, met inleiding en aanteekeningen van Dr J.A.N. Knudel, bevat als eerste stuk ‘het Spel van Lucelle’, door den dichter uit het Fransch ‘overgeset en gerymt’, en opgedragen ‘aen de eerbaere, kunst-rycke Tessel-scha Roemers dochter.’ Een mooie uitgave met boekversiering en prenten van Albert Hahn Jr.

Ernest W. SCHMIDT.