De Vlaamsche Gids. Jaargang 7

[p. 279]

Eene Nederlandsche vertaling van D^r Helmolt's Wereldgeschiedenis.

Het belangrijk werk van Dr. Helmolt, dat voor enkele jaren in Duitschland verscheen en reeds eene Engelsche en eene Russische vertaling beleefde, verdiende ook in het Nederlandsch te worden vertaald. Het zal door het geletterd publiek gretig gelezen en geraadpleegd worden, omdat het op bevattelijke en tevens bondige wijze de voornaamste uitkomsten van de geschiedkundige wetenschap uitlegt en den lezer een ruimeren blik op het gansche verleden zal verschaffen. Het plan er van, dat geheel nieuw is, werd zóo opgevat dat het werkelijk een kijk op de wereldgeschiedenis geeft. Daardoor zelf heeft Dr. Helmolt's onderneming zulken opgang gemaakt en werd ze in allerlei geleerde tijdschriften druk besproken. Hare nieuwheid verwekte argwaan, maar de poging van den Duitschen geleerde werd doorgaans met sympathie te gemoet gezien, en zij mag inderdaad grootendeels geslaagd heeten.

Zijn doel was eene geschiedenis van de wereld - niet van Europa alleen, zooals tot nog toe in de zoogenaamde ‘Wereldgeschiedenissen’ gebeurd was - te schrijven. Daarom verkoos hij, in de plaats van de chronologische indeeling, op de ontwikkeling van de Europeesche geschiedenis gegrond, eene algemeene geographische indeeling. Oudheid, middeleeuwen en nieuwe tijden zijn immers benamingen die alleen van een Europeesch standpunt uit verklaarbaar zijn. Het spreekt van zelf dat zij niet als maatstaf voor de bepalingen van de tijdvakken der buiten-Europeesche geschiedenis kunnen gelden.

Te recht zegt Dr. Helmolt dat geen enkel schakel in de keten der wereldgeschiedenis mag ontbreken. Ook beschouwt hij geen volk, geen land als ‘historieloos’. De uitkomsten van de wetenschap be-

[p. 280]

treffende het verleden van de Aziatische, Amerikaansche en Afrikaansche volkeren zijn nog ontoereikend om den algemeenen gang van de beschaving te volgen, maar hebben er reeds hoogst merkwaardige verschijnselen van vastgesteld. De kennis van de buiten-Europeesche geschiedenis dringt zich overigens meer en meer op, naarmate de koloniale uitbreiding van Europa toeneemt. Vele historici hebben de noodzakelijkheid ingezien hun arbeidsveld te verruimen en opmerkelijk is het dat een geleerde als Prof. K. Lamprecht, na zich op het bestudeeren van de Europeesche geschiedenis te hebben toegelegd, besloten heeft de eigenlijke wereldgeschiedenis te onderzoeken: te Leipzig heeft hij een Institut für Völker- und Universalgeschichte tot stand gebracht, waar hij met de medewerking van vakgeleerden uit verschillende landen de algemeene geschiedenis der beschaving beoefent.

Wat het belang van Dr. Helmolt's werk nog verhoogt, is dat hij een groot deel van de ‘Voorgeschiedenis’ mede in zijn plan begrepen heeft. Het verleden wortelt inderdaad in het voor-verleden, en daarom mogen de voornaamste voorhistorische feiten niet ter zijde worden gelaten.

Het breed opgezette plan is ook flink uitgevoerd. De ontzettend zware taak kon alleen door medewerking van talrijke vakgeleerden volbracht worden. Het werk bestaat uit een aantal monographieën, ieder door een specialist opgesteld, maar verbonden door hoofdstukken van synthetischen aard, die wederzijdsche invloeden bekend maken. Het eerste boekdeel behandelt de geschiedenis van Amerika: I, Ondenverp en doel van eene Wereldgeschiedenis, door Dr. Helmolt zelf; II, Grondbeginselen der ontwikkelingsgeschiedenis van het Menschdom, door Prof. J. Kohler, welke aangevuld en toegelicht werden door Prof. S. Van Emden, Prof. H. Kern en Mr. Nieboer, terwijl Mr. J.A. Levy er een belangrijk artikel op het natuurrecht bijvoegde; III, Het Menschdom als Levensverschijnsel der Aarde, door den beroemden Leipziger hoogleeraar, wijlen J. Ratzel; IV, De Voorgeschiedenis der Menschheid, door Prof. J. Rancke, voor deze uitgave herzien door Dr. A.J.C. Snijders. Van bijzonder belang is ook het laatste hoofdstuk: De geschiedkundige beteekenis van den Stillen Oceaan, door graaf Wilczek en Dr. K. Weule, naar de laatste gegevens bewerkt. Het tweede boekdeel is gewijd aan Oost-Azië en Oceanië, met den

[p. 281]

Indischen Oceaan. Max von Brandt, vroeger Duitsche gezant, een kenner van de Oostaziatische toestanden, heeft de geschiedenis van Japan, China en Korea knap samengevat. Dr. H. Schurtz schetst die van Hoog-Azië en Siberië, alsmede die van Indonesië. Prof. K. Weule verhaalt op aantrekkelijke wijze het verleden van de Australische en Oceanische volkeren en legt de geschiedkundige beteekenis van den Indischen Oceaan uit. Eindelijk beschrijft Prof. E. Schmidt op bevattelijke wijze de hoofdfeiten van de geschiedenis van Indië. Al die monographieen bieden eene samenvatting van de laatste uitkomsten van de wetenschap. Het spreekt van zelf dat met elken opsteller de opvatting verschilt en tengevolge hiervan volledige eenheid niet te bereiken was. Maar - en dit is hoofdzaak - het werk beantwoordt aan de vereischten van een degelijk geschiedkundig handboek.

H. Vander Linden