De Vlaamsche Gids. Jaargang 9

[p. 459]

Muzikaal Overzicht.

Dat de zanglust der Vlamingen geenszins begint te verkoelen, bewijzen de ontelbare liederen, welke bijna dagelijks, hetzij afzonderlijk of te zamen in reeksen de wereld worden ingezonden. Ditmaal is het de uitgave bezorgd door het ‘Davidsfonds’, welke onze aandacht komt boeien en menig kunstgenot verschaffen.

Dat het indrukwekkende ‘O Lied!’ van Guido Gezelle zoo vele toondichters kon treffen en opwekken tot componeeren, zal niemand verwonderen. Zelden vindt men in een gedicht de schier-tot-wanhoopbrengende smart op zulke roerende wijze uitgedrukt, en de taak van den toondichter, om met die verhevene uitdrukking gelijken tred te houden, wordt daardoor natuurlijk fel bemoeilijkt. Dit scheen ons op te vallen bij het ontleden zoowel als bij het hooren der muziek welke Emiel Smets er voor schreef. Is het nu de geheele opvatting der nochtans voortreffelijke muziek? Is het de es welke wat al-te-spoedig en zelfs onnoodig in e verandert, éene maat voor de tweede en derde stroof? Wij weten niet hoe het komt, doch de muziek van dit lied brengt ons telkens buiten de stemming, ondergaan bij het eenvoudig lezen van het gedicht; en toch is het goede muziek; misschien niet genoeg gedragen.

De twee andere, ‘Lentelach’ en ‘Het Klooster van Mariaschoot,’ zijn uitstekend, zoowel onder oogpunt van melodie als van begeleiding. Hetgeen we van Em. Smets te zien kregen, heeft ons overtuigd, dat van dezen toondichter nog veel schoons te verwachten is; men vergete zijnen naam niet!

Wij zagen immer met vreugde eene nieuwe compositie van Aug. De Boeck te gemoet, en smaakten reeds op voorhand het genot door het verrassende, dat hij ons steeds wist te brengen. Ons voorbarig vreugdgevoel werd geenszins teleurgesteld bij het leeren kennen zijner

[p. 460]

twee liederen ‘Stoet,’ op het mystieke gedicht van Albr. Rodenbach en ‘Gondellied’ van Jan Lindemans. Beiden munten nogmaals uit door hunnen ongemeenen klankrijkdom en sierlijke harmoniewendingen. Door middel dier etherische accoordvolgingen ontvoert de toondichter ons naar hoogere sferen, waar ‘Langzaam trekt een blanke stoet door d'heemlen’, om daarna terug op aarde, doorheen het zachtwelluidend tonengeklingel, de golfkens te hooren bruisen en dartelen. De Boeck's muziek is kerngezond en even sympathiek als de toondichter zelf.

Het heerlijke volkslied ‘De Schelde,’ gedicht van Th. Sevens, werd door Karel Mestdagh met ware bezieling geschreven. Er is daar iets in van Benoit's genialen adem, en wij kunnen niet nalaten met den toondichter juichend te zingen:

‘O Schelde, o Schelde, o machtige, prachtige vloed,

‘Wees gegroet!’

Van Emil Wambach hebben wij drie liederen, waarvan de titels ‘Kerstmis’, ‘Vrede’ en ‘Ochtendgroet’ reeds macht genoeg bezitten om de heerlijke dagen onzer kindsheid voor den geest te tooveren. Zoo nauw zijn ze immers aan elkander verwant. Welk eene vreugde toen wij des nachts door de besneeuwde straten naar de kerstmis togen (in dien tijd sneeuwde het nog met kerstmis, alles verandert); welken indruk toen daarna ter kerk, het orgel onze fijne kinderstemmen begeleidde. Die nachtelijke stilte, die muziek, die helverlichte kerk, zullen ons niet zoodra uit het geheugen gewischt worden. Gevoelens van kinderlijken eenvoud worden ons door Wambach's liederen opgewekt; wie zal deze laatste daarom misprijzen?

In dezelfde reeks van het ‘Davidsfonds’ vinden wij verder nog ‘Wie en vond er langs zijn levensbaan’ en ‘Huwelijkslied’ van L. Vanhoutte; ‘Gij Englenstem’ en ‘Sint Michielslied’ van R. Ghesquiere; ‘Pastoreelken’ van F. Swinnen.

_* * _*

Nu eenige woorden over sommige uitvoeringen in de Vlaamsche Opera.

‘De Smid van den Vrede’ werd in uitstekende voorwaarden

[p. 461]

opgevoerd. Het libretto van Aug. Monet, alhoewel verre van oorspronkelijk, bezit wezenlijk goede hoedanigheden als operatekst, het is sceniek, de handeling ontwikkelt zich op logische wijze en, wat de hoofdzaak betreft, het is muzikaal. De muziek van J.B. Schrey en vooral het ontzaglijk orkest, dat hij als uitdrukkingsmiddel gebruikt, staan niet altijd in verhouding met het eenvoudige van het vertelsel, en wij kunnen maar niet begrijpen wat hem er kon toe brengen 4 bugels, 4 saxophons, 4 tubas, 4 hoorns, 4 bazuinen, voorts heel de familie der houtblazers met het slagwerk, dit alles te plaatsen tegenover 8 hoogstens 10 eerste- en zooveel tweede violen, 4 alt-, cel- en basviolen, waarover men in de Vlaamsche Opera beschikt. Aangenomen zelfs dat men over het ‘noodig’ aantal strijkers zou mogen beschikken, dan ware het toch onmogelijk ze op behoorlijke wijze te plaatsen, vermits de orkestbak gemaakt is tegen alle gezond verstand in, dit zal Heer Schrey met ons bevestigen.

