Victory

[p. 32]

De grondstoffen.

In de smelterij stonden de kuipen vol vet. In sommige was het vloeibaar en liet het zich aanzien als een onbewogen, diep water.

Geen rimpeltje, geen opborrelende luchtbel verbrak de oppervlakte.

In andere was de smelting pas begonnen en groote brokken blank vet staken puntig boven deze kuipen uit.

‘Hier ziet u nu onze grondstof,’ zei meneer Van Dalen. ‘Straks zult u ze ook nog op een andere plaats vinden, in de karnzaal, waar ze in de karns wordt uitgestort.’

‘Gebruikt u alleen vaste vetten of ook vloeibare oliën?’ vroeg meneer Harders.

‘Allebei, maar in hoofdzaak vaste vetten.’

‘Grondnotenolie is toch vloeibaar, meen ik.’

‘Ja, en katoenzaadolie en sesamolie ook. Maar we kunnen ze eerst harden.’

‘Door ze koud te maken?’ vroeg mevrouw naïef.

‘Dat zou weinig baat geven, mevrouwtje,’ lachte Van Dalen. ‘Want

[p. 33]

als de boter in den handel kwam, zou een geringe verhooging van temperatuur den boel al bederven. Nee, dat gaat heel anders; daar is geen ijskast voor noodig.’

‘Hoe gaat het dan?’ vroeg ze vasthoudend.

De vriendelijke geleider wreef zich een paar keeren langs de kin. ‘Het valt niet mee om dat duidelijk te maken,’ zei hij. ‘Is u op de H.B.S. geweest?’

‘Diploma van de vijfjarige, hoor!’ lachte ze en er klonk triomf in haar stem.

‘O, dan is er geen kou aan de lucht. Kijk, het groote verschil tusschen oliën en vetten is vooral, dat de vetzuren in de eerste minder verzadigd zijn dan in de laatste.

Wanneer men nu waterstof op die onverzadigde zuren laat inwerken, dan verandert deze toestand.

Dat “inwerken” geschiedt bij hooge temperatuur door middel van een katalysator, dat is een stof, die de chemische werking bevordert, in ons geval nikkel.

Die brengt de waterstof in de onverzadigde vetzuren en de olie krijgt daardoor een hooger smeltpunt.

[p. 34]

Hoe langer het proces volgehouden wordt, hoe vaster de olie wordt.

De katalysator dient alleen als koppelaarster, zelf blijft ze onaangetast.

Wij harden onze oliën in Zwijndrecht; daar hebben we er een fabriek voor.’

‘Hm, hm,’ kuchte meneer Harders, ‘ik geloof, dat m'n chemische kennis begraven ligt onder acten en testamenten.’

‘Hindert niet, beste kerel,’ lachte z'n vriend. ‘Daarom kun je onze margarinebereiding even interessant vinden. Ik zou er niet eens over gesproken hebben, als mevrouw het niet gevraagd had.’

Mevrouw zei niets; ze piekerde er een oogenblik over, dat ook haar scheikundige kennis grootendeels gevlogen was.

‘De oliën moeten natuurlijk ook gezuiverd worden,’ vervolgde meneer Van Dalen. ‘Ze moeten reukloos, smaakloos en kleurloos zijn, voor we ze kunnen gebruiken. U merkt dus, dat er nog al wat te doen is, voor de eigenlijke margarine-fabrikatie kan beginnen.

[p. t.o. 34]

Die multiplexwals was een eigenaardig werktuig............. blz. 43.

[p. t.o. 35]

De melkschat is wekelijks 200.000 tot 300.000 Liter.......... blz. 37.

[p. 35]

In onze laboratoria, we hebben er drie en u kunt ze straks wel even bekijken, is men voortdurend bezig.

Daar worden de vetten onderzocht, daar wordt de melk onderzocht, daar wordt zelfs het perkament, waarin de margarine is verpakt, onderzocht.

En alles, wat daar gevonden wordt en tot betere uitkomsten of meer verfijnd product kan leiden, wordt practisch toegepast in de fabrieken zelf.

En dan onze monsterkamer! Elken morgen komt daar van alle karns een kistje boter, met de grondstoffen, die ervoor gebruikt werden, er bij.

De Directie en de karnmeesters, echte fijnproevers, onderzoeken den smaak en zoodra ze maar iets bemerken, dat niet in orde is, wordt de fout opgespoord. Gewoonlijk vinden ze die al heel gauw, want hun routine in het keuren van de margarine is zóó groot, dat ze oogenblikkelijk bemerken, welk deel der grondstof niet aan de gestelde eischen voldoet.

Maar komaan, we hebben nu lang genoeg in deze smeltende vetten gestaard; een kijkje in de karnzaal is wel zoo aardig.’