Victory

[p. 26]

Een stukje historie.

Met z'n drieën zaten ze in de ontvangkamer en meneer Van Dalen vertelde. Iets uit de geschiedenis der margarine-bereiding. Z'n stem had een sonoren klank en drong zacht maar overtuigend in de ooren van z'n hoorders. Plots scheen het mevrouw Harders, alsof die stem won aan zachtheid en welluidendheid, alsof ze van verre tot haar kwam. Dat was, dat was.... En toen wist ze het: Victory sprak tot haar, en zij, als in droomtoestand, hoorde toe. Of was het moeheid, welke haar overviel, na een dag van hevige emoties en een korten nacht? Het was laat geworden gisteravond, tè laat..... Neen, dat was het toch niet! Victory, onzichtbaar, sprak werkelijk tot haar. Van den derden Napoleon verhaalde ze, die den scheikundige Mège Mouriès ten hove ontbood.

‘Meneer Mouriès, u hebt zich zoo verdienstelijk gemaakt ten opzichte van de Fransche volks- en legervoeding....’ De scheikundige boog tot dank voor deze vleiende woorden..... ‘dat ik u een nieuwe opdracht wensch te geven, en ik hoop van ganscher harte, dat u haar aanvaarden zult.’ ‘Mijn geringe krachten staan Uwe Majesteit gaarne ten dienste.’

‘Ik hoopte op dat antwoord; ik verwachtte het van u, die zoo'n goed patriot zijt. Welnu, de zaak is deze. Ik zou willen, dat u onderzocht,

[p. 27]

of het mogelijk is koeboter te vervangen door een even smakelijke, maar veel goedkoopere vetstof. Frankrijk zou er zeer mede gebaat zijn, als het u gelukte zoo iets te vinden. Mijn boerderij te St. Cloud staat ter uwer beschikking.’

Mège Mouriès aanvaardde de opdracht, toog naar St. Cloud en bestudeerde de vraag, hoe de boter zich vormde in de uiers van de koe. Hij vond, dat ze afkomstig was van het lichaamsvet. Hieraan werd door de levensverrichtingen van het rund, door de verbranding vooral, de stearine onttrokken. Wat er overbleef noemde de geleerde oleo-margarine en dàt ging naar de uiers van het rund, waar het door den invloed van een eiwitachtige stof, de z.g. pepsine, veranderde in melk. En uit die melk kon de boter weer afgescheiden worden.

De onderzoeker smolt nu rundvet, haalde er door kristallisatie de stearine uit, perste daarna het olieachtige vet nog eens uit bij 25° C. en had nu, door de afloopende vloeistof op te vangen, het eerst noodige voor kunstboterbereiding: de oleo-margarine. Deze mengde hij in verhouding van 30:25:25 met koemelk en water, voegde er fijn verdeelden koeuier aan toe en karnde daarna het mengsel gedurende een paar uren. Het werd een dikke room, welke zich in koud water verhardde en daarna gekneed en gezouten een smakelijk product gaf.

[p. 28]

De stem van den verhaler zweeg. Mevrouw Harders kwam tot de werkelijkheid terug. Victory's stem was uit haar ooren verdwenen en meneer Van Dalen zat daar en was gereed haar vragen te beantwoorden. ‘En gebruikt u hier nu ook oleomargarine?’

‘Zeker! Rundvet is nog steeds één van de beste grondstoffen. Het komt in groote massa's uit Amerika. Daar is het uitgesmolten en dan gebruiken wij het. Premier Jus wordt het genoemd. En uit deze Premier Jus kan door uitpersing van de stearine oleomargarine worden bereid. Maar we gebruiken ook varkensvet en dan allerlei planten-oliën. In Schiedam hebben we eigen opslagplaatsen. Zeeschepen brengen het daarheen: rundvet, varkensvet, cocosolie, palmpittenolie, katoenzaadolie, sesamolie en grondnotenolie.’

‘Cocosolie? Daar heb ik van gedroomd.... en ook van de Amerikaansche koeien en de cow-boys.’

Meneer Van Dalen lachte vroolijk. ‘Of onze zaak u dus na aan 't hart ligt,’ veronderstelde hij.

‘Toch niet. Misschien komt dat nog. Maar vreemd is het, dat ik een paar keeren voor ik uw fabrieken bezoek, zulke droomen had.’

‘Er gebèuren vreemde dingen,’ besloot meneer Harders wijsgeerig.