Victory

[p. 42]

Laatste bewerking.

Verscheiden transportwagens waren, loopende over rails, in groote koele lokalen te zamen gebracht. Elk ervan droeg een gouden vracht van margarine in wording.

‘Hoe lang blijven die hier nu staan?’ vroeg meneer Harders.

‘Zes à acht uren.’

‘En waarvoor dient dat?’

‘Wel, het aroma van de melk moet de margarine goed doordringen. Daar is tijd voor noodig. Straks wordt het overbodige vocht er uitgeperst, voor een groot deel tenminste, terwijl de geur en de smaak in het vet blijven, dat daardoor de natuurboter zeer nabij komt.’

Plots begonnen een paar witgekielde mannen een wagen voort te duwen.

‘Laten we meegaan’, stelde Van Dalen voor, ‘dan maakt u de lotgevallen van de margarinekristallen mee.’

Ze volgden den wagen, die naar een andere zaal gereden en daar in een lift opgeheven werd tot dicht bij het plafond. Daarlangs bewoog hij

[p. 43]

zich mechanisch tot hij boven den inlaat van een z.g. multiplexwals kwam. Als met gulzige kaken ontving deze den geheelen inhoud van den wagen.

Die multiplexwals was een eigenaardig werktuig. Ze bestond uit een drievoudige opeenvolging van een lang, vijzelvormig stuk hout, dat door Van Dalen een ‘worm’ genoemd werd, en een paar rollen, de wals, waartusschen de boter gekneed moest worden. Aldus:

inlaat     worm     wals     worm     wals     worm     wals     uitlaat.

De eerste worm wentelde al kronkelend de margarine naar boven, waar ze door de rollen van de wals werd opgevangen en geducht gekneed. Daarna kwam ze binnen 't bereik van den tweeden worm, die deed, wat z'n voorganger had gedaan.

Met belangstelling volgden meneer en mevrouw Harders de bewerking.

‘'t Lijkt nu al precies boter’, zei mevrouw.

‘Ja, 't is ook bijna zoover. De walsen hebben de massa niet alleen gekneed, maar er ook het overtollige vocht uitgeperst. Margarine mag,

[p. 44]

evenals natuurboter, niet meer dan 16% vocht bevatten; grooter hoeveelheid zit er dan nu ook niet meer in.’

Ze volgden den gelen stroom, die hen naar een andere wals voerde, de tafelwals. Dat was een groote, draaiende, naar de kanten iets afloopende schijf, die zich onder een van veel houten schoepen voorziene rol langs bewoog.

De schoepen, precies boterspaantjes, wentelden door de margarine heen, die aldus voor den laatsten keer gekneed werd. Tegelijkertijd werd ze gezouten.

‘Nu gaat ze naar de koelkamers.’

‘Naar moeders kelder,’ zei mevrouw en een lach vloog over haar gezicht.

‘Juist, naar moeders kelder, en daar blijft ze, tot ze verpakt moet worden.’

Meneer Van Dalen nam een mes, sneed een klein stukje margarine af en bood het z'n buurdame aan.

‘Denk aan je principes,’ waarschuwde haar eega. ‘Wat een boer niet kent....’

‘Dat eet hij niet,’ vulde ze aan. ‘Maar dit ken ik nu; dit heb ik zien

[p. 45]

worden van begin tot eind en dit éét ik. En als we thuiskomen, eet jij het ook; zooveel wil ik je nou al wel vertellen.’

Het stukje margarine verdween in haar mond.

‘En?’ vroeg meneer Van Dalen.

‘'t Smaakt heerlijk,’ antwoordde ze. ‘Even goed als moeders eigen boter, die het summum van deugd en goeden smaak was.’

‘Maar nu de naastliggende vergelijking. Moeders boter zou nu f 1.30 per pond kosten en deze margarine.... welk merk is het?’ vroeg hij, zich omwendende, aan den werkman, die naast hem stond.

‘Blue Band, meneer! En daar hebt u ons nieuwste fabrikaat: Marva.’

‘Welnu, deze Blue Band kost u f 0,60 per pond en die Marva f 0.50. Als u ze koopt, wint u dus meer dan den halven prijs. En als u ze in de keuken gebruikt, waarvoor ze zich bijzonder eigent, dan verdwijnt elk verschil in smaak, dat er voor overgevoelige tongen nog mocht bestaan.’

‘Als we thuis zijn, zul je d'r over kunnen oordeelen, Frits,’ lachte mevrouw.

‘Ik ben tot alles bereid,’ zei meneer laconiek.