De Vlaamsche Gids. Jaargang 7

[p. 178]

Fransche Letteren.

Daar ik slechts tweemaal 's jaars, uit plaatsgebrek, in den Vlaamschen Gids onder deze rubriek schrijven kan, zal ik nog eens, zooals Den gulden Winckel het eens geliefde uit te drukken, ‘door de Fransche letteren vliegen.’ Trouwens, in een Vlaamsch of Nederlandsch tijdschrift moet, dunkt mij, een regelmatige rubriek, aan vreemde literatuur gewijd, niet meer zijn (speciale studies over vreemde schrijvers of literaturen daarboven stellend) dan een gids, een leidraad voor den belangstellende doorheen den doolhof van het moderne boek. Het is dus natuurlijk, dat zij, die zich met zulke kroniek gelasten, slechts met een paar woorden de volgens hen belangrijkste werken aanduiden, slechts enkele in 't bijzonder besprekend. Men verwijte mij dus geen oppervlakkigheid of geen ‘door de Fransche letteren vliegen’, maar neme mijn kronijk voor wat zij is: een kort overzicht van het bizonderste wat in het afgeloopen jaar verscheen.

Indien ik langere citaten mocht geven, zou ik bewijzen, dat de dichter Edmond Gojon in Le Visage penché, wat den vorm betreft, een verre navolger is van José-Maria de Heredia en van Henri de Régnier, maar dat hij ondanks dit een zeer persoonlijk talent bezit, dat, eens tot rijpheid gekomen, algemeene waardeering zal genieten.

Van heel ander karakter en vorm zijn de gedichten van Cécile Sauvage in haar bundel Tandis que la terre tourne. Die jonge vrouw weet o.a. met veel subtiliteit en met soms eerst vreemd schijnende, maar toch juiste vergelijkingen het uitzicht der dingen weer te geven. Hier en daar nochtans, precies door dit scherpe zien en een zucht naar ‘anders’ zijn, stuit men op triviale verzen.

Van de eenige der honderden romans die mij bekend staan, zijn enkele meer dan lezenswaard.

Le meilleur Amour, door Louis Delzons: een goed heelmeester, die de fout zijner jeugd goedmaken wil, trekt zich het kind aan en laat de moeder vrij anderen lief te hebben. De beste ‘mariage de raison’ kan niet opwegen tegen den plicht tot het reeds geschapene, is

[p. 179]

de door den schrijver verdedigde thesis. Le meilleur Amour is een goed boek.

Le Roi de Galade, door A. Arnyvelde, is een philosophisch verhaal, waarin de schrijver tracht te bewijzen - en hij doet dat met veel talent - dat het niet goed is voor de minderen alle waarheden te ontsluieren.

Robinson, van Alfred Capus. Braaf.

Le Chevalier aux ânes, van Paul Flamant, speelt in Spanje; buiten eenige waarlijk prachtige Spaansche landschappen is dit werk niets anders dan een paraphrase op Rossinante's ruiter.

Jean Lorrain heeft nog nooit zoo veel, zoo zuiver en zoo sierlijk geschreven als... sedert zijn dood. Lees Pelléastres en U zal me gelijk geven.

Ik had reeds, meen ik, de gelegenheid te zeggen, dat Madame Jane Catulle Mendès een zeer begaafde schrijfster is. Dit blijkt weer eens uit een zonderling charmeerend boekje, Chez Soi, over het deugdelijke van de gezelligheid, de smaakvolheid en de intimiteit van den eigen haard. Dat alles wordt gezegd zooals het gezien en gevoeld werd: door een echte dichteres.

Op historisch letterkundig gebied verschenen eenige belangrijke werken, die een nadere bespreking overwaard zijn.

Figures françaises is een boek nationalistische critiek over Rivarol, Fromentin, Coppée, Signoret, Guérin en Barrès. De schrijver, Ernest Gaubert, behandelt zijn onderwerp eerlijk-objectief en geeft goede citaten. De studie over Rivarol is de beste. Een goede bibliographie maakt dit boek tot een uitstekend documentatiewerk.

