De Vlaamsche Gids. Jaargang 8

[p. 561]

Taalzuivering.

R. Schrijvers, Op den Wandel met Taalgidsen. Eerste Reeks (Kortenberg, J. Schrijvers, 1912, VIII + 340 blz. 8^o).

Er is in onze taalakker nog al te wieden en naar mate de studie van onze taal ernstiger wordt, staan er meer bevoegde wieders op en dringt bij het schrijvende gild en het lezend publiek het besef van de noodzakelikheid van hun arbeid meer door. Maar dat is voor de wieder een vrij hachelike onderneming. Men kan zich nog al gauw mispakken en, door de schijn bedrogen, als onkruid beschouwen wat een deugdelike plant blijkt te zijn of wat altans die smaad niet verdient.

Niets is in dit opzicht vermakeliker dan te mogen zien hoe taalzuiveraars soms mekaar zuiveren.

In een lezing deze zomer te Gent over de Vlaamse Hogeschool, wees een van mijn kollega's op de verderfelike taalinvloeden waaraan wij allen blootstaan, en haalde tot staving mijn studie over de Taal der Vlamingen aan, in Elsevier's Land der Vlamingen onlangs verschenen. Daarop vroeg ik mijn kollega H. Logeman, die mijn werk met aandacht en belangstelling gelezen had, of dit nu in zo slechte taal gesteld was, dat het als een toonbeeld van onnederlandsheid verdiende voor studenten aan de kaak gesteld te worden. Prof. Logeman zei me: ‘Ik heb de gewoonte, als ik werk van Vlamingen lees, op de rand potloodstreepjes te zetten nevens de wendingen die mij onnederlands voorkomen of die ik als Nederlander anders zou zeggen, en ik zal je dan bij onze eerste ontmoeting weten te vertellen hoeveel potloodstrepen ik in je stuk gemaakt heb.’ Een paar dagen nadien kwam me Prof. Logeman verklaren: ‘Er staat niet een enkele potloodstreep!’

Voor studenten is dat nu zo erg niet. Die moeten in staat zijn

[p. 562]

om te kontroleren, ook zonder de hulp van hun professoren. Voor de professoren is er ook een uitkomst. Zij hoeven zich maar in regel te stellen met hun wetenschappelik geweten.

Maar iets anders is het, wanneer het een ondergeschikte geldt, die zich te verantwoorden heeft tegenover een baas. En zo is het geheel natuurlik dat iemand zoals de heer R. Schrijvers, van de vertaaldienst van het Ministerie van de Arbeid, die door zijn werk, lopende over vakwoorden en vakteksten, meer dan iemand in botsing komt met taalzuiveraars of liefhebbers die de taalzuiveraars tegen hem inroepen, op de gedachte gekomen is om zich een ‘Taalzuiveraarslachtoffersborstwering’ te vervaardigen.

Die borstwering is zijn Op den Wandel met Taalgidsen. Het is verschenen in twee reeksen, de tweede reeks eerst, in 1910, waarin hij zich bezig houdt met de beoordelaars van zijn werk in de dagbladen tijdschriftpers, de eerste reeks nadien, in 1912, waarin hij de uitspraken kritiseert van de taalzuiveraars zelf, namelik Muyldermans, Mac Leod, Vercoullie, De Hoon, De Boeck, Arnold, Meyer, Wattez, Broeckaert, Meert, De Vreese, Coopman, Van Puyvelde, Van Lantschoot, Sebrechts en Stessens.

De heer Schrijvers is daarbij zeer vernuftig te werk gegaan. Hij heeft - een werk van grenzeloze belezenheid en onvermoeibare studie - een onafzienbare reeks van aanhalingen uit Noordnederlandse boeken, tijdschriften, dagbladen en officiële teksten verzameld, waarin de gewraakte woorden en wendingen zonder de minste aarzeling gebruikt worden. Wij weten wel dat, nu iedereen schrijft en zoveel schrijft, niet al het geschrevene feilloos is, maar zijn reusachtig materiaal stelt ons toch voor dit dilemma: of wel is niet alles fout wat de taalzuiveraars als dusdanig bestempelen, of wel moeten die fouten niet enkel aan de Zuidnederlanders vérweten en aan de invloed van het Frans of van de Vlaamse dialekten géweten worden. Het besluit wordt dan dat een Vlaming zich niet hoeft te schamen, als hij niet slechter schrijft dan doorlopend in Noord-Nederland geschreven wordt.

Of nu al de citaten van de heer Schrijvers afdoende waarde bezitten? Dat wil ik niet gezegd hebben. Vooral moet men op zijn hoede zijn tegenover titelwoorden in woordenboeken. Als een woor-

[p. 563]

denboek een woord opneemt om het te verklaren of te vertalen, dan is daarmee niet bevestigd dat dit woord goed is. Men moet ook zorgen dat men woorden met verwante betekenissen, zoals uitverkoop en opruiming, regelmatig en geregeld, niet verwarre, want de nauwkeurigheid eist toch dat men ze uiteenhoudt, ofschoon ze in de praktijk vaak dooreengebruikt worden. Met redeneringen komt men niet uit, als ze niet door feiten gesteund worden, en het dient tot niets schokschouderen door redenering tot een goed Nederlands woord te stempelen, als het niet door het ‘goed gebruik’ geijkt is. Eindelik moet men zich de gewraakte uitdrukkingen in hetzelfde verband denken als de taalzuiveraar en niet een redenering weerleggen die hij niet voorgedragen heeft. Zo gaat het niet aan ‘bestendige sekretaris’ te willen goedpraten door ‘tegen 't vuur bestendige kleisoorten’ of door ‘lichtbestendige bacteriën’, wanneer men aan ‘bestendige commissie’ en vooral aan ‘bestendige voorzitter’ genoeg heeft.

Met dit alles blijft het materiaal van de heer Schrijvers een feit dat ernstig tot nadenken moet stemmen en ten goede zal komen aan de taalstudie en de taalkennis hier te lande.

J. Vercoullie.