De Vlaamsche Gids. Jaargang 6

[p. 179]

Fransche Letteren.

Voor alles wil ik een woord wijden aan de nagedachtenis van Charles-Louis Philippe. Deze hoog begaafde schrijver overleed einde December. Hij was pas 34 jaar oud en in den vollen bloei van een zeer merkwaardig talent. Als een zuiver, eerlijk kunstenaar torent hij fier op uit de massa der minderwaardigen en nietswaardigen, die meteen de meestgelezenen of eenigstgelezenen zijn. Zijn werk zal leven in de toekomst en gretig genoten worden, wanneer men eindelijk eens genoeg zal hebben van Bourget's stompvoelige en ondiepe pseudopsychologie, van Loti's gekunsteld en geknutseld exotism, van duizend en nog wat andere hedendaagsche celebriteiten, die met de eigenlijke letterkunde slechts verre betrekkingen hebben. Maar misschien zullen de groote heeren critici in de groote bladen nu reeds - de jongen is nu toch dood - proclameeren, dat Bubu de Montparnasse, Le Père Perdrix, La Mère et l'Enfant, Maria Donadieu, Croquignole, werken van blijvende waarde zijn.

Waren al de nieuwe werken, die men ter beoordeeling krijgt, half zoo merkwaardig als die van Charles-Louis Philippe, dan ware mijn taak aangenamer en vruchtbaarder; dan zouden deze kronieken iets meer kunnen worden dan een bijna bloote opsomming van namen, met toevoeging van een paar goed- of afkeurende hoedanigheidswoorden. Toch verschenen eenige werken, die iets meer doen, dan een onafzienbaren hoop vergrooten:

Les Unis, een roman, waarin Edouard Rod met veel talent de ‘union libre’ een voetje licht en veel revolutionaire gedachten in beroering brengt.

La Fourmillière, door Lucien Alphonse Daudet, een niet ongewoon roman, waaruit echter blijkt, dat onder Daudet's schrijvende nakomelingen toch éen man met talent is.

La Porte étroite, door André Gide, staat boven 't middenpeil der Fransche romans. Er is een kuische zinnelijkheid in, waaraan zich verheven geesten zullen vermeien.

Le Jardin délaissé, door Jean Galotti: goed geschreven en handig samengesteld. Is een fijne studie van de onverschilligheid van den man voor nuttelooze sentimentaliteit.

[p. 180]

Een zeer aangename verrassing, en een mooie bladzijde literatuur, de Surprises du Bachelier Petruccio, door Henri Malo; een philosophisch sprookje, dat meteen een goede zedeles bevat.

Verteld zooals Anatole France het in Les Sept Femmes de Barbebleue doet, schijnen die oude sprookjes geheel nieuw. En eens te meer bewijst Anatole France, dat niemand in heel de Fransche letterkunde, - tenzij nog P.L. Courrier, - zoo 'n mooi en zuiver Fransch schrijft als hij.

Le Médecin, door Ch.-Ed. Lévy, is een goede, hoewel volstrekt niet nieuwe, studie van een geneesheer, die verliefd wordt op een zijner patiënten. Minder juist is de idylle tusschen een jong geneesheer en een meisje, dat aan typhuskoorts lijdt.

Michel Epuy is van meening, dat de menschlievende instellingen voor weezen en verlaten kinderen eigenlijk tot niets dienen, vermits zij de moreele leegte, die in 't hart dier kinderen gaapt, niet kunnen vullen. Dit tracht hij te bewijzen in een mooi roman: Petite Ame.

Zooals al de werken van J.-H. Rosny zijn de Contes de l'Amour et de l'Aventure het lezen overwaard.

Felicien Champsaur heeft ook zijn boek over den Fransch-Duitschen oorlog willen hebben. Het heet L'Abattoir en verhaalt eerst al de ellenden van dien ongelukkigen krijg, om daarna een uitval te doen tegen de arrivisten van dezen tijd, die eigenlijk talrijker en gevaarlijker zijn dan onder het laatste keizerrijk. Hoewel niet van belang ontbloot, zal dit boek nooit de gelijkaardige werken van Zola en Margueritte in de schaduw stellen.

De bewonderaars van Stendhal zullen met belangstelling een nieuw werk lezen over dezen grooten schrijver: Stendhal et l'Angleterre, door Miss Doris Gunnel, dat uitstekend geschreven is, verschillende belangwekkende hoofdstukken bevat, en Stendhal vooral beschouwt als journalist, een zijde van zijn talent, die tot hiertoe niet genoeg bestudeerd werd.

