De Vlaamsche Gids. Jaargang 11

[p. 251]

Nijverheid en Volksgezondheid

In de jongste jaren hebben wij begrepen dat de strijd voor volksgezondheid niet alleen vereischt het verminderen van het sterftecijfer en het voorkomen der ziekten, maar dat hij ook een positieve zijde moet hebben: het vermeerderen van de leefkracht en het werkvermogen van het menschelijk lichaam. Niet alleen moet de ziekte bestreden worden, maar ook de lichamelijke vaardigheid en de welstand moeten versterkt worden.

Voor een paar eeuwen reeds vestigde Ramazinni de aandacht op den invloed van den arbeid op de gezondheid van hen, die een bepaald bedrijf uitoefenen. Meer en meer werd ingezien dat er stevige betrekkingen bestaan tusschen bedrijf en gezondheid en dat deze betrekkingen vooral sterk gelden voor den nijverheidsarbeider.

Ondanks het streven van menschlievende en vooruitziende werkgevers, bedreigt de nijverheid in het algemeen nog al te dikwijls de volksgezondheid.

In Europa, zooals in Amerika, zijn doorgaans het sterftecijfer (algemeen sterftecijfer - doodgeborenen - kindersterfte), de ziektegevallen, de verhouding der ongeschikten tot legerdienst, tamelijk veel hooger in de drukke nijverheidscentra dan in de streken, waar weinig nijverheid bestaat.

Statistieken bewijzen duidelijk deze stelling. Reeds in 1796 schreven de geneesheeren van Manchester: ‘De arbeid in de werkhuizen is gewoonlijk schadelijk voor de gezondheid; maar de kwalen, die hieruit voortspruiten, zouden in een breede mate kunnen voorkomen worden.’

Gedurende den grooten oorlog werd in Engeland betreffende dit vraagpunt, onrechtstreeks, een grootsche sociale proefneming gedaan. Het stemmen van den algemeenen dienstplicht bracht het geneeskundig onderzoek mede van gansch de mannelijke bevolking van 18 tot 42 jaar.

[p. 252]

2.425.184 onderzoeken werden gedaan en in drie groepen verdeeld.

Groep I: mannen geschikt voor alle legereenheden.

Groep II: mannen slechts geschikt voor enkele legereenheden.

Groep III: mannen alleen geschikt voor rustende eenheden.

Groep IV: mannen ongeschikt voor alle legereenheden.

I en II groepeeren dus de mannen met eene voldoende gezondheid; III en IV zijn groepeeringen van zwaar lichamelijk belaste mannen.

In de Engelsche streken zonder nijverheid vindt men de volgende verhoudingen:

Groep I: 70 p.h.

Groep II: 20 p.h.

Groep III: 7.5 p.h.

Groep IV: 2.5 p.h.

Dus 90 p.h. gezonde mannen;

10 p.h. mannen met zware lichaamsgebreken.

Deze verhouding moet aangezien worden als de normale.

Voor het gansche land waren de uitslagen de volgende:

Groep I: 36 p.h.

Groep II: 22.5 p.h.

Groep III: 31.3 p.h.

Groep IV: 10.2 p.h.

Dus 58.5 p.h. gezonde mannen en

41.5 p.h. mannen met zware lichaamsgebreken.

In de nijverheidscentra vond men:

Groep I: 19 p.h.

Groep II: 27 p.h.

Groep III: 41 p.h.

Groep IV: 13 p.h.

Dus 46 p.h. gezonde mannen en

54 p.h. mannen met ernstige lichaamsgebreken.

Voor enkele bedrijven kwam men zelfs tot de verhouding van 42 p.h. gezonde en 58 p.h. zieke of invaliede mannen, waarvan de drie vierden, totaal ongeschikt voor legerdienst, toch in de nijverheid trachten voort te arbeiden, om zoo in enkele jaren hunne gezondheid volledig te knakken.

Het zijn de hierboven aangehaalde cijfers, die aan M. Lloyd George deden zeggen: ‘Indien wij meer zorg aan de

[p. 253]

volksgezondheid hadden gewijd, zouden wij voor onze legers minstens over één millioen man meer beschikken.’

In enkele nijverheden zijn de arbeiders reeds invalieden op den ouderdom van 50, soms zelfs op 45 jaar.

Is dan de nijverheid uit zichzelve zoo schadelijk voor de gezondheid? - Zeker niet. - Integendeel; het personeel van enkele wel ingerichte nijverheidswerkhuizen is gezonder dan de omliggende bevolking, die geen nijverheidsarbeid uitoefent.

Het gevaar der nijverheid - ten opzichte der volksgezondheid - berust op:

1)	Het gebruiken van arbeiders voor een arbeid die hun niet past.
2)	Het overwerken.
3)	De slechte arbeidsvoorwaarden (ongeschikte verlichting en verluchting, stof, giftige gassen, enz.).
4)	Ongevallen en beroepsziekten.
5)	Onvoldoende loonen.
6)	Kinder- en vrouwenarbeid. (Vooral arbeid van zwangere vrouwen en vrouwen-voedsters).
7)	Den levensstandaard van de arbeiders en van hunne families buiten de werkplaatsen.