Behalve de bugels en saxophons gebruikte Wagner hetzelfde orkestmateriaal voor zijne wereldberoemde tetralogie, doch, op de partituur heeft hij opzettelijk het getal strijkers aangeduid: 16 eerste-, 16 tweede-, 12 alt-, 12 cel- en 8 basviolen. Op deze manier werd het evenwicht volkomen hersteld.

Die kolossale klankontwikkeling is bij Wagner op esthetisch-logische wijze begrijpelijk en uit te leggen. Op het tooneel verschijnen hier goden en godinnen welke de verpersoonlijking zijn van de verschillende natuurelementen, van de jaargetijden, ja van heele menschengeslachten, van elkander verschillend zooals dag en nacht: de goddelijke menschenkinderen (Wälsungen), welke de liefde (het goddelijke) in het hart dragen, en daartegenover, het hatelijke Hundingengeslacht der nijdigaards, dat nog immer blijft voortwoekeren. Achter die fiktie der Germaansche godenleer schuilt er dus iets meer dan men bij oppervlakkig kennisnemen zou kunnen vermoeden. Steeds in verband met het hoogst tragische van ons aller bestaan, blijft deze overheerlijke schepping ongeëvenaard, weergaloos indrukwekkend, en wettigt ten volle het uitzonderlijk-groot orkestvertoon, waarvan in Wagner's andere werken geene spraak meer is, noch kon zijn. Men weze op zijne hoede bij de behandeling der zware orkestkrachten!

Het gemis aan evenwicht tusschen hout- en koperblazers met

[p. 462]

de snaarinstrumenten, zal oorzaak zijn dat van deze laatste niets meer te recht komt in de tuttis, hetgeen zeer storend en vermoeiend voor den toehoorder is. Alhoewel dit soms het geval was in het stuk van Schrey, toch hebben wij met genoegen vastgesteld dat er brokken in waren van buitengewone orkestrale pracht, zooals bijv. bij het smeden der ringen in den 1^sten akt. Dit gedeelte zou bij eene concertuitvoering met normale bezetting van strijkers, ongetwijfeld veel bijval oogsten.

In ‘Elsje Zevenschoon,’ tekst van Emiel Buskens, met muziek van Mario van Overeem, zijn er gemoedelijke tafereeltjes, door dichter en toonkundige met liefde uitgewerkt, men wordt het gewaar, doch in het algemeen is het stuk van eentonigheid niet vrij te pleiten. In tegenstelling met het vorig besproken stuk hebben wij hier te vergeefs naar een degelijke ‘forte’ gewacht. Toch mogen we van deze samenwerkers nog beters verwachten, dit blijkt reeds duidelijk genoeg uit hun ‘eersteling’.

Van L. Delune en J. van Hoof werden beurtelings opgevoerd: ‘Koning Reinout's dood’ en ‘Tycho-Brahe’. Beide werken werden ter gelegenheid van den prijskamp van Rome geschreven en daarna voor het tooneel omgewerkt. Wij loopen niet erg op met al wat met dezen prijskamp in betrekking staat, eerstens, omdat wij het opsluiten gedurende eene maand als middel om kunstwerk te scheppen niet kunnen goedkeuren, en wij dit slechts aanzien als krachtmeting méer in verband met sport dan met kunst; tweedens, omdat het een bewezen feit is dat vele ‘prijzen van Rome’ bij den wedstrijd hun hoogste standpunt bereikten, om daarna voor goed... te zwijgen. Men ga maar eens na wat er geworden is van al de toonkundigen welke sedert het instellen van dezen prijskamp de palm mochten weghalen; men zal verbaasd staan. Ware het niet dat er nog veel te weinig voor het aanmoedigen der toonkunst in België gedaan wordt, dan zou men eenen plicht vervullen met tegen dezen kampstrijd te kampen; nu zullen wij bij den wensch blijven hem onder artistiek oogpunt te zien wijzigen, opdat hij niet blijve: eene barbaarsche hersenenafbeuling, waarbij de meeste het echt-muzikale dat nog in hen was, totaal verliezen. Door de twee bovengemelde werken kregen we echter de overtuiging, dat er toch goed werk kon geleverd worden in zulke weinig-benijdenswaardige omstandigheden.

[p. 463]

Wij hadden een oprecht genoegen de heropvoering van Maurits Sabbe's ‘Pinksternacht’ bij te wonen. De muziek van Oscar Roels heeft ons nog meer bevallen dan vroeger. Dit werk zou van het repertorium niet mogen verdwijnen.

Wat ons echter nog ontbreekt is eene volksopera in den aard van Smetana's ‘Verkochte Bruid’, waarvan ons door de dagbladen gemeld wordt, dat er dezen zomer in de omstreken van Praag eene openluchtvoorstelling zal plaats hebben, waaraan 800 personen medewerken. Dit natuurtooneel zal zich bevinden te midden prachtige bergweiden en rotspartijen waar 30.000 toeschouwers zullen plaats kunnen vinden. De boerenoptocht in de opera wordt op eene eigenaardige wijze in elkaar gezet. Reeds bij het begin van het bedrijf zal men de boeren van hunne verschillende landpalen zien aankomen en zich langzamerhand verzamelen, tot zij aan het slot, na drie kwartier, zich tot een stoet hebben gevormd.

Van de Tsjeken hebben wij waarlijk nog veel te leeren!

Hendrik Willems.