In de reeks ‘Les Hommes et les Idées’, door den ‘Mercure de France’ uitgegeven, verscheen laatst een zoo volledig als bondig werkje over Remy de Gourmont. De schrijver, Paul Delior, schetst zeer flink den grooten letterkundige in al zijn verscheidenheid. Of Remy de Gourmont een genie is, zooals Paul Delior het uitroept, schijnt mij nog niet uitgemaakt te zijn.

In zijn werk over Barbey d'Aurevilly volgt Fernand Clerget stap voor stap de wording en de ontwikkeling van dien schrijver. In dit opzicht is het werk zeer volledig en zeer ernstig op te nemen. Clerget hecht echter te veel waarde aan de gedachten van Barbey d'Aurevilly. Mij dunkt, Barbey d'Aurevilly is alleen als kunstenaar

[p. 181]

te beschouwen en zóo is hij groot en krachtig genoeg om andere - betwistbare - hoedanigheden te kunnen missen.

Met genoegen heb ik gelezen: Quelques Visages de ce Temps-ci, door Tabarant, satirische portretten, die aan het caricaturale grenzen. Een voorwoord van Laurent Tailhade draagt den stempel van dezen eleganten vechtersbaas.

Het tijdschrift ‘Coenobium’, te Lugano verschijnend, stelde aan de meest bekende schrijvers de volgende vraag: ‘Indien gij een kleine bibliotheek moest vormen die slechts 40 boeken mocht bevatten, - letteren, kunsten, wijsbegeerte, wetenschappen, alles inbegrepen, - welke werken zoudt ge kiezen?’ Op deze zonderlinge vraag kwamen zooveel dwaze als ernstige, zooveel oneerlijke als eerlijke antwoorden binnen. Bijna allen noemen Dante, Shakespeare en Goethe; zeer velen - vooral van wie men 't niet zoude verwachten - den Bijbel; anderen, Plato, Marcus Aurelius, Homeros...

Totaal zonder belang voor de geschiedenis acht ik Correspondance entre Victor Hugo et Paul Meurice, bijna uitsluitend handelend over zaken en waarin Hugo in opgeblazen taal en op belachelijke wijze het talent van Paul Meurice opvijzelt.

Het tweede deel van Légendes épiques, door Jos. Didier, bewijst hoeveel de pelgrims bijdroegen tot het samenstellen der ‘Chansons de geste.’ Een zeer ernstig en geleerd boek, studenten aanbevolen.

Un Sourire dans les Pierres, door Ch. Bernard, is een zeldzaam mooi boek. 't Belangrijkst van al is de nieuwe vizie die Charles Bernard heeft op alles wat hij bespreekt. De hoofdstukken over Florence en Christophe Plantin zijn meesterstukjes.

In de reeks ‘Les plus belles pages’ gaf de ‘Mercure de France’ onlangs: Saint-Evremont, ingeleid door R. de Gourmont, en, ingeleid door A. van Bever, Tristan l'Hermite, die een groot dichter blijkt te zijn.

De uitgevers van de ‘Société Nouvelle’ zonden mij twee werkjes: Le Pain, van Elie Reclus, een werk, dat ik in ieders handen wensch en Medardo Rosso, van L. Piérard, waardoor wij kennis maken met een beeldhouwer van buitengewoon talent eenerzijds, en met een fljnzinnigen kunstcriticus anderzijds.

Een paar dichtbundels verdienen onze aandacht: Livrets de Chants zijn Fransche verzen van den Italiaanschen dichter Corrado Zacchetti. Zij zijn zuiver van taal en van gevoel, schijnen soms wat verouderd en herinneren eenigszins aan Ronsard en Henri de Régnier. Zacchetti is een uitstekend Italiaansch vertaler van Shelley en Heine.

De beste gedichten en prozastukken van Albert Giraud vindt men in een bundel der verzameling ‘Anthologie des Ecrivains belges.’

[p. 182]

Wat ik echter voor het mooist houd van al wat in de laatste zes maanden verscheen, is het nieuw deel van Emile Verhaeren's Toute la Flandre, dat hij noemde: Les Villes à Pignons. Eens te meer hooren wij opklinken in heerlijke verzen, gebeiteld, uit een vóor hem ongekend-mooie en krachtige Fransche taal, de glorie van Vlaanderland uit de lichtende ziel van dien genialen dichter. Het verschijnen van zulk een boek is een gebeurtenis voor de geschiedenis der letteren. Emile Verhaeren is zeker een der geniaalste dichters van dezen tijd.

Om te sluiten nog een woordje over een onplezierig boek - of plezierig, naar men 't opnemen wil: Les Poétesses ridicules, door zekeren J.M. Lentillon, een aap van een verzenmaker, die o.a. de laatste gedichten van M^me de Noailles voor belachelijk wil doen doorgaan. De eigen verzen van dit wormpje zijn, op de knapheid na, een zeer dun afkooksel van den schralen Boileau.

Leo van Riel.