Als een nijverheid deze gevaren niet ontwijkt, dan brengt zij een grof nadeel aan de natie. Overal gaan voortbrenging, gezondheid en gunstige arbeidsvoorwaarden gepaard. - Het ontaarden van een deel der arbeidersbevolking is geen noodzakelijk kwaad. Het is eene ramp, die men vermijden moet èn voor de natie èn voor de nijverheid zelve.

Het spreekt van zelve dat een werkman, in een slecht verlucht werkhuis geplaatst, minder voortbrengen zal dan deze die in een normale luchtverhouding arbeidt.

Een onvoldoende verlichting vermindert het voortbrengen, vermeerdert het mismaaksel en de ongevallen en nochtans laat de verlichting te wenschen over in een derde der werkhuizen, over de wereld verspreid.

De regeling der werk- en rusturen berust veel meer op de plaatselijke gewoonten en de overlevering dan op het objectief bestudeeren van de voortbrenging.

Men onderhoudt en verstelt zorgvuldig de werktuigen, omdat zij een welbepaalde materieele waarde bezitten, maar het

[p. 254]

personeel vertegenwoordigt insgelijks een kapitaal, dat niet te versmaden is. Men kan zoo maar niet een menschenleven in eene somme geld omzetten, maar zijn productieve waarde kan uitgecijferd worden. In Amerika schat men deze gemiddeld op 50.000 frank. Op dit cijfer steunende, kan men zeggen dat het menschenkapitaal van eene onderneming gewoonlijk het geldkapitaal overtreft.

Een mensch is een zeer fijn afgewerkt, een sterk ingewikkeld werktuig, dat niet langer mag beschadigd, nog minder vernietigd worden door misbruik uit moedwil of uit onwetendheid.

De belangen van den werkgever zijn verbonden met den lichamelijken welstand van den arbeider. Wie niet uit de arbeiders van heden de werklieden van morgen opkweekt, laat de fabriek heden leven, maar zal ze over twintig jaar gedood hebben.

‘De ondervindig heeft duidelijk bewezen,’ zegt het zoo belangrijk verslag van het Engelsch ‘Health of Munition Workers Committee, Final Report 1918’, ‘dat het blind winstnastreven en het verwaarloozen der physiologische wetten noodzakelijk hevig lijden en offers van gezondheid en menschelijke levens na zich sleepen. In de toekomst moet de nijverheid op de levensleer en het beijveren van gezondheid en welstand voor de arbeiders steunen; het werkhuis moet “vermenschelijken”, het arbeidersmilieu moet gelouterd worden, zooniet zullen wij niet meer kunnen wedijveren met onze mededingers op de wereldmarkt, die ons reeds voor zijn in deze zaken.’

Dit verslag duidt hier vooral op de Amerikanen. Voor ons, Belgen, en misschien voor de Vlamingen het meest, bevatten deze woorden nog eene diepere waarheid.

In de jongste jaren nochtans is er in België veel verbetering te bespeuren. Werkhuizen werden verbouwd, arbeidsvoorwaarden verbeterd, nijverheidsgeneeskundige diensten ingericht, verpleegsters aangesteld, werkmanswoningen gebouwd, sociale werken ingericht. Het particulier initiatief, de wetgevende macht, de regeering hebben veel verbeterd.

De arbeidswetten van 13 December 1889 en van 2 Juli 1899 werden uitgebreid door verschillende koninklijke besluiten, o.m. het koninklijk besluit van 1 Juni 1920, dat eene gezond-

[p. 255]

heidbescherming der vakleerlingen instelt; het koninklijk besluit van 27 Januari 1921, dat de eerste zorgen bij ongevallen regelt. De algemeene wetten op de zondagrust en den arbeidsduur, ook de loonsverbeteringen hebben meegeholpen tot de verbetering van de gezondheid der arbeiders.

Zeer zeker kan men eene nijverheid leiden zonder zich te bekommeren om de gezondheid van het personeel, maar dan wordt het een kortstondige voorspoed zonder toekomst, dien men betaalt met eene steeds toenemende vijandschap en met de nadeeligste gevolgen, wat de grondbelangen der natie betreft.

Eene deur van het werkhuis laat de vervaardigde koopwaar uit. Langs de andere deur gaan stroomen van arbeiders, mannen, vrouwen en kinderen, in en uit.

De nijverheid is geen zuiver financiëel en vervaardigingsproces. Daar werken ook diep-ingrijpende sociale factoren.

De werkgever, die menschelijken arbeid aankoopt, sluit meer dan een handelsovereenkomst. Hij sticht een menschen-genootschap, waarvan hij in feite, zooniet in rechte, het bestaan regelt.

Volgens den maatstaf, dien hij voor de loonen stelt, brengt hij ziekte of gezondheid, ellende of welstand voort. Volgens den duur, dien hij aan den werkdag geeft, sticht of vernietigt hij het familieleven. Volgens de regels, die hij in zake arbeid der kinderen volgt, ontwikkelt of verdort hij ze naar geest en lichaam.

De nijveraar draagt dus zoowel eene sociale als eene wettelijke verantwoordelijkheid. Hij mag zijne nijverheid niet leiden met het oog enkel gericht op onmiddellijke winst. De nijverheidsvoortbrengst van den arbeider mag niet geschieden ten koste van zijne sociale prestatie. Een armzalige en onwetende bevolking, zwakke kinderen, te vroeg oud-geworden vrouwen zijn een menschelijk faillissement, dat men evenzeer zou moeten vreezen als een handelsfaillissement.

Dr MAURITS PEREMANS.