Als een eerherstelling mag Paul Chaponnière's Piron, sa vie et son oeuvre gelden. Zij vormt een goede, nauwkeurige en gedetailleerde studie, gesteund op veel onuitgegeven stukken, - veel nauwkeuriger en vollediger dan Rigoley. Chaponnière toont ons ook, dat Piron niet alleen een man van talent was, maar daarenboven een edel hart bezat. Hij bewijst ook, ten overvloede, dat Piron mooiers en beters geschreven heeft dan zijn beruchte Ode à Priape, - hoewel ik vind, dat men dit gedicht niet als een plat onzedelijk werk mag verwerpen.

Bij L. Michaud verscheen Les Conteurs galants du XVIII^e siècle. Het is natuurlijk hooger bedoeld dan uitspanningslectuur, maar zal, vrees ik, bijna uitsluitend als zoodanig opgenomen worden.

Léon Gistucci geeft, onder den titel: Pessimisme de Maupassant, een zeer zaakrijke, hoewel zeer bondige studie over den grooten novellist, dien Gistucci gekend en wel begrepen heeft.

Twee andere belangrijke brochuren zijn Le Théâtre contempo rain, van H. Maassen en vooral Essai sur la dramaturgie de Saint -

[p. 180]

Georges de Bouhélier, door Michel de la Torre. Deze stelt zijn hoop geheel in Saint-Georges de Bouhélier: ‘Il pense que nous ne sortirons de la fadeur, de la convention et de la bassesse qu'en retrouvant l'inspiration idéo-réaliste de ces poètes’ (van de ‘époque du génie gothique’).

Bijzondere melding dient gemaakt van La Bible dans Victor Hugo, door Claudius Grillet. Dit is de eerste studie over dit onderwerp en een zóo volledige en omstandige, dat de schrijver meteen dit onderwerp schijnt uitgeput te hebben. Grillet bewijst, dat Victor Hugo gelijk had te beweren: ‘La bible c'est mon livre!’ Tot die bijbelvereering werd Hugo vooral gebracht door Lamartine (Méditations), Chateaubriand (Les Martyrs) en Milton, wiens Paradise Lost Chateaubriand prachtig vertaalde. (Paradise regained, waarvan hij zich zeer veel inspireerde, vertaalde hij echter niet...). In den bijbel zelf was het vooral het boek van Job, dien ‘lépreux de génie’, dat Hugo het zijne noemde. Door zijn metamorfozen heen, van romantiekersbiblism langs oprecht bijbelgeloof tot bijbelsche philosophie, blijft het boek Job hem bij.

Tusschen nog andere studies over Victor Hugo onderscheid ik La Fonction du Poète, door Amédée Guiard, die Hugo zeer juist schetst, hoewel hij niet altijd zeer malsch is voor hem. Hugo wil, dat de dichter de leider der volkeren en zijn werk hun evangelie weze. Maar hij zelf is daarin niet geslaagd. Hij beminde te zeer het gerucht: ‘Il confond l'étonnement avec l'admiration; voir et être vu, toucher à tout, occuper toutes les avenues, s'exercer dans tous les genres, remporter toutes les victoires, stupéfier par les incessantes métamorphoses de son esprit à se repaître de cette multiplicité d'effets, voilà sa grande joie. Il dépense à ce jeu déplorable une somme de travail qui suffirait à trois épopées, sans parvenir à en achever une.’ Op dit werk kom ik wellicht nog eens terug.

Tot slot nog dit boek, dat een verrassing is: Un grand Précurseur des Romantiques, door Jacques Reboul. Die voorlooper is Ramond, Fransch schrijver en geleerde, die leefde van 1755 tot 1827 en bijna, neen totaal, onbekend is door het groote publiek en door een groot gedeelte der letterwereld, dit ondanks een studie van Sainte-Beuve. Nu hebben we voor de hand een prachtig critisch werk, dat Ramond, die een geleerde van Lamarck's gehalte blijkt te zijn, als schrijver doet kennen. Volgens Reboul is Ramond's werk de schakel tusschen La nouvelle Heloïse van Jean Jacques Rousseau en Itinéraire de Paris à Jérasalem van Chateaubriand. Wat eigenlijk nog moet bewezen worden.

Leo van Riel